Yenidoğanın özellikleri ve bakımı

Bebeğinizi hastaneden eve getirdiniz ve onun bakımı ile ilgili ne yapmanız gerektiğini bilmiyor musunuz? İşte yenidoğan bebeğinizle ilgili tüm merak ettikleriniz!

[fotogaleri=103]

Yenidoğan bebeğin görüntüsü nasıl olur ve karakteristik özellikleri nelerdir?

Genellikle bebekler 3300-3600 gr arasında 49-52 cm aralığında doğarlar ve normal doğduklarında ağlamaları beklenir. Kurbağa ya da cenin pozisyonundandır anne rahmindeki o sıkılaşmalarından, oraya sığmak için aldıkları pozisyondan dolayı birdenbire bizim gibi dik pozisyonda olmaları beklenmez. İlk günlerde kollar biraz daha kapalı, ayaklar karna doğru çekiktir. Sonra bu yavaş yavaş açılır.

Bebeğin uykusu nasıl olmalı?

Bebek bakımında çözümü en zor konu… Her bebeğin uykusunun birbirinden farklı olacağını bilmek gerekir. Tabi bebekler uzun uyurlar. Ama uzun uyuyor diye de bırakmamak, 2-3 saatte bir uyandırıp emzirmek lazım.

Bebeklerde gece gündüz kavramları yoktur, bu yüzden sürekli ışığın yanmaması lazım. Gündüz olduğunda bebeğin gündüzü algılanması, gece olduğunda da ortamın hafif karartılıp, loş bir ışık kaynağının olmasında fayda var. Bu uygulamaya hemen başlanabilir. Geceleri bebeğinizi odanıza alırsınız ufakta bir gece lambası yakarsanız, gündüzleri de normal odada tutarsanız. Hemen gece gündüz farkını algılaması beklenmez. Bir aya kadar oluşmayabilir ona yardımcı olursanız bu süreci hızlandırırsınız.
Gündüzleri uyaranlar biraz daha fazla olabilir. Evde yaşayan insanların, çalışan aletlerin sesini bebek duymalıdır. Gece ise daha sessiz bir ortam yaratmak gerekir. Ama uyku düzenini biraz da bebek kendi belirler.

Ne kadar süre uyumalılar?

Kitaplarda yenidoğan bebek 18-20 saat uyur deniliyor ama biz pratikte 20 saat uyuyana da 10 saat uyuyana da rastlıyoruz. 10 saat uyuyup, kilo alıp, mutlu olan bebeğe ‘’Hayır , senin daha çok uyumam lazım! diyemiyorsunuz. Uyumayan bebeği zorla uyutamazsınız.
Bir aylık bebek biraz daha gece gündüz kavramlarını fark etmiş bebektir. Gündüz ayakta uyanık kalma süresi az da olsa artar. Gece uzun süreli güzel uyku da uyuyabilir. Toplumda da uyku süreleri biraz azalır. Ama bunlar kitabı bilgi dediğim gibi, pratikte farklı olabilir.

Bebekler ne sıklıkla beslenmeli?

Yenidoğan bebekleri mümkün olduğunca sık beslenmek gerekiyor. Özellikle geceleri… 3 saati geçirmemek lazım. Bebek uyuyorsa uyandırılması gerekiyor. Özellikle yenidoğanın ilk günlerinde kan şekeri düşme eğiliminde olabilir. Sarılık nedeniyle halsiz ve yorgun olabilir.

Bir de gece ne kadar sık beslenirse annedeki süt yapımını artıran prolaktin hormonu o kadar artar. Beyine şu mesajı vermemek gerekir; ‘’Bebekte uyuyor ben de uyuyayım. Ona verdiğim süt yetti. Benim süt arttıtmama gerek yok.’’geceleri 2-3 defa emziren bebekler(ki bebekler bu emzirme zamanlarına kısa sürede alışır) için beyin sütün bebeğe yetmediğini mesajını alır ve prolaktin hormonunu artırarak süt yapımını çoğaltır.

Bebek gece beslendiğinde bunu enerji olarak harcayamayacağı için, emdiği sütü kilo alarak alacaktır. Bebeğin sarılığı, kan şekeri ile ilgili problemleri varsa sık uyandırıp emzirildiğinde bu tür problemlerin üstesinden daha kolay gelecektir. Bu yüzden ilk 10-15 gün bebekler geceleri 3 saatten uyandırılıp mutlaka emzirilmelidir.

Yenidoğanın ilk kakası nasıl olmalı?

