Sınav kaygısı

Son birkaç yıldır birçok ailenin korkulu rüyası haline dönüşen, hayati önem taşıyan sınavlarda başarı şansını büyük oranda etkileyen sınav kaygısı kavramını duymayanımız yok. Peki nedir bu sınav kaygısı?

Kaygı, çoğu zaman nedeni belli olmayan korkudur. Olmayan, olduğu varsayılan bir değerin, kaybetme tehlikesi olsun veya olmasın, sürekli olarak kaybedilme korkusudur. Korku ile kaygı genellikle birbirinin yerine kullanılır. Ama ikisi aynı şey değildir. Korku durumlarında, bizi korkutan olgu, nesne, durum o anda ortamda vardır. Fakat korkulacak bir durum olmamasına rağmen birey korku hissediyor ise kaygıdan söz etmek mümkündür. Korku, bir tehdit anında bedensel tepkilerin yanı sıra hissedilen duygusal tepkidir. Tehditle orantılı olarak azalıp çoğalır. Kaygı ise bununla orantılı değildir. Tehditten bağımsız olarak da devam edebilir.

SINAV KAYGISININ NEDENLERİ

Sınav kaygısı toplumumuzun (öğrenciler, anne babalar, öğretmenler, aile çevresi) büyük bir bölümünü ilgilendirmektedir. Eğitim sisteminde yapılan değişiklikler, sınavların içeriklerinde yapılan değişiklikler, sınav sisteminin sıkça değişmesi ve ailelerin de bu işe müdahil olması ile sınava yönelik kaygılanma düzeyinde etkilenen kesim her yıl artarak çoğalmaktadır. Sınav kaygısının öğrenmeyle ya da fazla ders çalışmakla direkt olarak bağlantısı olduğu söylenemez. Bunun yanı sıra, fazla ders çalışmanın, bilgi yüklemenin kaygı ve stres yarattığı düşüncesi ise bir hayli yaygındır. Fazla ders çalışıp yorulan bir öğrenci kısa bir rahatlama ve egzersizden sonra zihinsel ve bedensel olarak dinlenebilir. Kaygıyı yaratan en temeler öğe; sınavda başarısız olunacağı ve bu başarısızlığın bazı değerlerin sonu olacağı korkusudur. Detaylandıracak olursak sınav kaygısının nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Verimsiz çalışma alışkanlıkları, (çalışmayı erteleme, eksik bilgi ile sınava girme, Herşeyi bilmek zorunda hissetme)
• Yüksek beklenti (ailede, öğrencide veya öğretmenlerde)
• Görev ve sorumlulukları erteleme,
• Başarısız olma ve değerlendirilme korkusu,
• Başarısız olmanın, kişiliğe dair bir eksiklik olarak algılanması.

SINAV KAYGISININ FİZİKSEL BELİRTİLERİ

Peki nasıl tanırız? Sınav kaygısının fiziksel belirtileri nelerdir? Kendimizde veya çocuğumuzda sınav kaygısı yaşıyor olma durumunu nasıl hissederiz? Sıkça karşılaşılan fiziksel belirtiler (özellikle sınav hakkında konuşmalar geçtiğinde, sınav günü, sınav günü öncesi veya sınav esnasında) şu şekildedir:

• Kalp çarpıntısı,
• Hızlı nefes alıp-verme,
• Nefes darlığı,
• Terleme, titreme,
• Mide şikayetleri,
• Bağırsak hareketlerinde değişme (ishal-kabızlık),
• Organize olamama, (plan yapamama, çalışmaya başlayamam)
• Baş ağrısı, daş dönmesi,
• Huzursuz uyku, kabus görme, aşırı uyku veya uykusuzluk,
• Konsantrasyon bozuklukları,
• Yorgunluk belirtileri,
• Yeme alışkanlıklarında değişme.

