Otizmli çocuklarda dil nasıl gelişir?

Konuşma, insan yaşamında çok önemli bir yere sahiptir ve çoğu insan buna o kadar çok alışmıştır ki konuşamadan dünyanın nasıl olacağını hayal dahi edemez. Konuşabilmemiz sayesinde diğer insanlarla iletişim kurup ilişkilerimizi geliştirebilir, istediklerimizi anlatabilir ve fikirlerimizi paylaşabiliriz.

İletişim kurma, konuşmayı öğrenmeden çok daha önce başlar. Bebekler yaşamlarının ilk aylarında annelerinin çıkardıkları sesleri dinler, konuştuklarında yüz ifadelerine bakar ve onları taklit etmeye çalışır. Bebek ve annesi arasındaki bu gülücük ve ses alışverişi aslında hiçbir anlamlı söz söylenmemesine rağmen bebeğin kurduğu ilk iletişimdir. Bebek bir yaşına geldiği zaman ilk anlamlı kelimelerini söylemeye başlar ve zamanla bu kelimeleri birleştirerek cümle kurabilir hale gelir.

Otizmde konuşma terapisinde Hanen tekniği

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocuklarda dil gelişimi daha farklı ve nispeten daha yavaş olur. Otizmin getirdiği algısal farklılıklar nedeniyle çocuklar insanların sesindense cisimlerin ve hayvanların sesine daha fazla ilgi gösterirler. Dikkatleri dağınıktır ve çoğu zaman insanların söylediklerini duymuyormuş gibi gözükürler. İlk anlamlı kelimelerini diğer çocuklara göre daha geç söylerler ve çoğu zaman bu kelimeler alışılmamış olur (örn. sayılar).

Devam eden araştırmalar sonucunda erken müdahalenin otizmli çocukların dil gelişimde büyük farklar yaratabileceği kanıtlanmıştır. Özellikle, otizmli çocuklarını motive eden, cesaretlendiren ve destekleyen ailelerin çocuklarının dil ve sosyal gelişiminde çok büyük farklar yaratabildiği gözlemlenmiştir. Hanen tekniği ise otizmli çocukların ailelerine bu gelişimsel farkı nasıl yaratabileceklerini anlatan bir yöntemdir.

Otizmli çocukların iletişim becerilerini geliştirmede Hanen Yöntemi

1975’te Kanada’daki Hanen Merkezi otizmli çocukların ailelerinin çocuklarının erken yaşta dil gelişimine daha etkin bir şekilde katılmalarını sağlayacak bir yöntem geliştirdi. Bu yöntem sayesinde aileler, bakıcılar, dil ve konuşma terapistleri otizmli çocukların mümkün olabilecek en iyi iletişim becerisine kavuşmasına büyük katkı sağlayabildiler.

Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların özel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için Hanen, aşağıdaki 3 temel prensibe dayanan özel bir yöntem geliştirdi:

Ebeveynin kilit rolü: Bir çocuğun yaşamındaki en önemli element olan aile aynı zamanda çocuğun konuşma terapisinde de birincil rolü oynamalıdır.

Erken başlamanın önemi: Çocuk konuşma terapisine ne kadar erken yaşta başlarsa o kadar iyi sonuç alınır.
“Her Gün”ün gücü: Çocuklar iletişim kurmayı sadece ‘öğretilerek’ öğrenemez. İletişim becerisini geliştirebilmesi için ailesinin ve tanıdığı diğer yetişkinlerin günlük sohbetlerinde ve aktivitelerinde katılımcı olabilmesi gereklidir.

Otizmli Çocukların Aileleri için Hanen Tekniği: More Than Words Programı

More Than Words® (Kelimelerden Daha Fazlası) otizmli çocukların aileleri için özel olarak geliştirilmiş bir programdır. Otizmli çocukların özel ihtiyaçlarına seslenebilen bu program, onları maksimum iletişim potansiyellerine ulaştırabilmek için ailelerine gereken araçları, stratejileri ve desteği sağlar. Bu programda ulaşılmak istenen üç ana hedef vardır:

1. Gelişmiş sosyal beceriler
2. Dili ve konuşulanı daha iyi algılayabilme
3. Karşılıklı konuşma ve aktivitelerde aktif yer alabilme

More Than Words Programında öğrenebileceklerinizden bazıları:

• Çocuğunuz nasıl daha iyi öğrenebilir ve daha iyi iletişim kurması için onu ne motive eder?.
• Çocuğunuzun belirli davranışlarına sebep olan etkenler nelerdir ve bu davranışları arttırmak ya da azaltmak için neler yapılabilir?
• Edindiğiniz bilgileri çocuğunuz için gerçekçi hedefler belirlemek için nasıl kullanabilirsiniz?
• Çocuğunuzla olan etkileşimlerinizin daha uzun ömürlü ve anlamlı olması için neler yapabilirsiniz?
• Çocuğunuzun algısına yardımcı olabilmek için resimler ve fotoğraflar ne şekilde kullanılmalıdır?
• Çocuğunuzun sizi anlayabilmesi için nasıl konuşmanız gerekir?
• Çocuğunuzun oyun becerilerini geliştirecek stratejileri nasıl uygulayabilirsiniz?
• Çocuğunuzun arkadaş edinmesine nasıl yardımcı olabilirsiniz?

Hanen Programının Faydaları

More Than Words® Hanen Programı çocuğunuzla aranızdaki doğal ve gündelik etkileşimlere odaklanır. Bu program sayesinde yemek zamanı, oyun vakti ve banyo gibi gündelik aktiviteleri çocuğunuzun dilsel ve sosyal becerilerini geliştirmede nasıl kullanabileceğinizi öğreneceksiniz. 

Hanen, anlaması ve uygulaması oldukça kolay ve keyifli olan bir programdır. Bu yöntemle öğrendiğiniz her bir stratejiyi uygulama ve tartışma imkânınız olur ve bu sayede yapılan değişiklikler ve öğrenilenler kaybolmaz ya da unutulmaz.

Sümeyra Öztürk
Uzman Ses ve Konuşma Terapisti