Guatr nelere sebep olur?

Tiroid bezi boynumuzun ön kısmında bulunan “kelebek” şeklinde bir iç salgı bezidir. Sağ lob, sol lob ve istmus olmak üzere üç kısımdan oluşur. Ağırlığı yenidoğanda 1 gr, erişkinde 15-20 gr civarındadır.

Tiroid bezi tarafından yapılan tiroid hormonları vücudumuzda kalp atış hızı, solunum, sindirim ve sinir sistemi, ruhsal durum da dahil organ sistemlerinin çoğunu etkiler ve metabolik aktiviteler için gerekir. Yenidoğan ve bebeklik döneminde tiroid hormonları çok daha önemlidir. Çünkü tiroid hormonları bebeklerde fiziksel büyümenin yanında özellikle be¬yin ve zeka gelişimi için kritik önem taşır.

“Guatr” tiroid bezinin hacim olarak büyümesidir. Diffüz olarak ya da içinde nodüller olacak şekilde (nodüler guatr) tiroid bezi büyümesi olabilir. Guatr durumunda tiroid bezi normal, az ya da çok çalışıyor olabilir.

Tiroid bezinin az çalışması ya da başka bir nedenle tiroid hormonlarının vücutta düşük olması “hipotiroidi”, bezin çok çalışması ya da başka bir nedenle tiroid hormonlarının yüksek olması da “hipertiroidi” olarak adlandırılır. Yenidoğan bebeklerde tiroid hormon yetersizliği ile karakterize olan klinik tablo"konjenital hipotiroidi" olarak adlandırılır ki bebeğin zekasının etkilenmemesi için acilen tedavi edilmesi gereken önemli bir durumdur.

GUATR NEDEN OLUŞUR?

İyot yetersizliği guatrın en önemli nedenlerinden biridir. İyot tiroid hormon yapısında olan ve sentezi için gerekli olan bir elementtir. Tiroid bezinin tiroid hormonları üretmesi için yeterli iyot olması gerekli ve önemlidir. Yeterli iyodunuz olmadığında tiroid bezimiz hormon üretmek için fazla çalışarak bezin büyümesine neden olur. Bir süre sonra da tiroid hormonunun yeterli üretimi de sağlanamaz ve hipotiroidi gelişir.
Ülkemiz endemik iyot eksikliği bölgesi olup bizim havamızda, suyumuzda, toprağımızda iyot eksiktir. En önemli iyot kaynağımız “iyotlu tuz” olup, iyodundan faydalanabilmek için iyotlu tuzun da doğru kullanımı önemlidir.

GUATR ÇEŞİTLERİ

Endemik Guatr: Endemik guatr, tiroid hormonlarının üretimi için gerekli bir element olan iyot eksikliğinden gelişir. Bu tür guatrları olanlar, genelde iyot eksikliği ağır olan bölgelerde yaşarlar.

Sporadik Guatr: İyot eksikliğinden kaynaklanmayan, toksik olmayan bu guatrın nedeni genellikle bilinmemektedir. Lityum gibi ilaçlardan kaynaklanıyor olabilir. Lityum, bipolar bozukluk gibi duygu durum bozukluklarını tedavi etmek için kullanılır. Bu guatrlar tiroid hormonunun üretimini genellikle etkilemez ve tiroid fonksiyonları normaldir.

Toksik Nodüler veya Multinodüler Guatr: Bu guatr tipi, büyüdükçe bir veya daha fazla küçük nodül oluşturur. Nodüller kendi tiroid hormonlarını üretir ve hipertiroidi belirtilerine neden olurlar. Genellikle basit bir guatr uzantısı olarak oluşur. Diğer nedenleri ise şunlardır:

Graves Hastalığı: Graves hastalığı’nda, tiroid bezi normalden daha fazla tiroid hormonu üretir ve hipertiroidizm oluşturur. Hormonların aşırı miktarda üretimi tiroidin boyutunu da arttırır.

Hashimoto Hastalığı (Hashimato tiroidit): Otoimmün nedenli bir tiroid bezi hastalığıdır. Vücut nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte tiroid bezine karşı savaş ilan eder ve tiroide karşı ürettiği antikorlarla tiroide saldırır. Hashimoto hastalığınız olduğunda, tiroid bezi başta normal düzeyde tiroid hormonları üretiyor olabilir, genelde kısa süreli bir hipertiroidi de gelişebilir, ancak daha sonra hipotiroidizme neden olan yeterli miktarda tiroid hormonu üretemez. Düşük tiroid hormonu, hipofiz bezinin daha yüksek miktarda tiroid stimüle edici hormonu (TSH) üretmesine neden olur ve bu da tiroidin büyümesine yol açar.

