Hamilelikte bel fıtığına dikkat!

Gebelik döneminde kadın vücudunda bir takım değişiklikler meydana gelmeye başlar. Özellikle bel ve bacak ağrıları gebeliğin ilerleyen dönemlerinde rahatsızlık yaratmaya başlayabilir. Ancak unutmamak gerekir ki her bel ağrısı bel fıtığı olmayabiir. Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Şevki Gök gebelikte bel fıtığı ile ilgili soruları yanıtladı.

1. Gebelerde bel fıtığı görülme riski/oranı nedir?

Gebelerde bel ağrısı sık rastlanılan bir semptomdur. Hamilelik süresince yapılan çalışmalarda kadınların %50-90’da görülmektedir. Bu da yaklaşık her iki hamile kadından birinin gebelik boyunca bel ağrısından yakındığını göstermektedir. Gebelikte bel ağrısı sık görülmesine rağmen bel fıtığı oldukça nadir olup, gebelerin 10000’de 1’inde görülür.

2. En sık gebeliğin kaçıncı aylarında görülür?

Bel ağrısı sıklıkla gebeliğin 6.-9. ayları arasında görülürken, ilk 3 ayda da ortaya çıkabilir.

3. Gebelerde bel fıtığı belirtileri nelerdir?

Gebelerde bel ağrısının yanında, bacakta ve ayakta uyuşma hissi, siyatalji görülebilir. Siyatalji bel fıtığının spinal sinir köküne basısı sonucu ortaya çıkan şikayettir. Siyatik sinir trasesine uyan ağrı ile başvuran gebede ilk akla gelmesi gereken hastalık bel fıtığı olmalıdır. Gebelikte ortaya çıkan siyataljinin gebe olmayan hastalardakinden önemli farkı; ağrının gebelik dışında yatak istirahatı ile azalmasına rağmen, gebelerde özellikle gece yatınca artmasıdır.

4. Gebelerde bel fıtığı oluşmasının nedeni ve riskler nelerdir?

Gebelikte hormonal ve fizyolojik olarak postural değişikliklerin etkilediği bel kemiklerinde, pelvis eklemleri ve bacaklarda kilo alımı sonucunda daha fazla yüklenme ve zorlanma olur. Gebelik süresince meydana gelen spinal patolojilerde sorumlu tutulan birinci faktör; büyüyen uterus (rahim) ile beraber kilo alımı sonucunda fizyolojik olarak ağırlık merkezinin öne kayması olarak gösterilmektedir. Diğer bir neden ise gebelerde korpus luteumdan salgılanan bir polipeptid hormon olan ve pelvik ligamanların gevşemesine neden olan relaksin salınımı ve bağ dokuları arasındaki sıvı birikimi pelvis ve lomber ligamanların gevşemesine neden olmaktadır.
Uterusun büyümesi ve annenin kilo almasıyla oluşan biyomekanik değişiklikler de diğer bir etkendir. Gebelikte sigara içmek, stresli çalışma ortamı, daha önceden bel ağrısı şikayetlerinin olması da risk faktörleridir. Gebelikte bel ağrısı genellikle geceleri artar ve gebenin uyku düzenini etkiler, sıklıkla gebeliğin ilerlemesi ile ağrının şiddeti artar. Gebelik döneminde ciddi bel ağrısı olan gebelerde, takip eden diğer gebelik dönemlerinde yeni ve ciddi bir bel ağrısı olma riski yüksektir. Gebelik öncesi bel fıtığı olan gebelerde, bel ağrısı hamileliğin herhangi bir döneminde tekrarlamaktadır.

5. Gebelikte bel fıtığı tanısı nasıl konur? MRG çektirmek risklimidir?

Gebelikte bel fıtığı tanısı hastanın nörolojik muayenesi ve spinal (lomber=bel) MRG ile konabilir. Hamilelik boyunca MR çekilmesi için yapılan bilimsel çalışmalarda risk görülmemiştir.

