Yeni nesil anneler çocuk bağımlısı mı?

Helikopter ebeveynler çoğunlukla çocuklarına değil, çevreye güvenmedikleri için bu tutum içerisine girdiklerini ifade ederek kendilerini savunuyor. Nöroloji Uzmanı Uzm. Dr. Mehmet Yavuz, konuyla ilgili görüşlerini paylaşıyor.

ÇOCUĞUN KİŞİLİĞİNİ OLUMSUZ ETKİLİYOR

Helikopter ebeveynlerin sergilediği aşırı koruyuculuk, çocukların psikolojisi açısından olumsuz bir ebeveyn tutumudur. Erişkinlerin çocuklarıyla ilgili kaygılarını azaltmak için başvurdukları yöntemler, ruhsal açıdan bazı sıkıntılar yaşayan çocuklar ortaya çıkarabilir. Çünkü çocuklar, dünyayı ilk aşamada ebeveynleri vasıtasıyla görür ve tanır. Çocuk kendisine nasıl davranılırsa doğru olanın o olduğunu, kendisinin de dünyayla aynı ilişkiyi kurması gerektiğini öğrenir. Bu tutum uzun yıllar devam ettiğinde, çocuğun kişiliği de bu yönde gelişir; talepkar, inatçı, onaylatmaya ihtiyacı olan, benmerkezci kişilik gelişme ihtimali artar.

HELİKOPTER EBEVEYNLERİN ÇOCUKLARINDA İLERİDE GÖRÜLEBİLECEK KİŞİLİK PROBLEMLERİ

Aşırı koruyucu ebeveynlerin çocukları sürekli birinin varlığına ihtiyaç duyan bağımlı, öz güveni az, hata yapmaktan korkan, hassas, içe kapanık, reddedilme korkusu nedeniyle kendini ifade etme zorluğu yaşayan kişilere dönüşebilir. Çocuk, hayatının tüm dönemlerinde bu çerçeveyle uyumlu davranış sergileyebilir. Okul ve arkadaş çevresinde başlayan sorunlar, ilerleyen yıllarda evlilik ve iş yaşamında da belirginleşmeye başlar. Kişi yaşadığı sorunları bir takım baş etme yöntemleriyle çözümlemeye çalışarak, ilk dönemde öğrendiklerini telafi etmeye çalışır. Ancak bu çocukların yaşadığı bazı tekrarlayan sorunlar, geçmişte ebeveynlerle yaşadığı sorunlu ilişkiyi işaret eder. Aşırı koruyucu ebeveynlerin çocukları, kişilik özelliği haline gelmiş bazı davranışları nedeniyle sosyal, iş ve aile yaşantısında uyum sorunları yaşar. Tekrarlayan baş edememe öyküsü, psikiyatrik destek almasını gerektirecek düzeye varabilir.

Mükemmeliyetçiliğin ve aşırı beklentinin getirdiği baskı sonucunda çocuklarda kızgınlık, duygusal çökme, kendine güvensizlik, ebeveynle çatışma, ebeveyne teslimiyet ve sözünden çıkmama, kendi başına hareket etmekten ve risk almaktan korkma tutumları görülebilir. İlerleyen yıllarda bu çocuklarda kaygı bozukluğu, depresyon gibi hastalıkların görülme ihtimali artabilir.

HELİKOPTER EBEVEYNLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

Aşırı koruyucu ebeveynler mükemmeliyetçi, kuralcı, aşırı hassas, travma geçirmeye meyilli olabilir.

Bu ebeveynlerde kontrolü artırarak çocuğunu risklerden koruyacağını düşünme, ebeveynler arası sorumluluk paylaşımının dengesiz oluşu, çocuğun ağır hastalık geçirmiş olması, ailenin diğer çocuklarının olumsuzluklar yaşaması gibi durumlar da görülebilir.

