Alerjiyle mücadelede yama (patch) testi

Yama testi; alerjik kontakt dermatit (temas egzaması) denilen egzamanın tanısında kullanılan bir deri testidir. Alerjik kontakt dermatit, alerjen madde ile önceden duyarlanmış kişilerde tekrarlayan temaslarda 48-96 saat içinde ortaya çıkan alerjik bir egzamadır. Yama testi bu hastalığa sebep olabilecek alerjenleri saptamak amacıyla uygulanan tanısal bir yaklaşımdır.

Yama testi nasıl yapılır?

Herhangi bir madde ile tekrarlayan temaslar sonucunda o bölgede kızarıklık, döküntü, sulanma, kaşıntı şikayeti olduğunu tarif eden hastalarda alerjik kontakt dermatit düşünülerek tanı amaçlı yama testi uygulanmalıdır. Testin yapılacağı zaman hastanın şikayetlerinin aktif olmadığı dönemler olmalıdır.

Vazelin içinde hazırlanmış veya hazır halde özel bantlara emdirilmiş olarak bulunan antijenlerin (temas dermatitine neden olabilecek kimyasal ürünlerin) doğrudan sırta yapıştırılması şeklinde uygulanır. Negatif kontrol olarak saf vazelin tercih edilir. Bantlar sırtın üst bölümüne uygulanır. Sırt derisi yağlı veya terliyse alkol ile silinerek temizlenir. Yapıştırılan test 48 saat sırtta kalacağından hastalara banyo yapmamaları, terlemeye ya da bantların ayrılmasına yol açabilecek fiziksel aktivitelerde bulunmamaları açıklanmalıdır. Verilen cevabı baskılayabileceğinden, testin bir hafta öncesinde, sırta uygulanan krem tarzı ilaçların kesilmiş olması, alerji hapı veya kortizon içeren ilaçların kullanılmaması gerekir. 48 saat sonra hekim tarafından bantların yerleri kalemle işaretlenerek en az 30 dakika sonra değerlendirme yapılmalıdır. Geç reaksiyon veren alerjenler sebebiyle test yeri 72 ve 96. saatlerde de tekrar hekim tarafından değerlendirilmelidir.

Yama testinin değerlendirilmesi

• Deride hiçbir reaksiyon ya da kızarıklık yoksa: Negatif
• Hafif bir kızarıklık varsa: Kuşkulu reaksiyon
• Kızarıklık, su toplamaları ve kabarıklık varsa: Alerjik kontakt dermatit olarak değerlendirilir.

Alerjenler nelerdir?

Yama testinde dünyada en sık alerjiye sebep olan alerjenler seçilerek standart seriler (Avrupa standart serisi, TRUE test) hazırlanmıştır. Standart yama testleri ile mesleki alerjenlerin yaklaşık olarak % 80’inin saptanabildiği belirtilmektedir. Bu nedenle diğer serilere de ihtiyaç duyulur. Test edilecek ek seri alerjenlerinin seçiminde hastanın hikayesi, mesleği, hobileri ve klinik tablo dikkate alınmalıdır. Standart seriden yeterli sonuç alınamazsa kozmetik serisi, gıda serisi, ilaç serisi, dental seri gibi daha spesifik yama testleri uygulanabilir.

Ülkemizde ve dünyada en sık yapılan yama testlerinden olan TRUE testte 2 panel şeklinde yer alan alerjenlerden bazıları; mücevher ve metal eşyalarda bulunan nikel sülfat, kozmetik ve endüstriyel ürünlerde bulunan kolofoni, endüstriyel preparat ve yerel formülasyonlarda koruyucu olarak bulunan paraben, saç boyalarında ve kozmetik ürünlerde bulunan parafenilendiamindir.

Araştırmalar incelendiğinde Türkiye’den bildirilen yama testi sonuçlarına göre en sık karşılaşılan alerjen nikel olarak bildirilmiştir.

Yama testinin uygulanmasının sakıncalı olduğu durumlar

Aktif döküntüleri, egzaması olan hastalara test yapılmamalıdır. Tedavisi verilerek atağının geçmesi beklenip ilaçlar kesildikten belli bir süre sonunda test uygulanmalıdır. Testin uygulanacağı bölgenin derisi normal yapıda olmalı, herhangi bir enfeksiyon belirtisi ya da yara olmamalıdır. Hastaların alerji veya egzama tedavisi devam ederken, yanıtı baskılayacağından dolayı test uygulanmamalıdır. Tedavi kesildikten bir hafta sonra test yapılabilir. Gebelere yama testi yapılmamaktadır. 6 yaşından büyük çocuklara test uygulanabilmektedir.

Alerji tedavisi

Tedavide temel nokta alerjik egzamaya neden olan ajan veya ajanların bulunup temasın önlenmesidir. Antihistaminik dediğimiz alerji ilaçları, kortizon içeren kremler tedavide kullanılabilir. Tedavi kişiye, döküntünün şiddetine ve yerine göre değişir. Alerjen ile tekrarlayan temaslarda hastaya daha şiddetli reaksiyon verebileceği anlatılmalıdır. Hangi maddelere alerjisinin olduğu, nelerden uzak durması gerektiği hastalara ayrıntılı bir şekilde açıklanmalıdır.

Örneğin; lateks katkı maddelerine duyarlı hastalarda lateks eldivenler yerine plastik ya da nitril eldivenlerin giyilmesi; kozmetik alerjilerinde ürünlerin içeriğine dikkat edilmesi, nikel alerjilerinde içinde nikel bulunmayan takı, düğme ya da fermuar kullanılması konusunda hastaların bilgilendirilmesi ve yönlendirilmesi gerekir. Birçok parfüm, deodorant ve losyonlarda hatta çikolata, dondurma gibi çok sayıda besinin içinde bulunan Peru balsamına alerjisi olanlar bu konuda bilgilendirilmeli, gerekirse diyetlerle kısıtlamalara gidilerek düzelme sağlanmalıdır.

Dermatoloji Uzmanı
Dr. Özge Karakuş