İlk 24-48 saatte bebeğin kakasını ve idrarını yapmasını bekleriz biz hastanede. Bebeğin ilk kakasına mekonyum denir. Koyu yeşil-siyah yapışkan kıvamlıdır. Bebek kaka yaptıkça ve günler içinde rengi önce kahverengi-yeşil sonra da beslenmesine göre anne sütü ile besleniyorsa açık sarı ekşi kokulu, mama ile besleniyorsa koyu sarı-açık kahve daha ağır kokulu kakaya dönüşür.

Genellikle anne sütü ile beslenen bebekler her beslenmeden sonra açık sarı kakalarını yaparlar. Macun kıvamındadır. Pis kokulu olmaz ama ekşi bir kokuları vardır. İlk zamanlarda bu günde 10 defa kaka yapabilir demek. Burada önemli olan ne kadar miktarda yaptığıdır. Her defasında çok yapıyorsa nedenini araştırırız. Ama bebek güzel besleniyor, kilo alıyor, kusma, ateş gibi ek bir problem yaşamıyorsa bebeği bir süre izlemeyi tercih ederiz. Sarılığını atması açısından da önemlidir bebeğin sık kaka yapması.
İdrar yapımı ise iyi kilo alımının göstergesidir. Anne sütünün %90’ından fazlası sudur. Bebek bunun kendisine gereken protein, vitamin kısımlarını kullandıktan sonra fazla olanını atacaktır. Bu yüzden bebeğin her altını değiştirmede bezini elle yoklamada fayda var. 5-6 kere idrar çıkışın 24 saat içinde beklenir. Her beslenmeden sonra da az miktarda kaka yapması normaldir.

Kız ve erkek bebeklerde alt temizliği nasıl yapılır?

Erkek bebeklerde alt temizliğinde penis ucunun çekilerek temizlenip temizlenmeyeceği muamma… Çocuk cerrahları yapılsın der, ürologlar yapılmasın der, biz farklı bir şey söyleriz. Netlik kazanmamış bir konu. Ama genellikle çok ellenmemesi taraftarıyız. Pipi derisinin çok fazla geriye çekilmemesini isteriz. İlk 10-15 günden sonra sünnet yapılabilir. O fazla deri gittiği için penis temizliği daha kolay olabilir. Zaten penis ucunda fazla deri ya da darlık varsa sünnet edilecektir.

Kız bebeklerde mutlaka önden arkaya doğru temizlik yapılmalıdır. Çünkü kızlarda genital bölge ile idrar yolları yan yana. Hemen dışında da anüs var. Hepsi iç içe. Erkek bebeklerde pipinin ucuyla idrar yolları arasındaki mesafe uzun olduğu için enfeksiyon kapma riski daha düşük. Kaka yaptığında bunun pipi ucuna ulaşması da zordur. Ama kız bebeklerde anüs ile idrar yolları çok yakın ve girişi kolay. Bu yüzden far eder etmez kaka temizliğini yapmak önemli. Önden arkaya doğru… Kız bebeklerde doğumdan sonraki günlerde vajinal ya da kanama olabilir. Az miktarda ise ailelerin telaş etmesine gerek yoktur.

Bebeğin tırnaklarını ne zaman keselim?

Uzunsa hemen. Tırnak kesmenin hiçbir sakıncası yok. Dikkatli olmak lazım, deriyi zedelememek için. Çünkü bir kere bile olsa, bebek çok rahatsız olur. Mümkünse banyodan sonra çünkü tırnak yumuşamış oluyor. Yarı uyur ya da tam uyur pozisyondayken…
Eğer anne çok acemi ise yardım alabilir. Biri bebeğin dirseğinden eline doğru tutarken anne de parmakları tutarak öbür eli ile tırnakları kesebilir. Böylece bebeğin hem eli hem de parmakları zapt edilmiş olur kıpırdanma olasılığını minimuma indirmiş oluyorsunuz. El tırnaklarını yuvarlak, ayak tırnaklarını da düz kesmek lazım.

Bebeği nasıl tutmalı? Yerinden nasıl kaldırmalı?

Bir kere başını arkadan desteklemek önemli… Bebek başını tam tutmadığı için geriye atabilir bu da zarar verici olabilir. Sırtta omurilik boyundan uzanan kolunuz, eliniz açık olacak biçimde bebeğin başını desteklemeli. Bir kolunuzla bebeğin sırtını desteklerken diğer elinizle başını arkadan korumalısınız.

Bebeği yattığı yerden kaldırırken de bir elinizle bebeğin ayak bileklerinden yumuşakça kavrayarak bebeğin bacaklarını yukarı kaldırırken diğer kolumuzu elimiz açık ve avuç içi başının alt bölümünü ve ensesini kavrayacak biçimde sırtına yerleştiririz. Böylece bebeğin desteksiz olan sırt ve baş bölgesini kavramış oluruz. Böylece kavradığımız bebeği diğer kolumuzun dirsek içine yerleştirebiliriz. Bebeği yandan, arkadan ya da ortadan da alabilirsiniz ama önemli olan orta hatlı desteklemek.

