0-5 yaş döneminin riskli hastalığı: Bağırsak enfeksiyonları

BAĞIRSAK ENFEKSİYONLARI (GASTROENTERİTLER) SIVI KAYBINA NEDEN OLMASIN!

Gastroenteritler, en sık 0–5 yaş grubunda rastlanan ve özellikle ilk 2 yaştaki ölüm nedenlerinin başında gelen bir hastalıktır. İshal ise bağırsak hareketlerinin artması, buna eşlik eden emilimin azalması ve/veya salgıların artması sonucunda dışkı miktarının fazlalaşması ile günlük dışkı sayısının artması, dışkı kıvamının bozularak yumuşak ve sulu bir görünüm almasıdır.

Yetişkin ve ergenlik döneminde sadece ishal şeklinde görülebileceği gibi yenidoğan ve süt çocuklarında ishale eşlik eden kusma da görülür. Bu nedenle ağır sıvı kaybı yaşanır. Sıvı kaybı ve ağızdan beslenememe nedeniyle vücudun su kaybı vücuda zarar verecek şekilde (dehidratasyon) artmaya başlar. Küçük bebeklerde su ve tuz dengesi iyi korunamaz, aşırı kayıpla ani dehidratasyon hızla gelişir.

Türkiye’ye bakıldığında akut bağırsak enfeksiyonlarının başlıca nedenleri enfeksiyonlardır. Gelişmekte olan ülkelerde 0–2 yaş arası çocuklarda akut gastroenteritlerin yaklaşık %50’si Rotavirüs, %25’i E. Coli, %10’u Salmonella ve %5’i Shigellaenfeksiyonları sonucu oluşmaktadır.

Rotavirüs ve adenovirüs nedenli ishaller,viral kökenli oldukları için antibiyotik kullanımı yersizdir. E.coli, salmonella, shigella ve diğer bakterilerle oluşan ishaller grubuna girerler. Yineenfeksiyonlara bağlı ishaller arasında parazitler bulunur. Onlar da en çok Giardiaintestinalis, Cryptosporidium, Entamoebahistolytica, Dientamoebafragilis gibi parazitlerdir.

ENFEKSİYONLAR DIŞINDA BAZI İSHALLER DE GÖRÜLEBİLİR. BUNLAR;

• Metabolik bozukluklar,

• İnek sütü proteinine bağlı intolerans örneği gibi beslenme nedenleri,

• Antibiyotik kullanımına bağlı oluşan ishaller

• Stres kaynaklı ishallerdir.

ÇOCUKLARDA EN SIK GÖRÜLEN SAĞLIK PROBLEMİ: İSHAL…

İshal; kişinin günlük dışkılama sayısının artması ve kıvamının sulu olması ile kendini gösteren bir sağlık problemidir. Bazı bakteriyel ve paraziter(Shigellasp, Campylobactersp, EHEC, E.histolyticav.b.) etkenlere bağlı enfeksiyonlarda kanlı ve/veya sümüksü ishal görülebilir. Ağrısız olabildiği gibi, yine etkene bağlı olarak mide krampları, bulantı, kusma, karın ağrısı, ateşle eşlik edebilir. 10 günden uzun süren ishallerde daha çok paraziter etkenler akla gelmelidir. İshalli hastalıkta en ciddi tehdit sıvı kaybı olarak da bilinen dehidratasyondur. Aşırı dışkılama ve kusma ile su ve elektrolitlerin (sodyum, klor, potasyum ve bikarbonat) önemli düzeyde kaybına bağlı olarak ciddi elektrolit dengesizliği meydana gelir ve zamanında yerine konmadığında ne yazık ki ölüme kadar uzanabilen bir tabloyla karşılaşmak mümkündür.

İSHALDE NELER DİKKATE ALINMALI VE HANGİ DURUMLARDA HEKİME BAŞVURULMALI?

• Günde 4 defadan az sulu ishal varsa, kusma yok ya da az ise susuzluk hissi normal düzeyde hissediliyor, idrar miktarı normal, ateş hafif veya yoksa kilo kaybı görülmüyorsa hafif bir bağırsak enfeksiyonu söz konusudur. Bu yüzden korkmamalı, güvenilir bir probiyotik kullanabilirsiniz. Bu süreçte yağlı ve hazmı zor olan gıdalardan uzak durmakta fayda vardır.

• Günde 4-10 defa sulu ishal ve buna eşlik eden kusma varsa, susuzluk hissi belirgin, idrar miktarında azalma ve rengi koyulaşması oluyorsa bu hastalarda artık dehidratasyon başlamıştır. Solunum sayısı ve kalp atış hızları artmış, huzursuz davranışlar sergilemeye başlamışlardır. Genellikle gözyaşları yoktur ve deri elastikiyeti azalmıştır. Kilo kaybı artık daha belirgindir ve bazen %10’a kadar ulaşabilir. Bu durumda evde beklemeden hemen bir hastaneye başvurularak çocuğa sıvı desteği (serum) verilmesi sağlanmalıdır.

• Günde 10’dan fazla sulu ishal, kusma çok sık ve susuzluk belirginse, son 6 saat içerisinde hiç idrar çıkışı olmadıysa; artık hasta ağır dehidratedir. Bu yüzden genel durumu kötü, belirgin taşikardisi (hızlı kalp atımı) vardır, solunum sayısı çok hızlıdır, deri elastikiyeti çok azalmıştır, bıngıldağı henüz kapanmamış bir bebekse bıngıldağında çökme görülür. Böyle hastalarda kilo kaybı %10’dan fazladır. Şok tablosu gelişmesi en riskli olan bu ishal grubu olduğu için hiç zaman kaybetmeden hızlı bir şekilde sıvı desteği verilmeli ve düzelme sağlanana kadar hastanede yatırılmalıdır.

Özetle çocuğunuzdaki ishal sayısı 4 defadan fazla, sulu bir şekildeyse, buna ek olarak kusma ve/veya ateş ve halsizlik eşlik ediyorsa evde beklemeyin, hiç zaman kaybetmeden çocuk doktorunuza gidin.

Unutmayalım ki, uygun tedavi ile ishal daima tam şifa ile sonuçlanır. Ayrıca akut ishal genellikle 2-7 gün sürer, 7 günden uzun süren ishal “uzayan ishal”, süresi 14 günü aşan ishal “persistan ishal” olarak adlandırılır.

TEDAVİ KISMINDA GENEL OLARAK YAPMAMIZ GEREKENLER İSE ŞUNLARDIR:

• Özel durumlar dışında ilaç kullanmayın.

• Su ve tuz kayıpları için oral sıvı alın.

• Antibiyotik genellikle etkisiz ve gereksizdir. Kan ve mukus olduğunda veya ishalin 7 günden fazla sürmesi durumunda hekiminiz dışkı kültürü alıp gerekirse antibiyotik verebilir.

• Orta düzey ishallerde mümkünse önce oral sıvı desteği, kusma gibi sebeplerden dolayı sağlanamıyorsa bir sağlık kuruluşunda damar yoluyla sıvı desteği verilmelidir.

• Diyet olarak sulu gıdaların tüketin, yağlı ve hazmı zor olan gıdalardan uzak durun, muz ve haşlanmış patates gibi sindirimi kolay gıdalar tercih edin.

• İshallerin büyük bir yüzdesini teşkil eden viral ishallerin ağırlığını azaltmakadına bebeklik döneminde önerilen rotavirüs aşısını zamanında yaptırın.