Çocuklara tasarruf bilinci nasıl kazandırılır?

Doğal kaynakları sorumsuz ve bilinçsizce kullanan çocuğun su ve elektrik tüketimiyle ülkeye zararı olacaktır. Zamanı iyi kullanamayan çocuk, başarı, dikkat ve öğrenmeyle ilgili sorun yaşayacaktır. Parayı ihtiyacının dışında harcadığında gerekli gereksiz satın alma bilincinde olan çocuk doyumsuz çocuk, ileriki yıllarda da kazancı ne olursa olsun yetinmeyi bilmeyen ve maddi sıkıntı çeken bir yetişkin olacaktır.

Her davranış kazanımdaki gibi bu kazanımda da ebeveynin davranışları ve doğru model olması gerekmektedir. Dişini fırçalarken suyu açık bırakan çocuğa, ebeveyni dişini fırçalarken suyu kapatması gerektiğini ne kadar söylese de bu davranışı kazandıramayacaktır. Çocuğundan zamanı iyi kullanmasını isteyen ebeveyn, saatlerce TV karşısında ya da telefon elinde zamanını harcayarak geçiriyorsa yine doğru model olamayacaktır. Bir başka örnek, çocuğundan harçlıklarını arttırarak biriktirmesini isteyen ebeveyn kendi ihtiyaçlarını karşılarken birkaç tane satın alarak ay sonunda parasının kalmadığını ifade ederse yine amacına ulaşamayacaktır. Bu bahsedilenler birer alışkanlık kazandırma döngüsünü ne şekilde kazandırılabileceğini anlatmak için yeterlidir. Bu yazı da ağırlıklı olarak parayı doğru kullanma ve kazanılanı arttırma olarak devam edeceğiz.

Okul öncesi dönemden itibaren çocuğu sürece dahil etmekte yarar var. Toplumumuzda çocuğa ihtiyacı alınırken sıklıkla “Paramız yok, bir tane alacak paramız var” diyerek bu bilincin kazandırılabileceği düşünülüyor. Nispeten işe yarayan bu davranış aslında ertelemeyi ve beklemeyi öğretiyor ancak tasarruf etmeyi öğretmiyor. Onun yerine “Bundan sadece bir tane alabilir, artan paramızı kumbaraya koyabiliriz ve onunla ne almak istediğini konuşabiliriz” şeklinde ifade edilebilir.

Anlık tatmin isteyen çocuklar için tasarruf etmek oldukça zordur. Bunun nedeni ise istediklerini ertelemekte zorlanmalarıdır. Bu nedenle yaş ve gelişim özelliklerine göre tasarruf etmesi sağlanmalıdır. Çocuk ne kadar küçükse, hedef o kadar küçük ve acil olmalıdır. Bu, bir ilkokul çocuğu için bir oyuncak araba veya bir boya seti, daha büyük bir çocuk için bir video oyunu veya pahalı bir ayakkabı satın almak olabilir. Yine yaşına göre farklı sürelerde biriktirmesi beklenmelidir. Çocuklar bunu yaparken teşvik etmek adına örneğin, ayakkabı ücretinin %70’ini biriktirmesini isteyerek kalanı ödeyeceğinizi söyleyebilirsiniz. Yaş özelliklerine göre biriktirme şekilleri farklılık gösterecektir. Okul öncesi çocuğu markette alacağı bir üründen feragat ederken, okul dönemi çocuğu da harçlıklarından arttırarak tasarruf edecektir.

Ailelerin dikkat etmesi gereken ince bir çizgi vardır. Çocuk ödevini yaptığında, odasını topladığında kitap okuduğunda para vermemelidir. Çocuklara tasarruflu olmayı öğretirken, sorumluluklarını yerine getirdiği takdirde maddi bir kazanç elde edecekleri düşüncesi yerleştirilmemelidir. Bunun yanında bahçedeki kurumuş yaprakları toplamak evdeki bir tadilata yardım etmek gibi ebeveynin sorumluluğunda olan bir konuda çok sık olmamak koşuluyla ‘alın terinden’ para kazanması sağlanabilir. Son derece dikkatli bir organizasyon gerektiren konudur.  Parayla sağlıklı ilişki kurmak ve paraya saygı duymak önemlidir. 3 yaş itibari ile başlayan özdenetimi ve sabırlı olmayı öğrettiğimiz takdirde her türlü konuda tasarrufun mantığını anlayacaktır.

Son olarak, çocuğa model olmanın dışında ebeveynlere birkaç öneride bulunmak gerekirse; bütçe belirleyerek alışverişe çıkmak, indirimli ürünleri satın almayı hedeflemek, bir ürün için değer biçme gibi zihinsel tahminlerde bulunmak, bütçenin üstüne çıkıldığında ürünleri geri bırakmak ve çocuğun bunu gözlemlemesini sağlamak faydalı olacaktır.