Obsesif kişilik / Takıntılıyım, kuralcıyım, doğruyum

Ne yapsak yaranamadığımız, hata ölçerle dolaşan, kendini de çevresini de doğru yaşam listeleriyle bunaltan…

Obsesif kişilikler! Sokaktaki adıyla takıntılı şahsiyetler!

Hayatta hepimiz, tereddüt etme, yaptığımız bir eylemden memnun olmama gibi duyguları yaşamışızdır. Ocağı kapatıp kapatmadığımızı, kapıyı kitleyip kitlemediğimizi birkaç kez kontrol etmişizdir. Yahut toplum içinde üstlendiğimiz sosyal rollerin bazılarında daha takıntılı, dikkatli ve kaygılı olabiliriz. Örneğin anne ya da baba olarak son derece obsesif/takıntılı özellikler sergilerken, arkadaş ortamında hiç de öyle olmayabiliriz.

Sorun, bu davranışların sıklığı ve yoğunluğunun artıp, kişinin bilincinde, yaşantısında büyük yer kaplamaya başladığında, en önemlisi işlevsellik bozulduğu, huzursuzluk, kaygı arttığında, kaçınma davranışları oluştuğunda başlıyor.

‘Obsesif kişilik’ ile ‘obsesif kişilik bozukluğunun ayrımındaki temel kriter iç görü sahibi olmaktır ve bu önemli bir ayrımdır. Tüm kişilik tanımlarında olduğu gibi burada da kişilik özellikleri kişiyi rahatsız eder, çare aranırken, kişilik bozukluğu olanlar durumdan memnundur ve etrafı suçlar, çare aramazlar.

Obsesif kişiler, bir yandan yaşamı çok kolay hale getirirlerken diğer yandan zorlaştıran özellikleriyle yakınlarının kafasını karıştırırlar. Kendilerini her şeyden sorumlu hissetmeleri yüzünden yapılacak işleri üstlenmeleri büyük bir konfor sağlarken, aynı özveriyi karşısındaki kişilerden de beklemesi ilişkiyi çekilmez hale getirebilir.

Obsesif özellikler taşıyan bir anne veya babaya sahip olmanın kolaylıkları olduğu elbet yadsınamaz. Hayatınız şıkır şıkır işler, okul, ev, ihtiyaçlar aksamaz, yedeklenerek yaşanan bir hayat vardır.

Ve fakat hayatı kolaylaştırmak, çocuk adına karar vermeye, kararlarını reddetmeye, restleşmeye yahut çocuğun restleşmeyi göze alamayıp ebeveynin kararlarını kabulüne doğru seyredebilir. O vakit ebeveynine uyumlanmış, çatışmayı göze alamayan ve kimlik oluşumunda sıkıntı yaşayan bağımlı veya sarkacın diğer ucunda daima çatışan, hayatla da çatışacak olan çocuklardan bahsetmek mümkün.

Aile olarak çıkılacak seyahat öncesi bütün bavullar akşamdan düzenli bir şekilde bagaja yerleştirilir.

Ertesi sabah hangi saatte tekerleğin döneceği ilan edilir, o saat bir dakika bile şaşmaz, diğer aile üyelerine düşen, zamanında arabada olmaktır.

Bu rahatlığa çok çabuk alışılır. Ancak esneklik olmadan yıllarca tekrar etmesi, bir süre sonra aile üyelerinden birine sıkıcı ve bunaltıcı gelecek, sorunlar başlayacaktır.

Sonuç: Bu düzen için emek sarf eden obsesif kişi, haksızlığa uğradığını düşünecek ve kırılacaktır.

Yelpazenin ortalarında yer alanlar en azından yeniden yapılanmaya, düzenin fanatiği olmamaya çalışırlar. Kendileriyle dalga geçer ve yeni bir yol ararlar.

Yelpazenin ucundaki tabloda ise sıkıntı yüksektir ve düzen, plan aksayamaz, çare aranmaz. Tek çare etrafın uyumlanmasıdır!

