Dang humması, Avrupa'ya da yayılıyor. Ülkemizde durum ne?
Potansiyel olarak ölümcül olan dang humması vakaları Avrupa'yı kasıp kavururken, İngiltere’de vakaların artmasından korkan uzmanlar, tatilcilerin hem tatildeyken hem de evdeyken hastalığın belirtilerinin farkında olmaları gerektiğini konusunda uyarıda bulunuyor.Peki bizde durum ne? Ülkemiz için risk var mı?
Bir zamanlar tropik bölgelerle sınırlı olan hastalığın geçen yıl Avrupa Birliği (AB) ile Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) ülkelerinde toplam 130 vaka kaydedildi ve bu sayı bir önceki yıla kıyasla neredeyse iki katına çıktı. Sağlık yetkilileri bu sayının daha da artmasından endişeleniyor. 2023 ve 2022 yıllarına ait vaka toplamları, 2010 ve 2021 yılları arasında kıtada kaydedilen 73 vakaya kıyasla büyük bir artış gösteriyor.
“Dang humması, enfekte sivrisinekler aracılığıyla insanlara geçen potansiyel olarak ölümcül bir virüstür Dang normalde sivrisinek ısırıklarıyla bulaşır, ancak enfekte kana maruz kalmak da insanların virüse yakalanmasıyla sonuçlanabilir. Semptomlar genellikle ısırıldıktan 4 ila 10 gün sonra ortaya çıkıyor; işte bu nedenle tatilcilerin ülkelerine döndüklerinde yine de dang humması belirtilerine dikkat etmeleri gerekebileceği anlamına geliyor.”
HER YIL ON BİNLERCE ÖLÜME NEDEN OLUYOR
Enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı Profesör Dr. Süda Tekin, dang hummasının sıklıkla asemptomatik olsa da, bazı hastaların yaşadığı eklem ağrısı ve spazmların şiddeti nedeniyle 'kemik kırılması ateşi' olarak da bilindiğini, Asya’nın ve Latin Amerika’nın büyük bölümünde uzun süredir büyük dert olan bu hastalığın, her yıl milyonlarca infeksiyona ve on binlerce ölüme neden olduğunu söyledi.
ÜLKEMİZDE YERLİ OLGU YOK AMA BİZDE DE GÖRÜLEBİLECEĞİ UNUTULMAMALI
İklim değişikliğine bağlı olarak sivrisineklere elverişli alanların artmasıyla birlikte sivrisineklerle bulaşan hastalığın daha da yayılmasının beklediğini, hastalığın Karayipler (Porto Riko dahil), Orta ve Güney Amerika, Güneydoğu Asya ve Pasifik Adaları'ndaki birçok popüler turistik destinasyonda yaygın olduğunu, ülkemizde ise henüz yerli olgu görülmediğini belirten Tekin, sözlerine şöyle devam etti:
“Ancak seyahat etmenin çok kolaylaştığı günümüzde DENV enfeksiyonları gibi hastalıkların (Dang ateşi, dört DENV'den herhangi biriyle oluşur) ülkemizde de görülebileceği unutulmamalı. Yapılan çalışmalarda ülkemizin farklı illerinde DENV seropozitifliği (daha önce geçirdiği kan testiyle belirlenmiş) gösterilmiştir.”
“Dang humması enfeksiyonunun yaygın belirtileri tipik olarak grip benzeri semptomlar olarak kendini gösterir. İlk olarak hastalar 2-7 gün süren bir ateş yaşarlar. Bu süre zarfında ateş çok yükselebilir, düşebilir sonra tekrar çıkabilir.İlk günlerde buna yüzde kızarıklık da eşlik edebilir. Diğer yaygın semptomlar arasında şiddetli bir baş ağrısı, gözlerin arkasında ağrı, kas ve eklem ağrısı, karın ağrısı, iştah kaybı, mide bulantısı ve kusma vardır. Ateşin başlamasından sonraki 3-7 gün içinde vücudun büyük bölümünde kırmızı bir döküntü ortaya çıkabilir. Bunun bağışıklık sisteminin virüse karşı bir reaksiyonundan kaynaklandığı düşünülüyor. Daha az sıklıkta olmakla birlikte diş eti kanamaları da görülebilir. ”
Hastalığı tedavi edici spesifik antiviral tedavisinin olmadığını belirten Tekin'e, ülkemiz için riskli bir durum var mı diye sorduğumuzda “Ülkemiz için seyahatle risk özellikle yaz aylarında vardır ancak resmi olgu yoktur.” yanıtını aldık.
