İstifa eden işçiler tazminat alabilir mi?
İşçi işveren ilişkilerinde işçinin istifa etmesi, yaygın bir işten çıkarma yöntemi olarak varlığını sürdürmekte olup işveren karşısında zayıf konumda olan işçiler istifaya zorlanmakta ve işçilik hakları bakımından yanıltılmaktadır.
Üst derece mahkemelerince yapılan yargılamalarda iradesi fesada uğratılan işçinin, istifa dilekçesini imzalamış olsa dahi işçilik alacağına hak kazanacağı kararlara bağlanmakta olup bu kapsamda istifa dilekçesinin içeriği önem arz etmektedir. İstifa dilekçesinde belirtilen nedenler ve/veya ifadeler hukuken oldukça büyük önem arz etmekte olup istifa olsa bile işçinin iradesinin fesada uğratıldığı, haksız işveren feshi olduğu gerekçeleriyle işçilik alacakları hüküm altına alınabildiği gibi, koşulların varlığı halinde işe iade kararlarının verildiği de görülmektedir.
Örneğin işçi sağlık koşulları sebebiyle istifa dilekçesi verip, sonradan açacağı işçi alacağı davasında ben aslında iş akdimi ödenmeyen fazla mesai ücretlerim nedeniyle feshetmiştim, haklı nedenlerim vardı ve haklı fesih yapmak istemiştim şeklinde beyanda bulunamaz. İşçi istifa dilekçesinde belirttiği nedenle bağlı olup dava ile istifayı haklı feshe dönüştüremez.
Ancak eğer işçi, neden belirtmeksizin bir istifa dilekçesi vermişse, örneğin görülen lüzum üzerine diyerek istifa etmişse, makul bir süre içerisinde istifasını haklı feshe dönüştürerek işçilik haklarını talep edebilir.
Uygulamada, işçi iradesinin fesada uğratılması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Ancak işverenin tazminatların derhal ödeneceği sözünü vermek ve benzeri baskılarla işçiden yazılı istifa dilekçesi vermesini talep etmesi ve işçinin buna uyması halinde, yani hayatın olağan akışına ters durumlarda gerçek bir istifa iradesinden bahsedilemez. Bu gibi hallerde feshin işverence gerçekleştirildiği bununla birlikte işveren feshinin haklı olup olmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.
İstifa dilekçesinin içeriğinin, dilekçede kullanılan ifadelerin yanında; istifa dilekçesinin verildiği koşullar, işçinin çalışma koşulu, vasıflı/vasıfsız işçi olması, çalışma süresi vb. unsurlarda Mahkemeler nezdinde değerlendirmeye alınmaktadır.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi bir kararında “istifa dilekçesinde kullanılan ifadeler ile tanzim şekli ve davacının vasıfsız işçi olduğu dikkate alındığında işveren tarafından dikte ettirildiği izlenimi uyandırmaktadır. Davacı tanık anlatımları da nazara alındığında işyerinde bu tür belgelerin işçiler tarafından işten çıkarılmak korkusuyla imzalandığı anlaşılmakla iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep olmaksızın feshedildiğinin kabulü gerekir.” Şeklinde örnek bir karar tesis etmiştir.
Mahkemeler nezdinde, tazminatın ödenmesi karşılığı istifa dilekçesi imzalatılması, istifa etmeleri halinde soruşturma yapılmayacağı, istifa dilekçesine rağmen kıdem ve ihbar tazminatının ödenmesi, birden fazla işçinin aynı gün istifası, işveren veya vekilinin işçiyi odada baskı altına alması, istifa dilekçesinde haklarının saklı tutulması gibi durumlarda istifa olsa bile işçinin iradesinin fesada uğratıldığı, geçersiz işveren feshi olduğu ve işe iadesine karar verildiği veya tazminatlara hak kazandığı görülmektedir.
