Uykusuz bebekleri, onları bir araya getirdi!

Sedef, 2014 yılı Kasım ayında oğlu Deniz Arel’i, Selen de 2015 yılı Ocak ayında kızı Karen’i dünyaya getirdi. Artık hayatlarında hiçbir şey eskisi gibi değildi. Doğumdan sonra başlayan uyku sorunları bu iki annenin kader ağlarını tekrar ördü. İki arkadaş bu alanda uzmanlaşmaya ve kendileri gibi uyku sorunları yaşayan ailelere yardım etmeye karar verdiler. Amerika’daki International Maternity and Parenting Institute’de yaklaşık bir yıl süren “Hamile ve Bebek Uyku Danışmanlığı Koçluk Eğitim Programı”nı tamamladılar ve ailelere danışmanlık hizmeti veren bir uyku danışmanlığı firmasının sahibi oldular.

"Uyku konusunda yaşadığınız zorlukları çok iyi biliyor ve bu nedenle sizi çok iyi anlıyoruz diyor" bu iki güzel anne...

Bebekler doğdukları andan itibaren ne kadar uykuya ihtiyaç duyarlar?

Bebek ve çocuk gelişiminde uyku, beslenme kadar önemli bir yere sahiptir. Özellikle de; 0-3 yaş döneminde, beyin gelişiminin %80’i sağlanmakta ve bu gelişimin büyük bir kısmı uyku sırasında olmaktadır. Dolayısıyla bebeklerin çok uyumaya ihtiyaçları vardır. Örnek verecek olursak;

0 – 1,5 ay : 16 – 18 saat
2 – 4 ay : 15 – 16 saat
4 – 6 ay : 14 – 15 saat
6 – 9 ay : 14 saat
9 – 12 ay : 13 – 14 saat
12 – 18 ay : 13 – 14 saat
18 – 24 ay : 12 – 12,5 saat
3 – 4 yaş : 11 – 12 saat

Her bebeğinin uyku eğitimine ihtiyacı var mı?

Hayır, böyle bir genelleme yapamayız. Bazı bebekler, doğumlarından itibaren diğer bebeklere göre daha iyi uyuyabilirler. Bebek büyüdükçe, ebeveynin uyku ile ilgili tutumu da bebeğin daha iyi uyuması üzerinde büyük etkiye sahiptir. Önemli olan; bebeğin ihtiyacı olan uykuyu alması, kendini yorgun ve huzursuz hissetmemesidir.

Bebekler neden uyku problemi yaşıyor? Bebekler neden gece uyanır?

Uykunun aşamaları vardır; önce hafif uyku, sonra derin uyku daha sonra da REM uykusuna geçiş yapılarak bir döngü tamamlanır. Bu döngü, bebeklerde yaklaşık 45-50 dakikada bir tekrarlanmaktadır. Eğer bir bebeği uykuya herhangi bir destekle geçirirseniz (örneğin sallayarak, emzirerek, pışpışlayarak, kucakta gezdirerek vb) bebeğin uyku ile bu desteği bağdaştırmasını sağlarsınız. Böyle olunca da bahsettiğimiz, döngü süresi bitiminde bebek hafif uyanıklık yaşadığında uykuya geçtiği sıradaki koşulların devam etmediğini fark ederek ağlayıp tekrar uykuya dönebilmek için aynı desteği bekler.

Uyku eğitimi ile ilgili her kafadan bir ses çıkıyor? Bebeklerde doğru uyku eğitimi nasıl olmalı?

