Donatello’nun sergisiyle Rönesans’a dönüş

Rönesans döneminde ressamlar ve heykeltıraşlar devlet yöneticilerinin ve soyluların da desteğiyle kendi üsluplarını ortaya koyma fırsatı bulmuştu. Leonardo, Michelangelo, Botticelli, Bellini, Donatello gibi sanatçılar Rönesans Dönemi’nin önemli sanatçılarından bazılarıydı. Asıl adı Donato di Niccolo Betto Bardi olan heykeltıraş Donatello 1380’li yıllarda Floransa’da doğmuştur. Mesleğinin ilk yıllarında birçok meslektaşı gibi O da kuyumculuğa yönelmişti. Sanatçının en bilinen eseri Davut heykelidir. Eski Ahit’te geçen mitolojik bir hikâyenin kahramanları olan Davut ve Golyat arasındaki düellonun hikayesini anlatır Donatello’nun Davut heykeli. MÖ. 11. yüzyılda İsrailoğulları ile Filistinliler’in arasındaki savaşta henüz çocuk yaşta olan ve görevi yiyecek taşımak olan Davut genç yaşına rağmen savaşçı bir dev olan Filistinli Golyat’ı yener. Donatello bu hikâyeyi iki farklı Davut heykeliyle tasvir etmiştir. İnsan ölçülerine uygun olarak yapılan ilk Davut heykeli Floransa yönetimi tarafından 1416 yılında şehrin idari binasında sergilenmiştir. İkinci Davut heykelini ise 1440’larda Medici ailesi tarafından verilen sipariş üzerine yapmıştır.

Donatello’nun çok üretken bir sanatçı olduğu ve çok sayıda eskiz ve model yaptığı söylenir. 1500’lü yılların sanatçılarından ve sanat yazarlarından biri olan Giorgio Vasari, Donatello hakkında “çizimlerini büyük bir virtüözlük ve canlılıkla yapıyor, O’nun eşi benzeri yoktur” diye yazmıştı. İlk aşamada eskizle başladığı heykel yapma sürecini daha sonra kil veya balmumu gibi malzemelerden yaptığı modellerle devam ettirir ve böylece ortaya çıkacak heykelin son halini görme imkânı olurdu.

Donatello ve çağdaşlarının eserlerini izleme olanağı bulduğumuz, Victoria and Albert Müzesi’ndeki “Donatello: Rönesans’ı Şekillendirmek” adlı sergide, resimlerin ve heykellerin yanı sıra bu sanatçıların yaptığı rölyefleri de görebiliyoruz. Orta Çağ ve Rönesans sanatının en sık ele alınan temalarından biri olan Meryem Ana ve Hz. İsa portrelerinin anlatıldığı rölyefler de sergide yer almıştır. Dairesel, dikdörtgen ya da kare form üzerinde anne ve çocuğun şefkatle kucaklaştığı rölyefler aynı zamanda anne ve çocuk arasındaki yakın bağı tasvir eder. En çok dikkatimi çeken rölyeflerden biri Donatello’nun 1425-1435 yılları arasında yaptığı “Bulutlardaki Meryem” (Madonna of the Clouds) oldu. Sert, kırıldıktan sonra geri dönüşü mümkün olmayan ve bu yüzden çok dikkatli çalışılması gereken bir malzeme olan mermerden yapılmış olan küçük boyutlarda bir rölyeftir bu. Alışılagelmiş dikdörtgen şekilli rölyeflerin yerine kare şeklindedir.

Kompozisyonun ön planında bulunan Meryem ve Hz. İsa, birkaç mm yükseklikte olan arka plana göre hayli yüksek ve dikkat çekicidir. Üç boyutlu olmayan bir teknik olarak rölyefte derinlik yaratmak çok da kolay değildir fakat Donatello Bulutlardaki Meryem rölyefinde izleyiciye derinliği ustaca hissettirir. Meryem’in bedenini kaplayan kumaşın kıvrımları mermerin sertliğine karşın oldukça yumuşak ve hacimli bir görüntü verir. Antik Yunan ve Roma heykellerini hatırlatan bu görüntü Meryem’in çevresindeki bulutların devamlılığını sağlayarak adeta gökyüzünde süzülme hissi yaratır. Meryem’in Hz. İsa’yı kendine yaklaştırarak koluyla sarması O’nu korumaya çalıştığını düşündürür. Bu el ve ayak hareketlerinin kumaş üzerinde yarattığı gerginlik ise izleyen göz üzerinde doğallık hissi yaratır. Bu rölyefte anne ile çocuk arasındaki şefkat gözle görülür derecede belirgindir fakat şefkat insani bir duygu olmasına karşın, rölyefteki figürlerin başlarında bulunan hareler dünyevi kavramlara karşın ruhsallığı anımsatır.

Victoria and Albert Müzesi’ndeki “Donatello: Rönesans’ı Şekillendirmek” isimli sergi 11 Haziran tarihinde sonlandı fakat başta Floransa olmak üzere İtalya’da ve dünyanın farklı ülkelerindeki müzelerde sanatçının ve çağdaşlarının eserlerini her zaman görme fırsatı bulabilirsiniz.