Dikkat artırma yöntemleri

Dikkat eksikliği, yaklaşan sınavlarla birlikte ailelerin en korkulu rüyası... “Sınavlarda çok basit hatalar yapıyor, en basit soruları kaçırıyor. Sınavda da yine böyle hatalar yapacak ve bildiklerini yanlış işaretleyecek diye korkuyorum.” Bu sözleri sık sık ailelerden duyuyorum. Dikkat eksikliği özellikle ilköğretim ve orta öğretim çağında önemli bir sorun. Çünkü dikkat beynin gelişimsel sürecinde fonksiyonlarını yavaş yavaş kazanması ile ilgili bir durum. Gelişimini tamamladıkça dikkat de daha fazla kazanılıyor, çocuk ve gençler sınavlarda dikkatlerini daha çok verebiliyorlar. Yapısal olarak bakıldığında büyük bir sorunun bulunmadığı ancak daha çok beynin işleyişi, daha doğrusu fonksiyonu ile ilgili olan bu durum %90 oranında 13-14 yaşlarına kadar ortadan kalkabiliyor. %10’luk kısmı ise biraz daha ileri yaşlarda gelişimini tamamlayıp dikkat eksikliği ortadan kalkabiliyor. Ancak %3 -4’lük kesimde ileri yaşlara kadar şiddeti azalsa da dikkat eksikliği devam ediyor.

Dikkat eksikliği durumunun öncelikle iyi tespit edilmesi gerekir. Kişide dikkat eksikliği var mı, varsa ne oranda, görsel dikkati mi yoksa işitsel dikkati mi eksik iyi değerlendirilmesi gerekir. Bunu değerlendirmeden ilaca başlamak, “Arkadaşı kullanıyormuş benim çocuğuma da iyi gelir” şeklinde düşünerek ilaç kullanmak doğru bir davranış değildir. Yapılacak dikkat testleri sonucu dikkat eksikliği ortaya çıkıyorsa ilaç kullanılması gerekir. Çok zorunlu olmadıkça ilaç kullanmayı önermiyoruz, hafif düzeydeki dikkat eksikliğini düzeltmek için dikkat artırıcı yöntemler uygulanması gerekir.

Dikkat artırıcı yöntemlerin içinde en çok bilinenleri, görsel dikkati arttıran nörofeedback yöntemi ile işitsel dikkati arttıran Berard yöntemidir. Görsel dikkat özellikle matematik gibi sayısal derslerle ilgili olup görsel dikkatin eksik olduğu durumlarda öğrenci matematiği çabuk algılayıp öğrenmesine karşı sınavlarda, özellikle büyük sınavlarda çok basit hatalar yapar ve bundan dolayı da puan kaybeder.

Nörofeedback denilen sistemin temeli beynin çalışmasının bir şekilde kontrol altına alınıp dikkatin yoğunlaştırılmasını sağlamaktır. Uyanıklık durumunu sağlayan beta dalgalarının normalden daha aktif olması, aynı şekilde uyku halinden sorumlu delta dalgalarının belirli bir seviyenin üstünde olması dikkatin yoğunlaşmasını engelleyip dikkat dağınıklığına neden olduğu için bu sistem beyin dalgalarının belirli bir bant aralığında olmasını getirmektedir. Kafaya takılan elektrotlar ile elde edilen beyin dalgaları bilgisayar programından geçtikten sonra bilgisayar ekranına gelmekte burada beyin elektrosu takip edilmekte ve sonuçta beyin dalgalarının belirli bir bant aralığında devam etmesini sağlamak için uygulanan kişinin karşısında bulunan monitördeki görüntüler düzenlenmektedir. Öyle ki dikkat bandı olarak nitelendirilebilecek bir bantta seyrettiği zaman monitörden gelen görüntülerin renkleri ve hızları artarken bu dikkat bandının dışında kaldığı zaman giderek azalmaktadır. Bu da monitördeki animasyonu seyreden kişiye dikkatini toparlama alışkanlığı kazandırmaktadır. Bu nedenle görsel dikkati düşük olan çocuk ve gençler ile erişkinlerde nörofeedback görsel dikkati artırmaktadır.

Dikkat testi sonucunda sözel dikkati düşük gelen çocuklarda ise Berard denilen sistem de gene beyni eğiterek dikkati arttırmaktadır. Bu sistemin esası ise beyindeki konuşma merkezini eğitmektir. Hepimiz farkında olup ya da olmadan sağ kulağımızı kullanmaktayız. Sağ kulaktan gelen bilgiler sol beyindeki işitme merkezine gitmekte, işittiklerimizin anlamlı hale gelmesi sağlanmaktadır. Sol kulaktan gelenler ise sağ beyindeki işitme merkezine gitmekte sonra sol beyine tekrar gelmektedir. Bu işlem sırasında bir senkronizasyon eksikliği olursa sözel dikkat azalmakta ve işitsel dikkat eksikliği çıkmaktadır. Bu durumdaki öğrenciler öğretmeni dinlediği zaman onun anlattıklarını kavramakta zorlanmakta, anlasa bile aklında tutamamakta ve kitap okumayı sevmemektedirler. Berard yöntemi sağ ve sol kulaktan kulaklıklar yardımıyla farklı modülasyonda müzik dinletilerek kulakların eğitilmesi prensibine dayanmakta ve sonuçta sağ ve sol beyine gelen işitsel uyaranların arasındaki senkronizasyon tamamlanıp sözel dikkat eksikliği ortadan kalkmaktadır.

Gerek görsel gerekse işitsel dikkat eksikliğinde bu yöntemler ilaç kullanılmaya gerek olmayan durumlarda tercih edilmekte, ilaç kullanılması gereken durumlarda ise ilaca olan ihtiyacı azaltmaktadır. Bu yönden alternatif değil tamamlayıcı yöntemler olarak kabul edilmektedirler. İlaç kullanma kaygısı olan aileler için ilacın dozunu azaltma konusundaki faydası nedeniyle göz önüne alınması gereken bu yöntemler ya günde iki kere 30 - 45 dakika olmak üzere 10 gün ya da 20 gün boyunca ya da günde yarım saat - 45 dakika olarak uygulanmaktadır. Alınan sonuçların olumlu olması ve özellikle dikkat eksikliğinin nedenine yönelik olarak uygulanması bu sistemlerin başarı şansını artırmaktadır.