6. Gebelerde bel fıtığı nasıl tedavi edilir? Ameliyat olmanın riski varmıdır?

Gebe kadınlarda bel ağrısına yaklaşım ve tedavi gebe olmayanlarla benzerlik gösterir. Gebeliği boyunca sadece bel ve bacak ağrısı olan gebelerde cerrahi tedavi endikasyonu yoktur. Şiddetli siyataljisi olan ve sinir kökü basısı tespit edilen gebelerde epidural (omurilik çevresine) steroid enjenksiyonu tercih edilebilir. Steroid olarak sıklıkla metil-prednizolon kullanılmaktadır. Steroid enjeksiyonu sinir kökündeki bası sonucu oluşan ödemi azaltır.

Muayenede bir sinir kökü tutuluşunu veya kauda ekuina sendromunu düşündürecek bulgular yoksa önce yatak istirahati, ilaçlar, aktivite şeklini değiştirmek, egzersiz, fizik tedavi yöntemleri denenmelidir. Gebelikte mutlak cerrahi tedavi endikasyonu kauda equina lifleri (omurilik lifleri) basısına bağlı oluşan ani ve şiddetli gelişen kauda equina snd (idrar kaçırma, ayakta motor güç kaybı, anal bölgede uyuşukluk) ve bacakta ayakta oluşan motor güç kaybıdır. Bu olgularda ilk 48 saat içinde yapılacak cerrahi müdahale ile şikayetlerde dramatik bir iyileşme görülmektedir.

7. Gebelikte her bel fıtığı hastası ameliyat edilmeli midir? Gebelikte ilaç kullanımı nasıldır?

Gebelikte her bel fıtığı olan hasta ameliyat edilmez. Gebelerde bacakta ve ayakta belirgin bir kas gücü kaybı yoksa, yatak istirahati, beli koruyacak uygulamalar (eğilmemek, ağır kaldırmamak vs.) önerilir. Ağrı kesiciler seçilerek ağrısı fazla olan gebelere verilebilir. Parasetamoller gebelikte kullanılabilecek A (En güvenilir ilaçlar, gebelerde zararlı etkisi saptanmamıştır) kategorisinde olan ilaçlardır.

Ağrı kesici amaçlı gebede ilaç kullanımı sırasında öncelikle aspirinin kullanılmaması gerektiği hatırlanmalıdır. Nonsteroid antiinflamatuar (NSAi) adı verilen grupta bir takım ağrı kesiciler bulunmaktadır. Gebelikte en sık ibuprofen ve naproksen kullanılmaktadır. Bu ilaçlar gebeliğin 1. ve 2. trimestırında B (hayvanlarda yapılan çalışmalarda fetusa risk yoktur ancak insanlarda çalışma yapılmamıştır, veya hayvanlarda olumsuz etki saptanırken insanlarda yapılan çalışmalarda risk bulunmamıştır), son trimestırda ise D (ilacın fetüs üzerinde zararlı etkisi kanıtlanmıştır) kategorisindedir. Gebede ciddi, yaşamsal bir sorun var ve şiddetli ağrı varsa alternatif yoksa bu ilaçların yanında narkotik analjezikler de kullanılabilir. İlaç kullanımı konusunda anne adayı doktorunun önerileri doğrultusunda hareket etmelidir.

8. Gebeliğin her döneminde bel fıtığı operasyonu yapılabilir mi? Riskler nelerdir?

Gebelik sırasında bel fıtığının neden olduğu kauda equina sendromu veya ciddi/ilerleyici kas gücü kaybı gebelik esnasında da başarılı bir şekilde tanınabilir ve gebeliğin herhangi bir döneminde ameliyat edilebilir. Modern obstetrik çalışmalara göre gebe kadında acil cerrahi, gestasyonun herhangi bir safhasında yapılabilir. Yapılan çalışmalar gebeliğin hiçbir safhasında MR için, epidural veya genel anestezi uygulamak için veya cerrahi girişim için kontrendikasyon olmadığını göstermektedir. Birinci trimestır ve ikinci trimestırın erken dönemlerinde, uterusa minimal bası ile prone (yüzüstü) pozisyonda, üçüncü trimestırda gebe sol yanı üstüne yatırılarak cerrahi tedavi uygulanabilir.

HAFTA HAFTA GEBELİK