Sperm nedir? Nasıl oluşur?

Meninin beyaz rengi, enzimler, sitrik asit, lipidler ve asit fosfatazdan zengin sıvının prostat bezlerinden salgılanmasından kaynaklanmaktadır.

Sperm ile meniyi karıştırmamak gerekir.

Sperm ile dişi yumurtası birleşerek insan embriyosunu oluşturur. Yumurtayı döllemek için milyonlarca sperm yarışır ancak bunlardan yalnız biri bunu başarır.

Bir sperm hücresi mikroskop altında incelendiğinde üç ana bölümden oluştuğu gözlenir.

• Baş bölümü
• Boyun bölümü
• Kuyruk bölümü

Sperm başı kromozomları oluşturan DNA materyali kromatin içerir. Sperm hücresi 23 kromozom ihtiva eder. 23 kromozom içeren kadın yumurtası ile birleşince 46 kromozomluk insan embriyosu oluşur. Sperm başında akrozom adında bir örtü bulunur. Bu madde spermin yumurtaya girişini kolaylaştırır.

Spermin boyun kısmı enerji üretiminden sorumlu mitokondrilerden zengin bir alandır. Spermin kuyruk kısmı spermin hareket etmesini sağlar. Bu hareketliliği sayesinde sperm hücresi rahim ağzı kanalını geçerek önce rahim içerisine düşmekte ve daha sonra rahim içindeki iki kanaldan birine doğru hareket ederek tüplere doğru ilerlemektedir. Yaklaşık olarak tüplerin orta bölümüne doğru geldiğinde kendisini bekleyen yumurta hücresini döllemek için çaba sarf etmektedir.

Sperm nerede üretilir?

Testisler sperm üretiminden sorumlu erkek üreme organıdırlar. Bir erkekte bir çift testis bulunur. Testisler skrotum adı verilen deri kılıf içinde vücudun dışında yerleşim gösterirler. Testisler sperm üretimi dışında testosteron adı verilen hormonun üretiminden sorumludur.

Sperm hücrelerinin oluşum sürecine spermatogenez adı verilir. Spermatogenez testis içindeki seminifer tüplerde başlar. Önce spermatosit oluşur. Bunlar bölünerek spermatidlere dönüşür. Spermatitler olgunlaşarak spermi oluşturur. Kişiden kişiye değişmekle beraber yeni sperm hücresinin oluşumu yaklaşık 74 gün sürmektedir.

Bir ml menide en az yaklaşık 15 milyon sperm bulunur. Bu spermlerin sayı olarak tam olmaları çocuk sahibi olmak için yeterli değildir. Sayı bir kriter olmakla birlikte aşağıdaki iki faktör daha sperm oluşum sürecinde belirleyici rol almaktadır. Erkek doğurganlığını belirleyen sayı dışında başlıca diğer iki faktör:

• Sperm hareketliliği
• Sperm morfolojisi (şekli)

Sperm sayısı:

Testislerde her gün milyonlarca sperm üretilmektedir. Araştırmalar testis büyüklüğü ile sperm sayısı arasında ilişki olmadığını göstermektedir. Günlük üretilen sperm sayısı ırklara göre farklılık göstermektedir.
Bir yıl süre ile korunmasız cinsel ilişkide bulunan çiftler çocuk sahibi olamazlarsa erkekten meni analizi istenir. Semen analizi, spermiogram, sperm testi, meni testi aynı anlama gelen diğer isimlendirmelerdir. Semen analizinde: meni hacmi, sperm konsantrasyonu (sayısı), sperm hareketliliği ve sperm morfolojisine (şekline) bakılır. Bunun dışında ayrıntılı değerlendirme amacıyla başka pek çok parametreye daha bakılmaktadır.

Azospermi adı verilen bir durumda meni içinde neredeyse hiç sperm bulunmaz. Burada ya sperm üretiminde bir sorun vardır ya da spermin akışında bir tıkanıklık söz konusudur.

Sperm hareketliliği

Kadın yumurtası hareketsizdir. Erkek spermi hareket ederek yumurtaya ulaşmaya çalışır. Sperm hareket bozukluklarında kısırlık oluşabilir. Sperm kalitesi ve hareketliliği yaşla birlikte azalma gösterir. Ayrıca şu faktörler sperm kalitesi ve hareketliliğini azaltabilir:

• Aşırı alkol
• Sigara içmek
• Hareketsiz yaşam
• Yapay steroid kullanarak kas yapmaya çalışmak
• Uyuşturucu kullanmak
• Kalp hastalıkları
• Sıcak sauna ve küvet banyoları

Sperm morfolojisi (şekli)

Spermlerin kendine özel şeklide bulunan bir başı, bir boyunu ve bir de kuyruğu bulunmaktadır. Küçük baş, iri baş, çift baş, kalın boyun, ince boyun, uzun boyun, kısa boyun, uzun kuyruk, kısa kuyruk ve çift kuyruk gibi çeşitli şekil anomalileri bulunmaktadır. Bunların hepsi kadın yumurtasının döllenmesinde sorun oluşturan faktörlerdendir. Spermlerde şekil anomalileri çeşitli bozukluklara bağlı olarak meydana gelir. Hormonal bozukluklar, varikosel hastalığı ve sigara kullanımı bunlardan bazılarıdır.

Sperm bankacılığı nedir?

Bazen tüp bebek işlemi sırasında döllenme için spermler toplanabilir. Bu spermler IVF tedavisi esnasında kullanılır. İntrauterin tohumlamada sperm kadının rahmine yerleştirilirken; IVF tedavisinde yumurta ve sperm laboratuvar ortamında birleştirilir. Erkekten alınan meni içindeki spermler ayrıştırılarak ve en sağlıklısı seçilerek bu prosedür gerçekleştirilmektedir. Daha sonra kullanılmak üzere spermler dondurularak saklanmaktadır.

Sperm bankacılığı ise gönüllü olarak sağlıklı spermlerin bulunduğu ve saklandığı durum kastedilmektedir. Bu spermler daha sonra başkaları tarafından kullanılabilmektedir. Ülkemizde çeşitli sağlık gerekçeleri ile kişinin kendi spermleri dondurulup saklanabilmektedir. Ancak başkalarına ait spermler ile sperm bankacılığı şeklinde tüp bebek işlemi uygulanmamaktadır ve ayrıca yasal değildir.

Meni nelerden oluşur?

• Fruktoz
• Askorbik asit
• Çinko
• Kolesterol
• Protein
• Kalsiyum
• Klor
• Kan grubu antijenleri
• Sitrik asit
• DNA
• Magnezyum
• B12 vitamini
• Fosfor
• Sodyum
• Potasyum
• Ürik asit
• Laktik asit
• Azot
• Diğer besinler