Öncelikle uyku eğitiminin kısaca ne olduğunu tanımlayacak olursak; bebeklere, kendi yatağında desteksiz ve bağımsız kendi kendine uyuma becerisi kazandırmaktır diyebiliriz. Bu beceriyi kazandırmak için ise dünyaca kabul görmüş uyku eğitim metotlarından birinin tercih edilerek, başarıya ulaşana kadar uygulanması gerekmektedir. Ancak hangi metodun uygulanacağı, ebeveynlerin ve bebeklerin mizacına, duygusal durumuna, aile dinamiklerine, toplumsal bakış açısına göre değişkenlik gösterecektir. Bu nedenle; “bebeklerde doğru uyku eğitimi” budur demek sağlıklı olmayacaktır. Bizim yaklaşımımız ise; her zaman ailenin ve bebeğin duygusal zindeliğinin ön planda tutulduğu, bütünsel yaklaşım modelidir.

Uyku eğitimi için ideal yaş - ay nedir?

Erken doğum söz konusu değilse uyku eğitimine 5. aydan itibaren başlanabilir.

Ferber, Hogg ve West yöntemlerinden kısaca bahseder misiniz?

Ferber yönteminin diğer adı; “kontrollü ağlatma yöntemi”dir. Bu yöntemde; öncelikle bebeğin ayına uygun olan uyku ve uyanıklık sürelerini baz alarak bir plan oluşturduktan sonra her uykudan önce rutinler uygulayıp, bebeği rahatlattıktan sonra yatağına bırakıp odadan çıkılan ve belirli aralıklarla odaya girilerek (her seferinde dışarıda kalma süresinin uzatılması ile) bebeğin kontrol edilip, sakinleştirildiği ve bebeğin yatağın kendi kendine uykuya geçene kadar uygulanan yöntemdir.

Hogg yönteminin diğer adı ise; “yatır-kaldır yöntemi”dir. Yine belirttiğimiz gibi plan oluşturulup, rutinler uygulandıktan sonra bebeğin yatağına yatırılıp, ağladığı sırada kucağa alınıp sakinleştirildiği ve sakinleşir sakinleşmez tekrar yatağına bırakıldığı yöntemdir. Bu süreç bebek kendi yatağında uykuya geçene kadar tekrarlanır.

West yönteminin diğer adı ise; “aşamalı uzaklaşma yöntemi”dir. Bu yöntemde de yine plan oluşturulup, rutinler uygulandıktan sonra bebeğin yatağına yatırılıp, ilk 3 gün beşiğin yanında sandalyede oturulan ve devamındaki her 3 günde bir sandalyenin beşik yanından biraz daha uzaklaştırıldığı ve bebek kendi yatağında kendi kendine uykuya geçene kadar uygulanan bir yöntemdir.

Ağlatmadan uyku eğitimi verilir mi?

Aslında uyku eğitiminin amacı bebeği ağlatmak değildir. Uyku eğitiminde asıl hedefimiz; bebeklere doğru ve sağlıklı uyku alışkanlığı kazandırarak, kalıcı bir düzen oluşturmaktır. Ancak, bebeğe desteksiz uyumanın öğretildiği bu süreçte, bebeğin önceki alışkanlıklarını terk etmesi kolay olmayacağından bu durumu, duygularını ifade etmenin tek yolu olan ağlayarak protesto etmesi normaldir. Ancak bu süreçte biz bebeği yalnız bırakmıyor, onun kendi kendini sakinleştirebilmeyi öğrenene kadar yanında olarak, ona destek oluyoruz.

Bebekle beraber uyumanın sakıncaları nelerdir?

Öncelikle güvenlik nedeniyle bebekle aynı yatakta yatmamak gerekir. Annenin ya da babanın bir anlık dalgınlığı ile bebeğin yataktan düşme ya da ezilme riski fazladır. Diğer yandan bebeğin kendine ait yatakta yatması, hem bebeğin hem de annenin daha sağlıklı, huzurlu ve kaliteli uyuması açısından bizim her zaman önerimizdir.

Uyku eğitiminde doğru bilinen yanlışlar nedir?