KİMLER GUATR RİSKİ ALTINDADIR?

Tiroid hastalıkları ve guatrın genetik ve ailesel yatkınlık durumu vardır. Ailede tiroid problemlerinin olması özellikle adölesan dönemde ve kızlarda daha fazla olmak üzere çocuklarda tiroid problemlerinin görülmesine neden olur. Yeterince iyot alınamaması (iyot eksikliği) tiroid problemleri için önemli risk faktörüdür. Özellikle iyot ihtiyacının arttığı dönemler olan çocukluk, ergenlik ve gebelik dönemleri riskli dönemlerdir. Kadınların, genç kızların guatr/tiroid hastalıkları için erkeklerden daha yüksek bir riski vardır. Boyun, kafa veya göğüs bölgesine radyasyon terapisi uygulanması durumunda tiroidin işlevsel ve diğer açılardan periyodik olarak mutlaka değerlendirilmesi gereklidir.

GUATRIN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Guatrın başlıca semptomu boynunuzda şişlik, kabarıklıktır. Tiroidinizde nodüller varsa, bunlar çok küçükten(milimetrik) çok büyüğe kadar(birkaç cm) değişebilirler. Nodüllerin varlığı şişme görünümünü artırabilir, asimetrik bir görünüm verebilir. Ancak boyunda dışarıdan fark edilen bir şişlik her zaman belirgin olmayabilir, tiroid iç kısımlara doğru büyüme yapabilir. Tiroid USG ile tiroid bezinin boyutlarının ölçülerek hacminin hesaplanması önemlidir. Diğer semptomlar ise yutma veya solunum zorluğu, boynunuzda basınç hissi, öksürme, ses kısıklığı, vs.dir. Ayrıca hipotiroidi varsa çok üşüme, halsizlik, yorgunluk, ödem, konsantrasyonda güçlük, kabızlık vs, ya da hipertiroidi durumu varsa aşırı sinirlilik, çok terleme, uyku problemi, saç dökülmesi vs gibi semptomlar oluşur. 

GUATR NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Öncellikle fizik muayene yapılır. Tecrübeli bir hekim muayenesi önemlidir. Ultrason tiroid bezinin boyutlarını, büyüklüğünü, dokunun homojen yada heterojen olduğunu, tekli yada çok sayıda nodül olup olmadığını, nodül boyutunu, içeriğini görüntüler. Gerek görüldüğünde nodüllerden ince iğne aspirasyon biyopsisi yapılır. Kan testleri tiroid hormon düzeylerini ve belli antikorların düzeylerini gösterir. Hastanın İyot durumu da idrarda iyot düzeyi bakılarak ölçülebilir.

GUATR NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Guatrın ebatına, durumuna ve buna bağlı semptomlara dayalı olarak hastaya özel bir tedavi planı uygulanır. Hipotiroidizm veya hipertiroidizm varsa, bu koşulları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar guatrı azaltmak/küçültmek için yeterli olabilir. Tiroidektomi olarak bilinen tiroidin cerrahi olarak çıkarılması, guatr çok büyüdüğünde, ilaç tedavisine cevap alınamadığında ya da tiroid kanseri saptandığında uygulanan bir seçenektir. Toksik multinodüler guatrlı hastalarda radyoaktif iyot tedavisi gerekli olabilir.

Tiroid bezi ve ürettiği tiroid hormonları genel sağlığımız ve yaşam kalitemiz için çok önemlidir. Büyümenin olduğu çocuklar ve gençler için tiroid hormonları daha da önem kazanmakta olup, özellikle bebeklerde fiziksel büyümeye ek olarak zeka ve beyin gelişimini de etkilemesi nedeni ile kritiktir. Konjenital hipotiroidinin geç tanı alması, ya da iyi tedavi edilmemesi sonucu kalıcı zeka etkilenmesi oluşmaktadır. Bu nedenle tiroid bezi rahatsızlıklarının erken teşhis edilerek, mutlaka tedavi edilmesi ve izlenmesi gereklidir.