Testis hastalıkları

Testis nedir, ne işe yarar?

Testis, erkek bireylerde üreme fonksiyonunu sağlayan temel yapılardan bir tanesidir. Halk arasında yumurtalık veya haya olarak adlandırılan testisler, penisin her iki yanında oval biçimde iki adet olarak bulunur.

Testislerin içinde bulunduğu keseye skrotum adı verilir. Skrotum, testislerin normal vücut sıcaklığından 1-2 derece daha düşük bir ortamda bulunmasını sağlayarak spermlerin kalite ve fonksiyonunun korunmasını sağlarlar.

Testisler yapısal olarak farklılık göstermektedir. Özellikle sol testis birçok bireyde sağa nazaran daha aşağıda ve hacim olarak daha küçük olabilmektedir.

Testislerin iki adet temel görevi bulunmaktadır:

• Sperm üretimi
• Testosteron başta olmak üzere androjen hormon üretimi

Testis hastalıkları

Testis torsiyonu (testis dönmesi):

Testis erkek bireylerde vücudun belirgin kanlanan organlarından bir tanesidir. Torsiyon ise testisin dolaşımında görev alan damar ve sinir yapılarının içinde bulunduğu spermatik kordonun kendi etrafında dönmesiyle oluşan acil bir durumdur. Spermatik kordun kendi etrafında dönmesine bağlı olarak beslenmesinin bozulduğu ve dolayısıyla işlevini kaybetme tehlikesinin bulunduğu bir hastalıktır. Tek taraflı ani başlayan, şiddetli kasık ağrısı, bulantı-kusma gibi belirtilerle kendini gösteren testis torsiyonu hastalığında, testisin yapısal fonksiyonunun devamı için 6 saat içinde cerrahi müdahalenin yapılması şarttır. Özetle acil bir durumdur. Testiste şiddetli ağrı hissedilmesi durumunda mutlaka bir üroloji uzmanına en kısa sürede ulaşmak gerekir.

Akut orşit, epididimoorşit:

Testis ve epididimin (testiste üretilen spermin depolandığı yapı) tek taraflı veya çift taraflı olarak ani başlangıçlı enfeksiyona veya mikrobik bir etken olmaksızın vücudun inflamatuar diğer hastalıklarına bağlı (otoimmün hastalıklar, kanser, travma, cerrahi vs.) ortaya çıkabilen iltihaplanma durumudur. Tanısı genellikle fizik muayene ile konulmakla birlikte uygun vakalarda laboratuvar ve radyolojik testlerle desteklenmektedir. Sürecin 6 haftadan uzun sürmesi, kronik epididimoorşit olarak adlandırılır. Tedavisinde sebep olan enfeksiyöz ajana uygun antibiyotikler, antipiretik ilaçlar (ateş düşürücü) ve bol hidrasyonla (bol sıvı alımı) vakaların çoğunda uygun yanıt alınabilmektedir.

Varikosel:

Testisteki venöz damarların (kirli kanı taşıyan) anormal genişlemesiyle karakterize bir durumdur. Varikosel denilen anormal damarsal yapının gelişmesiyle birlikte etkilenen taraftaki testisin hacminde ve fonksiyonunda bozulmalar meydana gelir. Bu bozulmalar zamanla infertiliteye (kısırlık) sebep olmaktadır. Tıbbi merkeze başvuruda genellikle ağrı şikayeti ön planda olmakla birlikte birçok bireyde çocuk denemelerindeki başarısızlıkların nedeni araştırılırken ortaya çıkmaktadır.

Varikosel tanısı temelde fizik muayene ile konulur. Fizik muayeneye ek olarak yapılan skrotal ultrasonografide genişlemiş damar yapıları tanıyı desteklemektedir. Varikosel tanısı konulurken rutin olarak sperm testi yapılmaz. Ancak tanı aldıktan sonra çocuk düşüncesi olan bireylerde spermlerin kalite, fonksiyon ve sayı analizine bakmak suretiyle yapılabilir. Grade (derece) olarak artmış tip varikosel için en etkin tedavi subinguinal mikrocerrahi seçeneğidir. Cerrahi dışı yöntemler her ne kadar denenmiş olsa da günümüz tıp literatürüne nazaran etkin sonuçlar alınamamıştır.

