Zatürre nedir, ne değildir?

Zatürre (pnömoni), akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Bakteriler başta olmak üzere çeşitli mikroorganizmalara bağlı olarak meydana gelir.

Zatürreler tüm dünyada ve ülkemizde sık görülen ve en fazla ölüme neden olan hastalıklar arasındadır. Türkiye'de beşinci sıradaki ölüm sebebidir. Özellikle, bebeklerde, çocuklarda, yaşlılarda ve bilinen başka bir hastalığı olan kişilerde zatürreler daha ölümcül olabilmektedir. Dünyada her yıl 5 yaşın altında 10 ile 12 milyon çocuk zatürre nedeniyle ölmektedir. Bu ölümlerin %90'ı gelişmekte olan ülkelerde olmaktadır. Ülkemizde ilk 1 yaştaki bebek ölümlerinin %48'inden zatürre sorumludur.

{hastalik-yollari}

Hastalık çoğunlukla, hastanın kendi ağız, boğaz veya sindirim kanalında bulunan mikropların akciğere ulaşmasıyla meydana gelmektedir. Normal durumlarda hastalığa neden olmayan bu mikroplar, vücut savunması zayıf düşmüş kişilerde zatürre oluşturur. Dolayısıyla zatürrenin ortaya çıkmasında bulaşmadan çok, kişinin vücut direncini kıran risk faktörleri rol oynar. Daha az sıklıkta da hasta kişilerden, sağlam kişilere doğrudan bulaşma görülür.

Zatürreye zemin hazırlayan grip ve benzeri viral solunum yolu enfeksiyonları ise çok bulaşıcıdır. Hapşırık ve öksürükle yayılabildikleri gibi, ağız ve burun salgılarıyla temas etmiş eller ya da bardak, mendil, kapı kolu gibi eşyalar aracılığıyla başka insanlara bulaşabilirler.

Yaşlılarda, KOAH, bronşektazi, akciğer kanseri gibi akciğer hastalıkları olanlarda, kalp hastalarında, kronik böbrek yetersizliği, diyabet hastalarında, sigara ve alkol kullananlarda, immun sistem yetersizlikleri (AİDS, lenfoma, lösemi vb) olanlarda, yutma güçlüğü yapan durumlar (çene, kas, sinir hastalıkları, tümörler, yemek borusu hastalıkları) söz konusu olduğunda zatürre riski artmaktadır.

{hastalik-belirtileri}

Zatürre önemli bir sağlık sorunudur. Erken teşhis edilmesi ve gecikmeden tedaviye başlanmasının ölümleri azalttığı bilinmektedir. Hastanın yakınmaları zatürreyle uyumlu ise genellikle yapılan muayene ve akciğer röntgenindeki bulgularla teşhis konulabilir. Gerekli durumlarda kan ve balgam tahlilleri yapılabilir.

Zatürre bazen grip, soğuk algınlığı ve bronşit gibi hastalıklarla karıştırılabilir. Zatürre hastalarında genellikle öksürük, balgam, göğüs ağrısı ve ateş beklenmekle beraber bazen atipik mikroplar dediğimiz özel bazı bakterilerin oluşturduğu zatürrelerde ateş olmadan sadece kuru uzun süren öksürük yakınması da olabilir. Bu nedenle soğuk algınlığı diye düşünülen durum birkaç günde toparlamıyor ise mutlaka bir hekime görünmek uygundur. Ayrıca sigara içen özellikle 40 yaş üzeri hastalarda zatürrenin, pür zatürre olduğundan emin olunmalı, küçük bir bronş tıkayıcı lezyonun etrafında gelişen bir zatürre olması olasılığı göz önünde bulundurulmalıdır. Uzman hekim tarafından gerekli görülürse tomografi çekilerek durum netleştirilmelidir.

{hastalik-tedavisi}

Zatürre genellikle evde tedavi edilebilir. Ağır vakaların, yaşlı hastaların, oksijen tedavisi veya yoğun bakım desteği gerektiren hastaların hastaneye yatması gerekir. Tedavi hastaya göre değişir. Tedaviye erken başlandığında sonuçlar yüz güldürücüdür. Ancak, tanı ve tedavisi gecikmiş, ağır zatürre hastalarında ölüm riski yüksektir.

{hastalik-yontemler}

Zatürreden korunmak için zatürre oluşumunu kolaylaştıran olumsuz faktörler düzeltilmelidir. Bu amaçla kronik hastalıkların uygun şekilde takip ve tedavisi, vücut direncini düşüren etkenlerin düzeltilmesi, uykusuzluk ve stresten kaçınma, dengeli beslenme, kronik hastalıkların tedavi ve takibinin uygun ve düzenli yapılması, barınma koşullarının hijyenik olmasının sağlanması, alkol, tütün ve ilaç bağımlığının kontrolü gerekir.

Grip salgınları sırasında zatürre daha sık görülür. Bu durumlarda özellikle riskli grupta yer alan kişilerin kalabalıkla temasın azaltılması, maske kullanılması korunma için yapılan önerilerdendir.

Zatürre açısından risk grubundaki bireylerin zatürreye karşı bağışıklılığının artırılmasına yönelik olarak, beş yılda bir zatürre aşıları (pnömokok aşıları) ile yıllık grip aşıları zatürreden korunma açısından etkilidir.

Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Uzman Dr. Sevin Karalar