Kadınlar bekarlık soyadını dava açmadan kullanabilecek
Medeni Kanunun 187.maddesinde “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir". Haliyle kadına kocasının soyadını alma mecburiyeti getiren düzenleme 28 Nisan 2023 Tarihli ve 32174 Sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan, Anayasa Mahkemesinin 22/2/2023 Tarihli ve E: 2022/155, K: 2023/38 Sayılı Kararı ile iptal edilmiştir. Anayasa Mahkemesi kararıyla Türk Medeni Kanunu'nun 187. maddesinin 1. ve 2. cümlelerinin iptaline karar verilmiştir.
Kararın inceleme kısmında ilgili hükmün "Kanun önünde eşitlik", "Kadın - Erkek eşitliği"ne aykırılık teşkil ettiği ve "Ortak soyadının aile bağlarını korumanın zorunlu unsuru olmadığı" vurgulanmıştır. Anayasa Mahkemesi, evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasındaki öngörülen farklı muamelenin nesnel ve makul bir sebebe dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesinin ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır.
Evlendikten sonra kadınlara tercih etmeleri halinde doğum soyadlarının yanında mutlaka kocalarına ait soyadı almaları yönündeki Türk Medeni Kanunu'nun 187. maddesi nüfus kayıtlarının düzenli tutulması ve aile bütünlüğünün sağlanması gerekçesiyle kadınları doğumla oluşan kimliklerini değiştirmek zorunda bırakan düzenlemenin iptaliyle birlikte kararda, Kadının evlendikten sonra kocasının soyadını almasının ailenin ortak soyadına sahip olmasını mümkün kılan tek seçenek olmadığı, eşlerden birinin soyadı ya da bunun dışında bir adı ortak soyad olarak belirleme imkanının tanınması ya da ortak soyadın eşlerin evlenmesinden önceki soyadlarının birleşiminden oluşacağının öngörülmesinin de mümkün olacağı belirtilmiştir.
Kadınların karşılaştıkları aile içi şiddet, kadın cinayetleri gibi çok daha ciddi ve yaşamsal öneme sahip durumlarla karşılaştırıldığında soyadı, ilk bakışta, küçük önemsiz bir konu gibi görülse de dilediği soyadını kullanabilme hakkı kadın bireyin kendisini ve hayatını biçimlendirmede tercih hakkına sahip olup olmadığının önemli bir göstergesidir.
İşbu iptal kararı, kararın Resmi Gazete'de yayımlanma tarihi olan 28.04.2023 tarihinden dokuz ay sonra yürürlüğe girecek olup alınan karar neticesinde kadınların evlendikten sonra yalnızca bekârlık soyadlarını kullanabilmeleri için dava açmalarına gerek kalmayacaktır.
Anayasa Mahkemesinin her ne kadar oy çokluğu ile olsa da TMK 187. maddesini iptal etmesi Türkiye'de kadın hakları açısından önemli ve umut verici bir gelişme, kadına ve kadının kimliğine verilen önem konusunda atılmış küçük de olsa bir adımdır.