Kabakulak Orşiti:

Orşit; testislerin tek veya çift taraflı iltihaplanması durumudur. Mikrobik etkenler temelde bakteriyel ve viral sebeplere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Viral orşit sebepleri arasında karşımıza en çok çıkan virüs kabakulak virüsüdür. Özellikle gelişmemiş ve çocukluk çağındaki aşılamanın yaygın olmadığı ülkelerde sık gözlenen bir tablodur. Kabakulak virüsü erkek bireylerde parotis bezini (tükürük bezlerini) ve testisi ön planda daha çok etkiler. Ancak orşit tanısı alan bireylerin %30’luk kısmında parotitis (tükürük bezinin iltihaplanması) görülmeyebilir.

Sağlık merkezlerine başvuran hastalarda görülen sık belirtiler arasında ağrılı testis, ağrılı idrar yapma, ağrılı boşalma, prostat büyümesi, akıntı ve kasık bölgesindeki lenf bezlerinin büyümesi sayılabilir. Fizik muayene ve anamnez (tıbbi öykü) ile birlikte hastalara tanı konulabilmektedir. Tedavi sürecinde yatak istirahati, steroid grubunda olmayan antiinflamatuar ilaçlar, antipiretik ajanlar (ateş düşürücüler) kullanılabilir. Kabakulak orşiti çocukluk döneminde 12.ayda ve ilköğretim birinci sınıfta yapılan KKK (Kızamık-kızamıkçık-kabakulak) aşısıyla birlikte artık nadir olarak görülmektedir.

İnmemiş testis:

Anne karnındaki erkek fetüste gebeliğin 28.haftasına değin testisler karın alt bölgesinde korunmaktadır. 28.haftadan itibaren 40.haftaya değin testislerin normal sağlıklı bireylerde skrotuma (testis kesesi) inmesi beklenir. Doğumdan itibaren yapılan yenidoğan tarama muayenelerinde kesenin boş görülmesi inmemiş testis olarak adlandırılır. Eğer 6. Ay kontrollerinde halen fizyolojik olarak testis skrotuma inmemişse tedavi planlaması yapılır. Cerrahi müdahale için uygun zaman aralığı 6-12 aylık zaman dilimidir. Bu zaman diliminin ertelenmesi testis fonksiyonunun süreçle birlikte bozularak infertilite (kısırlık) meydana gelmesine sebep olmaktadır.

Testis tümörü:

Genellikle ergenlik sonrası ve 40 yaş öncesinde sık görülen bir durumdur. Aile öyküsünün bulunması, kriptorşidizm (inmemiş testis), uyuşturucu kullanımı ve bir takım genetik faktörler testis tümör riskini artırmaktadır. Hastaların büyük çoğunluğunda hastaneye başvuru nedeni ağrısız testiste kitledir. Bunun yanında kilo kaybı, sırt ağrısı, kasıklarda ağrı da görülebilir. Tanıda fizik muayene, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi ve bir takım tümör belirteçleri (AFP, B-HCG, LDH) önem arzeder. Günümüz tedavi modalitelerinde cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi seçeneklerle testis tümörlerinde kür şansı oldukça yüksektir.

Testis hastalıkları için hangi bölüme gidilir?

Testis hastalıkları ile tıpta üroloji bölümü ilgilenmektedir. Üroloji hem erkeklerde hem de kadınlarda böbrek idrar yolları ve mesane gibi idrar üretim ve iletiminden sorumlu organlardaki patolojiler ile ilgileniyor. Öte yandan kadın ve erkeklerdeki cinsel sorunlar da ürolojinin araştırma alanları içerisindedir. Sadece erkeklerde ise penis ve testis hastalıkları da ürolojinin ilgi alanı içindedir.

Testis hastalıkları testi var mı?

Testisin üreme ve cinsel fonksiyonlar gibi önemli işlevleri yerine getirme görevi vardır. Bu amaçla ürettiği hormonları değerlendirme amacı ile çeşitli kan testleri istenmektedir. Ayrıca yapısal sorunlarını araştırma amacı ile de başta ultrasonografi olmak üzere manyetik rezonans görüntüleme, sintigrafi gibi çeşitli tanısal araçlar da kullanılmaktadır. Ayrıca üreme fonksiyonlarını değerlendirme amacı ile spermiogram testi (semen analizi, sperm testi) de istenmektedir.