• Uyku eğitimi, bebeğin yatağına bırakılarak, yalnız başına saatlerce ağlayarak uyuması olduğunun düşünülmesi.
• Uyku eğitimi verebilmek için mutlaka gece beslenmelerinin kesilmesi gerektiği düşüncesi.
• Uyku eğitimi alan bebeklerin anne sütü almaması gerektiği düşüncesi.
• Uyku eğitimi öğrenilmiş çaresizliktir düşüncesi.
• Uyku eğitimi alan bebekler her zaman yatağında uyumak zorundadır, başka yerde uyuyamazlar düşüncesi.
• Uyku eğitimi hem ebeveynlerin hem bebeklerin hayatını kısıtlar düşüncesi doğru değildir.

Bebeği sallayarak ya da emzirerek uyutmak doğru mu?

Emzirme; hem bebeklerin sağlıklı ve doğal beslenmesi, hem de anne-bebek arasındaki bağı güçlendirmesi bakımından çok önemlidir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; bebeği, “uyutmak için” emzirmemektir. Uykuya dalarken, emmeye bağımlı olan bebekler, her uyandığında, tekrar uykuya dönebilmek için yine emmek/emzirilmek isteyecektir. Aynı şey, sallanarak uyumaya alışmış bebekler için de geçerlidir. Doğru olan; bebeği, doğduğu günden itibaren, uykulu ama uyanık bir haldeyken, kendi yatağında, kendi kendine uyumaya alıştırmaktır.

Sallanarak uyuyan bebekleri bu alışkanlığından vazgeçirmek için ne yapmak gerekir?

Sallanarak uyumaya alışmış bebeklerde kademeli olarak sallama şiddetinin azaltılması ile bebeğin sonunda sallanmayan bir zeminde uyumaya alıştırılması ve akabinde kendi yatağına yatırılarak orada sallanmadan uykuya geçmesi öğretilebileceği gibi, yukarıda da bahsettiğimiz dünyaca kabul görmüş uyku eğitim metotlarından aileye ve bebeğe uygun olanı tercih edip, sonuç alana kadar uygulamak da bu sorunu çözecektir.

Uykusuzluk bebeklerde ve çocuklarda ileride ne gibi sorunlara yol açar?

Bebek ve çocuklarda yetersiz uyku; dikkat süresinin azalmasına, beslenme bozukluklarına, adaptasyon sorunlarına, asabiyet oluşumuna, tek başına oynama kabiliyetinin azalmasına, öğrenme yeteneğinin azalmasına sebep olmaktadır.

Hangi dönemlerde uyku eğitimine başlamak doğru değildir?

Yenidoğan dönemi olan ilk 4 ayda uyku eğitimi vermek doğru değildir. Çünkü yenidoğan bebeklerin beyinleri henüz uyku döngülerini belirleyecek olgunluğa erişmemiştir. Sirkadiyen ritimleri (Biyolojik saat olarak da ifade edilen) de gelişmemiş olduğundan ilk 4 haftada gece - gündüz farkını da ayırt edemezler. Yenidoğanlarda uykunun %80’i de aktif uykuda (hafif uyku) geçmektedir. Bebeklerin gece ve gündüz uykularının ritmik bir düzene girmesi ancak 4. Ayını doldurması ile birlikte olacağından bu aydan önce tam anlamıyla verimli bir uyku düzeni sağlamak mümkün olmayacaktır.

Bir uzman desteği almadan kendi kendine uyku eğitimi verilebilir mi? Bunun sakıncaları var mıdır?

Tabii ki verilebilir. Kitaplar ve çeşitli kaynaklardan bilgi edinerek kendi kendine uyku eğitimi veren ebeveynler var ama azınlıkta diyebiliriz. Kendilerine bu konuda güvenen ebeveynlerin başarıyla bebeklerine uyku eğitimi verdiğine tanık oluyoruz. Ama yeterli bilgiye sahip olmadan deneme amaçlı bebeğine uyku eğitime vermek sakıncalı olabilir. Süreçte sadece uyku eğitim metodunu uygulamaktan öte dikkat edilmesi gereken birçok faktör var. Bir faktörü bile göz ardı etmek sürecin başarısızlıkla sonuçlanmasına sebep olabilir.