SINAV KAYGISININ DUYGUSAL BELİRTİLERİ

• Endişe,
• Huzursuzluk,
• Güvensizlik,
• Çaresizlik, Gerçeklik hissinin kaybolması,
• Kontrolün kaybedileceği hissi,
• Öfke, kızgınlık,
• Korku, ümitsizlik,
• Hayal kırıklığı,
• Mutsuzluk, hissizleşme
• Tedirginlik, sona gelmişlik hissi

SINAV KAYGISI İLE BAŞA ÇIKMAK

Peki bu durumla başa çıkmak mümkün mü? Tabii ki ortaya çıkan duyguları bastırmak veya yok saymak yerine, varlığını kabul etmek ve başa çıkmanın yollarını aramak en sağlıklısı. Sınav kaygısı ile başa çıkabilmek için su noktalara dikkat etmekte fayda vardır:

• Dinlenme anında, bedensel rahatlamamızı sağlayan fiziksel egzersizler yapılmalıdır. (Derin nefes alıp verme , spor yapma, zihni dinlendirme vb.)
• Eğitimciler ve anne-babalar, öğrenciyi güdülemek için kaygı düzeyini yükseltebilirler. Buna dikkat etmek, güdülemeyi, yaşamsal bir amaç haline dönüştürmemek gerekmektedir.
• Basarının amacı, mutlu ve kendini güvende hisseden bir insan olmaktır. Bu da çeşitli yollarla olur. Mutlu ve güvenli yasam da yalnızca sınav sonucuna bağlanamaz. Bundan başka bir çok yaşama seçeneği bulunduğunun farkında olmak gerekmektedir.
• Sınavı bir kişilik sorunu haline getirmemek gerekir. Sınavda yalnızca kişiliğiniz değil, sizin belirli bir yanınız ölçüldüğü unutulmamalıdır. Sınavı kaybetseniz de siz yine insan olarak değerli olduğunuzun farkında olunmalıdır.
• Çalışmaları ertelememek, çalışmaktan kaçınmamak, düzenli ve bıkkınlık yaratmayacak düzeyde sınırları belirli bir şekilde kapasitemiz doğrultusunda çalışmak.
• Gerçekçi beklentiler oluşturmak ve ulaşılabilecek hedefler için karayı görerek kulaç atmak (yeterliliklerini ve sınırlılıklarının farkında olunması).
• Başarısız olunacağı inancının değerlendirilerek, gerçekliğinin sorgulanması, yeniden yapılandırmalar yapılarak, olumlu ve gerçekçi inançlarla yer değiştirilmesi.

SINAV ÖNCESİ PROBLEM YAŞAMAMAK İÇİN...

Bunlara ek olarak, sınavlardan özellikle bir gün gün öncesinde bazı alternatif davranış kalıpları geliştirerek, büyük sınav öncesinde daha az problem yaşamak adına, süreci kontrol altına almak mümkün olabilir. Buna örnek olarak şunlar gösterilebilir:

• Beslenme ve uykunuza dikkat edin, ilk kez yiyeceğiniz şeyleri sınav gününe denk getirmeyin. Riskli şeyler yememeye özen gösterin. (Ağırlık ve mide rahatsızlığı verecek sindirimi güç besinler)
• Sınav çalışmalarınızı son geceye bırakmayın.
• Kapsamlı sınavlardan en az üç gün önce yeni bilgiler edinmeye çalışmayın, sadece bildiklerinizi tekrar yapın.
• Öğrenmekte zorlandığınız konulara tutuklu kalmak yerine, anlamakta zorluk çekmediğiniz konulara öncelik tanıyıp motivasyonunuzu besleyin.
• Sınav dönemi öncesinde ve mümkünse hayatınız genelinde düzenli olarak evde veya açık alanda kısa süreli de olsa egzersizler yapmaya özen gösterin.
• Aile ve sosyal çevremizle güzel zaman geçirmek için yaptığınız planların gündemini "sınav" konuşarak negatif elektrik alınan bir ortama çevirmektense, kendinize sosyal ortamlarda "sınavı konuşmama" kuralı getirin.

En önemlisi de bu problemle baş edebilmek için problem ileri düzeyde olmasa bile, kontrol altında tutmak ve ilerlemesine engel olmak adına, bir uzman bir yardım almaktır. Özellikle ebeveynlerin bu konuda bilinçli ve yüksek öngörüye sahip olmaları gerekmektedir. Çocuklarının sınav kaygısını "motive eden" söylemlerle daha da artırabileceklerini ve problem için destek alınmaya karar verildiğinde çok geç olabileceğini unutmadan, yukarıda bahsedilen durumlardan birkaçını çocuklarında gözlemlediklerinde en azından fikir almak için bile olsa bir uzman görüşüne başvurmaları sağlıklı olacaktır. Sağlıklı ve başarılı günler dilerim.