Kişilik oluşumunun tamamlandığı dönem olan ergenlik çağında esnemeyen tutumları çatışmalara yol açabilir. “Meli-malı” ile biten diretmelerde genç insan bazen şiddetli bir şekilde karşılık verebilir.

Eş olarak da sadakat, güven, çalışkanlık ve yardımseverlik gibi birlikte yaşamayı kolaylaştıran birçok özelliği taşımaları hayranlık uyandırabilir. Evde yapılacak işler, zamanında ve eksiksiz tamamlanır. Ona akıl danışabilir ve sonuna kadar güvenebilirsiniz, çünkü her ayrıntıyı düşünmüş, bilmiyorsa da öğrenmiş, araştırmıştır. Tek başına çalışmayı sevdiği için size düşen çok fazla bir şey kalmaz. Çıkılacak bir tatil için her ayrıntı planlanır ve uygulanır. Eski şeylere düşkünlükleri, değer yargılarına bağlılıkları nedeniyle ilişkiniz eskidikçe ve yıllandıkça siz de onun için vazgeçilmez olabilirsiniz.

Bu da yoruma açık bir durum tabii...

Planlı kişiyle obsesif kişi nasıl ayrılır?

Obsesif kişiler aksaklıklar karşısında çaresizlik, kaygı, huzursuzluk ve kaçınma davranışları sergiler, işlevsellikleri bozulur, küser, vazgeçer, öfkelenir. Planlı şahsiyetler ise huzursuzluk hissetsede yola devam eder, çare arar.

Özetle; her düzenli, planlı insan obsesif değildir.

OBSESİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Kişilik bozukluklarında ise iş ve sosyal yaşamdaki bozulma ciddi boyutlardadır. Kötü gidişin nedenleri hep dışarıda, başkalarında aranır, sorumluluk alınmaz. Yaşamdaki çoğu şeyi kontrol etmeye çalışırlar ancak kontrol edemedikleri olaylar karşısında yoğun bir huzursuzluk ve öfke hissederler. 

Yapılacaklar listesi o kadar kabarıktır ki bir türlü sonu gelmez.

Basit bir iş bile detaylar nedeniyle bitirilemez ya da yapılan iş içe sinmez.

Başkalarının yaptıklarını beğenmeleri neredeyse imkânsızdır. O yüzden her şeyi kendileri yapmaya gayret ederler. Keyifle yaşanacak bir aktivite bile bir süre sonra eziyet haline gelebilir. Arkadaşlarla geçirilecek güzel bir buluşma, günler önce başlayan hazırlıklar, çıkabilecek aksaklıkları düşünmek ve önlem almak için gösterilen yoğun dikkat, işi amacından saptırır, keyifli zaman geçirmek büyük bir yorgunluğa dönüşebilir.

Ya da çıkılacak bir seyahat öncesi o kadar özenli bir plan yapılır ki herhangi bir aksilik yaşanması büyüyü bozar, hayal kırıklığı olur.

Aksaklıklar yüzünden öfkeli ve agresif davranırlar, iletişim bozulur.

İnatçı ve uzlaşmaz tutumları nedeniyle insan ilişkileri sıkıntılıdır. Ahlak, doğruluk ve değerler konusunda aşırı katı ve tutucu davranırlar.

Duyguyu ifade etmekte zorlandıkları için daha çok olaylar üzerinden konuşurlar. Duygusal ortamlarda bulunmak istemezler, duygu yüklü davranışları anlayamaz empati kuramazlar.

Obsesif kişilik bozukluğu olan ebeveynler çocuklarını koşullu severler. Çocuklar proje tadında, kurallara uyan, düzenli, çalışkan, doğru davranan olduklarında sevilirler. Kural ihlal ettiklerinde sert ve ayarsız eleştirilirler. Katı ve değişimlere açık olmaması nedeniyle ergenlik çağında olan gençlerin yeni arayışlar içinde olmasını hoş göremez, empati kuramazlar.

