Eyvah, çocuğum yalan söylüyor!

YALANI GÖRMEZDEN GELMEYİN

Çoğu çocuk zaman zaman yalan söyler ve bu durum doğal olarak ebeveynleri üzüp endişelendirir. Çocuğumuz yalan söylediğinde onun ileride güvenilir bir yetişkin olup olmayacağından, bize karşı içtenlik ve açıklığından şüphe ederiz. Çoğu ebeveyn yalan karşısında ne yapacağını şaşırır, ne yapacağını bilemez. Yalan karşısında ebeveynlerin en sık denediği yöntemler; çocuğa yalanın kötülüğü hakkında açıklamalar yapmak, itiraf etmesini ve özür dilemesini istemek ya da bir daha olmayacağı ümidiyle yalanı o an için görmezden gelmektir. Aslında sorunun çözümü için öncelikle yalan söylemenin sebebini bulmalıyız. Maalesef ki yetişkinler gibi çocuklar da pek çok farklı sebeple yalan söyleyebilirler.

ÇOCUKLAR NEDEN YALAN SÖYLER?

• Yalanın ilk sebeplerinden biri karşı tarafı yani ebeveynin sınırlarını test etmek olabilir: “Bugün okul gezisinde tek başıma kafede oturdum.” Bu tür bir yalan çocuğunuzun bağımsızlığını ortaya koyma çabası olarak yorumlanabilir.
• Diğer bir yalan söyleme sebebi ise yanlış davranışın doğal olarak gelişen olumsuz sonucunu engelleme isteğidir: “Tabağı ben kırmadım.”
• Çocuklar ayrıca kendi tecrübelerini abartma ve bu sayede kendini daha güçlü hissetme niyetiyle de yalan söyleyebilirler: “Benim babamın tam 10 tane kupası var.”
• Bir diğer yalan türü de hayal gücü yalanlarıdır. Çocuğunuz tabağı kimin kırdığı sorusuna cevap olarak gayet net şekilde hayali arkadaşını öne sürebilir. Özellikle okul öncesi yaştaki çocuklar gerçek ve hayali birbirine karıştırdıkları için yalanları daha çok kişisel isteklerine yönelik olur: “Benim iki tane köpeğim var.”
• Okul çağı çocukları ise daha çok bir cezadan kaçınmak ya da bir şey kazanmak için planlı yalanlar söylerler.

YALAN SÖYLEYEN ÇOCUĞA KARŞI NASIL DAVRANMALI?

• Duruma sakin yaklaşmak önemlidir. Eğer çocuğunuzu suçlar, kızar ve itiraf etmeye zorlarsanız kendini kötü ve yetersiz hissedeceği için yalanını sürdürme eğiliminde olur.
• Eğer çocuğunuzun saksıyı devirdiği biliyorsanız, “Saksıyı kim devirdi?” diye sormayın. Daha çok durum tespitine yönelik konuşun. Yani “Saksıyı devirdiğini gördüm. Ne yapacağız şimdi bu konuda?” demek daha iyi olur.
• Eleştirel, dikte edici, ders niteliğinde konuşma ve tavırlar çocuğunuzla aranızda güç mücadelesine sebep olacak ve daha fazla yalanı teşvik edecektir.
• Bir diğer iyi taktik çocukla olumlu bir tavır içinde yüzleşmeye çalışmaktır. Örneğin, okulöncesi çocuğunuz hayal gücüyle bir yalan uydurduğunda, onunla empati kurarak söylediklerinin hayal ürünü olduğunu bildiğinizi gösterebilirsiniz. “Dedem bana at alacak.” diyen çocuğunuza “Atları çok sevdiğini ve bir atın olmasını çok istediğini biliyorum. O yüzden atla ilgili hayaller kuruyorsun değil mi?” diyebilirsiniz.
• Kötü bir şeyi saklamak ya da cezadan kaçınmak için yalan söyleyen büyük çocuğunuza da “Bunun doğru olmadığını biliyorum. Yalan söylemek işe yaramayacak. Haydi bu sorunu nasıl çözebiliriz birlikte düşünelim.” gibi şeyler söylenebilir. Özetle, çocuğu utandırmadan, suçlu ve yetersiz hissettirmeden yalanın farkında olduğunu hissettirmeniz gerekir.
• Çocukların yalanlarının altında onların iç dünyalarını anlamaya dair büyük bir fırsat olduğunu da unutmayın. Yalana sebep olan, çocuğunuzun iç dünyasındaki tetikleyici unsuru bulmaya çalışın. Çocuğunuz aslında müzikte çok başarılı olmamasına rağmen “Müzik öğretmenim sınıfta en iyi benim org çaldığımı söylüyor.” diyorsa çocuğunuzun bu konuda bir baskı altında olduğunu ve kendini yetersiz hissettiğini anlayabiliriz. Bu durumda çocuğunuzun benlik algısını yükseltmek için “Müzikte ne kadar iyi olmak istediğini biliyorum. İstersen akşamları birlikte çalışalım ya da özel bir hoca ayarlamaya ne dersin?” şeklinde konuya yaklaşabilirsiniz.
• Çocuğunuz olumsuz sonuçları engellemek için yalana başvurduğunda ise dönüp kendimize bakmak gerekebilir. Hatalı davranışlar karşısındaki yaptırımlarınızın adil olduğuna, çok sert olmadığına emin olmalısınız. Etrafı dağıttığı için bütün gün boyunca çocuğunuza kişisel mesafe koyuyor ve surat asıyorsanız ya da sadece odasının duvarını çizen çocuğunuza yaptırım olarak tüm odayı temizletiyorsanız yalan söylemek çocuğunuza daha avantajlı gözüküyor olabilir.
• Son olarak, çocuklarda dürüstlüğü teşvik etmek için yaptığı yanlışlar hakkında size doğruyu söylediği her vakit onu övmeyi, dürüstlüğü için teşekkür etmeyi unutmayın. Ayrıca, çocuğunuza dürüst olmamanın ne gibi kötü sonuçları olduğunu zaman zaman anlatmaya çalışın.
• “Yalancı çoban” hikayesi dürüstlüğün önemini çocuklara anlatan harika bir hikayedir. Üç yaş gibi erken bir dönemden itibaren çocuklar bu hikayenin ana fikrini anlayabilirler. Çocuklara manevi değerleri kazandırmak zaman alır, sabır gerektirir ama o noktaya vardığınızda sizi ve ailenizi, çok tatmin edici bir içsel zenginlik bekler. Kararlılıkla, sakin ve sevecence çocuklarımıza doğruları göstermeye devam ettiğimiz mutlu günler dileğiyle…