“Hastalar semptomlarını ağrı kesicilerle, susuz kalmayarak ve dinlenerek hafifletebilirler ancak nadir durumlarda, şiddetli dang hummasına dönüşebilir ve aşağıdaki semptomlara neden olur. • Deri üzerinde ve altında kan lekeleriyle birlikte şiddetli deri kanaması• İdrar ve dışkıda kan • Solunum sıkıntısı • Organ yetmezliği • Zihinsel durum ve bilinç kaybındaki değişiklikler • Tehlikeli derecede düşük tansiyon”
ŞİDDETLİ DANG HUMMASINA YAKALANLARIN YARISININ ÖLDÜĞÜ TAHMİN EDİLİYOR
Daily Mail'de yer alan habere göre, Dang humması ile enfekte olan insanlar 1-2 hafta sonra iyileşirken, bazılarının enfeksiyonun çok daha ciddi bir formunu geliştirme ihtimali de vardı. 'Şiddetli dang humması' olarak adlandırılan bu durum, virüsle enfekte olan kişilerin yaklaşık yüzde beşinde gelişiyor ve yaşamı tehdit eden bir durumdur. Uzmanlar, 'Şiddetli dang hummasının hastalığa yakalanan insanların yarısını öldürdüğünü tahmin ediyor.
Şiddetli dang hummasının belirtileri arasında şiddetli mide ağrısı, sürekli hastalanma, hızlı nefes alma, diş eti kanaması, burun kanaması, aşırı yorgunluk, huzursuzluk ve kusmak veya dışkıda kan yer alır. Bunlar genellikle dang humması semptomlarının ilk dalgası geçtikten ve insanlar kendilerini daha iyi hissetmeye başladıktan 24 ila 48 saat sonra ortaya çıkar.
Şiddetli dang humması genellikle kan ve trombosit nakli, rehidrasyon için IV sıvılar ve seviyeler düşükse oksijen tedavisi yoluyla tedavi edilir. Daha önce dang humması geçirmiş olan kişilerin gelecekte daha sonraki enfeksiyonlardan dolayı hastalığın daha ciddi bir versiyonuna yakalanma riskinin daha yüksek olduğu bilinmektedir.
Hastalardaki klinik durumun ağırlığına yani hastalığın şiddetine göre tedavi yaklaşımı yapıldığını ifade eden tekin, ateşli faz sırasında, hastalara yeterli oral sıvı alımını sürdürmeleri ve ateş düşürücü almalarının tavsiye edildiğini, şiddetli trombositopeni zemininde kanama varsa trombosit (kan ürünleri) verilebileceğini ifade etti.
“Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Sistemi (NHS) artık insanları, baharda ve Kasım aylarında Hırvatistan, Fransa , İtalya , İspanya , Portekiz ve Madeira gibi Avrupa tatil rotalarında dang humması riskine karşı uyarıyor. Ayrıca küçük çocuklar, yaşlılar, hamile kadınlar ve bağışıklık sistemi dang hummasına karşı daha savunmasız kişilerin virüsün mevcut olduğu bölgelere seyahat etmekten kaçınmaları tavsiye ediliyor. ”
Reading Üniversitesi'nden bulaşıcı hastalıklar uzmanı Dr. Simon Clarke, MailOnline'a Dang humması semptomlarından haberdar olmaları gerektiğini söyledi.
Clarke, Dang hummasının egzotik destinasyonlarla ilişkilendirildiğini ancak son zamanlarda Fransa, İtalya ve İspanya'da birden fazla enfeksiyon kaydedildiğini, bu nedenle Birleşik Krallık'tan gelen gezginlerin bu potansiyel olarak ölümcül enfeksiyon konusunda daha bilinçli olmaları gerektiğini söyledi ve ekledi: “İklim değişikliği Avrupa'da dang hummasını taşıyan sivrisinekleri daha yaygın hale getireceği tahmin edildiğinden, böcekleri kontrol etmek tatil destinasyonları için giderek daha önemli bir husus olacaktır.”
AVRUPA’DA MUHTEMELEN DAHA DA KÖTÜLEŞECEK
Reading'te virolog olan Profesör Ian Jones da, henüz tatil planlarını yeniden düşünmeye gerek olmasa da Avrupa'da dang hummasının muhtemelen daha da kötüleşeceğini söyledi ve tatilcileri, dang hummasının olduğu bilinen bölgelerde seyahat ederken virüse yakalanma riskini azaltmak için makul önlemler almaya çağırdı.
Bu önlemler arasında uzun kollu kıyafet ve pantolon giymek, böcek kovucu kullanmak, konaklama yerlerindeki sineklik olmayan pencereleri kapalı tutmak ve cibinlik altında uyumak yer alıyor.
EN AKTİF SABAHIN ERKEN VE AKŞAMIN GEÇ SAATLERİNDE
Sivrisineklerin en aktif olduğu saatler sabahın erken saatleri ve akşamın erken saatleri olduğu için insanlar özellikle bu saatlerde dikkatli olmalı. Normalde dang humması olan kişiler virüsü doğrudan başkalarına aktaramazlar, ancak sivrisinekler onları ısırıp daha sonra diğer insanlara bulaştırabilir.
“Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, dünya çapında 6,5 milyon dang humması vakası bildirildi ve bunların 7.300'ü 2023'te ölümle sonuçlandı. Ancak DSÖ, modellemenin yılda 390 milyon gerçek enfeksiyonun olduğunu gösterdiğini söylüyor. ”