Eğer bu kişi eşinizse; ya takıntılara teslim olur uyumlanmaya çalışıp onun davranışlarını pekiştirirsiniz ya da şiddetli çatışmalar yaşarsınız. Duygularını ifade etmekte zorlandıkları için iletişim sınırlıdır ya da yoktur.

İş arkadaşlığındaysa çalışkanlıkları, disiplinli olmaları nedeniyle tercih edilirler. Dikkatleri ve yardımseverlikleri hayranlık uyandırabilir. Ancak detaylarda boğularak işleri zamanında yetiştirememeleri çalışma arkadaşlarına bazen güçlük yaşatabilir. Ekip çalışmasına uygun bir kişilik değildir.

Obsesif bozukluğu olan kişilerde takıntılı düşünce ve davranışların yarattığı umutsuzluk, tükenmişlik ve çaresizlik sıklıkla görülür ve profesyonel yardım alınması önemlidir. Obsesif bozukluğu olan kişilerde sıkıntı, depresyon, cinsel işlev bozukluğu ya da psikosomatik şikâyetler de başvuru nedenlerindendir.

O SİZİN NEYİNİZ?

Eşinizse:

• Partnerinizin sadakatinden şüphe duymayın. İlişkinize sunduğu güven ortamının tadını çıkarın.
• Sabit fikirlilikleri ve katı tutumlarıyla sizi zorlamalarına, eksik veya yetersiz hissettirmelerine fırsat vermeyin.
• Duygu ifade etmedeki kısıtlılıkları sebebiyle karşılıklı duygu alışverişinde güçlükler yaşadığınızda umutsuzluğa kapılmayın, siz duygularınızı aktarmaktan vazgeçmeyin.
• Sorumluluk sahibi oluşlarından, evişlerinde verdikleri destekten güç alın, iş yükünü paylaşın.

Çocuğunuzsa:

• Kuralları katı yapılandırmayın, esneyen sistemlerle rahatlatın.
• Spontan, heyecan verici, yaratıcı aktivitelerle hayatına renk katın.
• Ödül ceza sistemlerinden, koşullu sevgi gösterilerinden uzak durun.
• Çatışmalı, gergin ilişkilerden kaçının, sınırlarına saygı duyun.

Ebeveyninizse:

• Koruyucu, kollayıcı ve kural koyucu üsluplarıyla, sınırlarınızı zorlamalarına izin vermeyin.
• Koşullu olarak yapılandırdıkları ödül ve cezalarda koşulları ortadan kaldırın ve sizi olduğunuz gibi kabullenmeleri konusunda mesaj verin.
• Ahlak, doğruluk ve değerlere olan bağlılıklarıyla size rol model oluşlarını destekleyin.
• Hayat boyu başarınızı, yaptığınız tüm önemli şeyleri önemsemelerinin keyfini çıkarın.

Arkadaşınızsa:

• Sırlarınızı saklayan güvenilir bir dost olabileceğini bilin.
• Çözüm odaklı oldukları için hayatınızı kolaylaştırmalarının keyfin sürün.
• Grup çalışmalarında başarısız olabileceğini bilin, gerekirse tolere edin, gerekirse yol gösterin.
• Yaşanan olumsuzluklar karşısında sorumluluk almaktan kaçınıp, sebepleri başkalarında aradıklarında kendilerinin payını sorgulamalarına destek olun.

BAĞIMLI KİŞİLİK / BIRAKMA BENİ SENSİZ YAŞAYAMAM

BORDERLİNE / HAYATI UÇLARDA YAŞAYANLAR

DEPRESİF KİŞİLİK

HİSTRİONİK KİŞİLİK / ABARTILI ŞAHSİYETLER

NARSİSİZM / VARLIĞIM DÜNYAYA ARMAĞAN OLSUN

PASİF AGRESİF / SÖYLEMEM SÖYLENİRİM