Bebeği yıkarken nelere dikkat etmeli?

Suyun sıcaklığına dikkat etmeli. Soğuk ya da sıcak suda yıkamamak lazım… Bir de banyonun mümkün olduğunca kısa tutulması gerekir. Özellikle yenidoğan bebeklerde. Bebeği huylandırmamak için önce vücudunu yıkayıp başını sonra yıkayabilirsiniz. Göz yakmayan bir bebek şampuanı kullanılması iyi olur. En son yüzünü temizleyip, ılık bir havluya sarmak taraftarıyım. Banyo suyunun sıcaklığı 37 derece olmalı. İyice durulamaya ve kurutmaya dikkat etmeli. Başta da dediğim gibi göbek düşemeden de banyo yaptırılabilir. Ama bebeğin suyun içinde tutulduğu küvet banyosunu göbeği düşmeden önermiyoruz. Suyun üstünde tutulmalı. Suyun içinde göbeği yapış yapış olabilir çünkü. Yaz aylarında her gün yıkanabilir ama kış aylarında haftada 2-3 kere yeter.

Bebekler nasıl giydirilmeli?

Ortam sıcaklığı 24-25 derece olmalı. Yenidoğan bebekler ilk günlerde kilo kaybettikleri için üşümeye biraz daha meyilli olabilirler. 5-6. Ayda da bebeklerde kansızlık görülebilir. Ben genelde bir body, tulum, üzerine de bir yelek-süeter ya da ince bir hırka giyindirmeyi yeterli görüyorum. Üstüne uyurken de bir battaniye örtülebilir. 24-25 dereceli bir ortamda bebeği sarıp sarmalamak da rahatsızlık verebilir. Terletebilir. Yaz aylarında ise çıplak olabilir. Ama ayakları ve elleri sıcak tutmak önemli…

Neden bebekler başından fazla ısı kaybeder?

Yetişkinlerde baş 1/7 oranında… Bebeklerde ise 1/4oranındadır. Yani bebeklerde baş vücuda göre daha büyüktür. Ayrıca vücudu sarıp sarmalıyorsunuz. Kafa dışarıda kalıyor. Bu durum sizin bacaklarınızın dışarıda çıplak kalması gibi bir şey, oransak olarak aynı… yani yüzeysel olarak alanın büyük ve açıkta olması ile ilgili. Kafanın dokusundan kaynaklı bir problem yok. Bir şapka giydirilirse sorun ortadan kalkar.

Konak nedir?

Bebek doğduktan bir hafta, 10 gün sonra başlayabilen kafasının ön saçlı derisinde bıngıldağın olduğu bölgede sarımsı, deriye yapılık kabuklanmalardır. Yumuşak olurlar genelde ve elinizle kaldırmaya çalıştığınızda saçla beraber gelebilirler. Tedavi edilemezse bir süre sonra pis koku ve apseye neden olabiliyorlar. Altındaki deri havasız kaldığı için. Dolayısıyla saç temizliği ve bakımı, oluşmuş konakların temizlenmesi önemli. Ben genelde zeytinyağı ve karbonat ile hazırlanan bir karışım kullandırıyorum ailelere. Çünkü zeytinyağı yumuşatıyor, karbonat kabartıyor. Banyodan 15 dakika önce hazırlanan bu karışımı konaklı alana sürüp, banyodan sonra da ince bir tarakla taradıklarında sorun giderilecektir. Konak önleyici şampuanlarda denenebilir. Bebeği temiz tutmak önemli. Bazı anne babalar bıngıldağın üzerinde olduğu için hiç ellememeye çalışıyorlar. Ama konak bakım gerektirir. Bazı bebeklerin yapısal özelliklerinden dolayı sık tekrarlama eğilimi gösterebilir. Korkmadan temizleyip yumuşatarak o dokuyu oradan kaldırmak gerekir.

Pamukçuk nedir?

Ağız içinde oluşan mantar enfeksiyonudur. Genellikle dilin üzerinde ağzın iç kenarlarında, yanak içlerinde görülüyor. Biberon ve emzik kullanan bebeklerde biraz daha sık oluşuyor. Anne sütü alan bebeklerde annenin meme başından kaynaklanan bazı durumlarda görülebiliyor. Antibiyotik kullanımından sonra görülebilir. Normal ağız içi florasını baskılamadığımız için. Damla şeklinde ilaçlarla tedavi edilebilir. Ama çok yayılmamışsa(özellikle boğaza doğru) damlalar fayda etmiyorsa bir bağışıklık sistemi bozukluğunun belirtisi olabilir.