Çocuğum neden şişmanlıyor?

Şişmanlık, çocukluk çağında gün geçtikçe artan bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Şişmanlık hemen her yaşta alınan enerji miktarının harcanan enerji miktarından fazla olması sonucu oluşur. Son yıllarda değişen yaşam koşulları ile çocuklarda kilo fazlalığı ve obezite sorununa daha sık rastlamaktayız. Türk çocukları için oluşturulan vücut kitle indeksi eğrileri ile çocuğun yaşına uyan persantil değerinin 84-95 persantil arasında oluşu kilo fazlalığı, 95 persantil üzerinde oluşu obezite olarak adlandırılır.

ÇOCUKLARDA ŞİŞMANLIĞA YOL AÇAN NEDENLER NELERDİR?

Ailesel faktörler: Çocuğun aile bireylerinin özellikle annenin şişman oluşu çocuğun şişman olma olasılığını arttırır. Genetik faktörlerin kilo alımına etkisi olmakla birlikte obeziteye yol açmadığı ispatlanılmıştır. Ailenin yeme alışkanlıklarının yanlışlığının, fizik aktivite azlığı konusunda rol model oluşturmasının en önemli nedenler olduğunu düşünülmektedir.

Diyet: Bebeklik dönemindeki beslenmenin gereksinimden fazla olması sonucu yağ hücrelerinin gelişimi, gelecekte şişmanlığa zemin hazırlayabilir. İlk 6 ay sadece anne sütü ile beslenilen bebeklerde ileri çocukluk döneminde şişmanlık oranları formül mama ile beslenilen çocuklara göre daha düşüktür. Çocukluk döneminde fast food tarzı kalorisi yüksek besin değeri düşük gıdaların günlük diyette sık yer alması, şişmanlığın en önemli nedenlerinden biridir. Kola, hazır meyve suları, çikolata ,cips gibi yüksek şeker ve tuz içeren gıdaların alışkanlık halinde tüketilmesi şişmanlığa davetiye çıkarır. Yemeğin bilgisayar, televizyon vb ekran karşısında yenilmesi yemeğin bilinçsizce fazla miktarda alımıyla sonuçlanır.

Egzersiz eksikliği: Değişen yaşam koşulları ile beraber okula servisle gitme, asansöre binme, bahçesi olmayan apartmanlarda yaşama vb etkenlerle çocukların günlük aktiviteleri kısıtlanılmaktadır. Eğer çocuk bir spor dalıyla ilgilenmiyorsa özellikle kış aylarında aldığı enerji miktarlarının büyük kısmını harcayamamaktadır. Ekran karşısında geçirilen zamanın 2 saati aşması obeziteye davet çıkarmaktadır.

Psikolojik faktörler: Psikolojik sorunlar çocuğun yediği yemek miktarını arttırabilir. Yemeğin ödül veya ceza olarak sunulması çocuğun kilosunu etkileyen faktörlerden birisidir.

Genetik ve hormonal faktörler: Birtakım genetik sendromlar, hipotiroidi, cushing gibi hormonal hastalıklar şişmanlığa neden olabilir.

ŞİŞMANLIK HANGİ SORUNLARA YOL AÇAR?

Hiperglisemi insülin direnci ve tip 2 diyabet: Şişman çocuklarda ortaya çıkması olası olan en büyük tehlikelerden birisi kan şekeri yüksekliğidir. Kan şekeri yüksekliği öncelikle insülin direncine, bu durumun ilerlemesi ile çocukluk çağında normalde rastlanılmayan tip 2 diyabete neden olabilir ki bu şişmanlığın en korkulan komplikasyonudur.

Astım ve uyku apnesi: Şişman çocuklarda yağ hücrelerinin basısı ile astım atakları tetiklenir, ayrıca uyku sırasında solunum duraklamasına sık rastlanılır.

Hiperkolesterolemi ve hipertansiyon: Şişman çocuklarda kötü huylu kolesterol değerleri yükselirken iyi huylu kolesterol değeri düşer. Hipertansiyon normal kilolu çocuklara göre daha sık görülür. Hiperkolesterolemi ve hipertansiyonun süregelmesi, damar cidarında oluşan plaklar ile erişkinlikte kalp krizi ve inme gibi önemli hastalıklara zemin oluşturabilir.

Karaciğer yağlanması: Şişman çocuklarda karaciğerde biriken yağlar karaciğer fonksiyon bozukluğu yaratabilir.

Ortepedik sorunlar: Vücut kilosunun olması gerekenden fazla olması ayak taban ve eklem sorunlarını beraberinde getirebilir.

Erken ergenlik ve menstrüasyon başlaması: Şişman çocuklarda oluşan hormonal bozukluklar erken ergenlik başlamasına ve erken menstrüasyon görülmesine yol açabilir.

Dermatolojik sorunlar: Şişman çocuklarda sebaroik dermatit, sellülit gibi cilt sorunları sık görülür.

Öğrenme psikolojik ve sosyal sorunlar: Şişmanlığın çocukta yarattığı vücudundan utanma duygusu çocuğun depresyona girmesi ile sonuçlanabilir. Yine şişmanlığın yarattığı sosyal sorunlar çocuğun ders dinlemesini engelleyerek öğrenme güçlükleri ile sonuçlanabilir.

ŞİŞMANLIĞIN TEDAVİSİ İÇİN NE YAPMALI? 

Diyet: Çocukluk çağında şişmanlık sorununda erişkinlerden farklı olarak çocuk ağır diyete sokulmaz. Ailece beslenme alışkanlıklarının düzeltilmesi gerekir. Posadan zengin sebze meyve ve baklagillerin tüketilmesi kan şekerinin normal düzeyde tutulmasını sağlar ayrıca barsakların çalışmasını hızlandırıp kabızlığa engel olur. Çocukların mutlaka güçlü bir kahvaltı ile güne başlaması sağlanılmalıdır. Öğün atlanmaması, sağlıklı atıştırmalık ile ara öğün sayısının arttırılması önerilir.

Egzersiz: Çocuğun yaptığı yaptığı egzersiz miktarı arttırılmalıdır. Çocuk sevdiği bir spor dalına yönlendirilmeli, yaptığı sporun düzenli bir şekilde devamı sağlanılmalıdır. Egzersiz sadece enerji tüketimi ile sonuçlanmaz aynı zamanda bazal metabolizma hızını arttırır, yağ kaybına yol açar, tansiyon ve kolesterol değerlerini düşürür ve psikolojik iyileşme sağlar.

Medikal tedavi: Eğer bir çocuk vücut kitle indeksi ile ciddi obezite gurubuna girmiş ise kan şekeri, tansiyon yüksekliği, bel kalınlığı fazlalığı gibi metabolik sendrom bulguları varsa mutlaka çocuk endokrinoloji uzmanı tarafından takip edilmelidir. Olası diyabet gelişimi açısından medikal tedavi gerekebilir.