HELİKOPTER EBEVEYNLER, MÜKEMMELİYETÇİLİĞİN SINIRLARINI ZORLUYOR

Çocuklarının her yaptığını adeta bir helikopter gibi takip eden, çocuklarının her adımını kontrol eden ebeveynler helikopter ebeveyn olarak tanımlanır. Bu ebeveynler çocuğun eğitim, sağlık, sosyal ve mesleki gelişiminde bir olumsuzluk olabileceği gerekçesiyle inisiyatifi ellerine alır ve çocuğun kendi başına kalmasına müsaade etmezler. Bunu yapma gerekçeleri çocuklarını sevmeleri ve onlar için kaygılanmalarıdır. Genel tutumları çocuğun kendi hayatını yapılandırmasının yolunu açmak yerine, ona bir hayat biçme ve bu hedefi tutturmaya çalışmaktır. Bu hedefe ulaşmak için ebeveynler olumsuzluklarla karşılaşan çocuğu yalnız bırakmak yerine ipleri ele alıp, problemi çözmeyi tercih eder. Bu durum, mükemmeliyetçi ebeveynlerde daha sık görülür.

HELİKOPTER EBEVEYNLİĞİN KALBİNDE, İDEAL ÇOCUK YETİŞTİRME ARZUSU YATIYOR

Helikopter ebeveynliğin çıkış noktası, ideal çocuk oluşturma eğilimidir; sevdiği, maddi manevi yatırım yaptığı, neslini devam ettirecek çocuğunun hiçbir olumsuzlukla karşılaşmamasıdır. Önceden kendi yaptığı hataları çocuğunun yapmasını istememe, çocuklar ve ebeveynler arası rekabet, küçük yaşlardan itibaren başlayan sınavların çokluğu, başarıya odaklanma helikopter ebeveynliğinde pekiştirici bir rol oynar.

Ebeveynler, yoğun kontroller sonrası çocuğun hayatında kendileri açısından olumlu olan değişmeleri ya da atlatılmış riskleri gördüklerinde bu tutumlarının ne kadar doğru olduğunu düşünür. “Devir kötü, kontrolü bırakırsak çocuğun hayatı kötü yönde seyreder.”, “Çocuk büyüsün, işi ve evi olsun, o zaman kendi düzenini kurar.” düşünceleri ebeveynin kendi hatalı tutumuyla yüzleşmesini engelleyebilir. İlerleyen yıllarda kontrolcülüğü bırakmayı düşünen ebeveynlerin unuttuğu nokta, kontrolü bıraktıklarında çocuklarının kendi hayatlarını yönetemeyebilecekleridir. 

HELİKOPTER EBEVEYNLİĞİN OLUMSUZ ETKİLERİNDEN ÇOCUKLAR NASIL KORUNABİLİR?

• Ebeveynler çocuklarının kendini uygun bir şekilde ifade etmesini sağlamalı; çocuklarına sorumluluk almayı, insanlarla empati yapabilmeyi, istediklerini erteleyebilmeyi öğretmelidir.
• Ebeveynler ayrıca çocuklarını kendi kararlarını verme ve uygulama konusunda cesaretlendirmeli, takdir etmeli, çocuklarının hata yapabileceğini kabul etmeli, çocukların hataların dünyanın sonu olmadığını gösterebilmelidir.
• Çocuğun kendilik algısının gelişmesine yardımcı olmak için rehberlik, istişare ve sorumluluk verme en doğru tutumlar olacaktır. Çünkü çocuk, annesi ve babasından ayrıldığı (bireyselleştiği) bir dönemde, hayatını devam ettirebilecek kapasiteye ancak böyle ulaşabilir.
• Çocuklara ebeveynleri tarafından, yaşlarına ve gelişme düzeylerine göre sorumluluk verilmelidir. Sorumluluğun çocuğa ait düzenli görevler olduğu unutulmamalıdır. Bu sorumluluğu yerine getirmeyen çocuğun olumsuz etkilenen yaşam alanı aile tarafından tolere edilmemelidir. Örneğin, oyuncaklarını toplama sorumluluğunun kazandırılması hedeflenen çocuğun oyuncakları, ebeveyn tarafından toplanmamalıdır.
• Çocuğa sorumluluk vermek için, ileri yaşların beklenmesi doğru değildir. Bu tutum, hem ailenin hem de çocuğun zorluklar yaşamasına neden olur. Bu nedenle, çocuğa 2-3 yaştan itibaren kolaydan zora doğru bir takım sorumluluklar verilmeye başlanmalıdır.