Çarpık ayak hastalığı nedir ve nasıl tedavi edilir?

Bu durumun nedenleri arasında kısmen genetik faktörlerden de bahsedilse de genellikle bebeğin anne karnındaki sıkışması ya da ayağın benzer şeklide durması sonrasında çarpık ayak hastalığı gelişmektedir. Bu nedenle, tanısı genellikle doğum öncesi ayrıntılı ultrason incelemelerinde koyulmaktadır.

Bu çocuklarda ayrıca tortikolis denilen başın çoğu zaman bir yöne doğru yatık ya da dönük durması durumu ve gelişimsel kalça displazisi (GKD) denen kalça ekleminin gelişiminin yetersiz olduğu ya da kalçada çıkık veya yarı çıkık olması gibi ek hastalıkların da daha sık görüldüğü bilinmektedir. Bu nedenle, bu hastalıklar açısından da doktorlar daha dikkatli olup, gerekli testleri yaparak daha sıkı takip edeceklerdir.

Tedavisi nasıl yapılmaktadır?

Çarpık ayak ile doğan bir bebekle bir ortopediste ve tercihen bir çocuk ortopedistine yönlendirilir ve ayağın şeklinin değerlendirilmesinin ardından tedaviye erkenden başlanır. Bazı bebeklerde çarpık ayak deformitesi oldukça esnek bir yapıdadır ve ayağın şekli annenin ya da doktorun eli ile rahatlıkla normal pozisyonuna getirilebilmektedir. Bu olguların çoğunda kısa süreli masaj uygulamaları ve bazen de cihazlar ile destek yeterli olmaktadır. Ancak, bazı çarpı ayak olgularında bu deformite oldukça serttir ve ayağın şekli elle düzeltilemez. Bu şeklide sert olgularda ise ayağın şeklinin düzeltilmesine yönelik tedaviye başlanmalıdır.

Daha önceki yıllarda çarpık ayak (PEV) tedavisinde erken dönemde cihaz uygulamaları ve ardından yine erken dönemde geniş gevşetme ameliyatları yapılmaktaydı. Daha sonra, seri alçılama yöntemleri geliştirilip dünya çapında popüler hale gelmeye başladı. Bu yöntemin etkinliğinin kanıtlanmasının ardından tüm dünyada çarpık ayak tedavisinde ilk tedavi yöntemi olarak seri alçılama uygulanmaya başlamıştır. Bu tedavide, belirli kurallara uyularak çocuğun ayak bağlarının izin verdiği ölçüde doktor tarafından düzeltilir ve bu düzeltilmiş halde diz üstü alçılama yapılır. Bir hafta sonra bu alçı aile tarafından evde çıkartılır ve cildine bakım yapıldıktan sonra tekrar doktora gidilir. Çocuğun ayağı doktor tarafından bir miktar daha düzeltilerek tekrar alçı uygulanır. Bu alçılamalar ortalama beş hafta kadar sürer ve sonunda ayak normale yakın bir şekle kavuşur. Genellikle, ayağın topuk kısmının yukarıda kalmasına yol açan aşil tendonunda bir kısalık çoğu hastada alçılamalara rağmen kalmaktadır. Bunun için de kısa süren bir cerrahi müdahale ile tendon uzatılır ve üç hafta alçıda kalacak bir uzun bacak alçı uygulanır.

Tedavi 4 yaşına kadar devam edebilir

Tüm alçılama tedavisi bittikten sonra çocuklara özel ayakkabılar veya cihazlar verilerek ayağın şeklinin korunması sağlanır. Bu tedavilerde yürüme çağı öncesinde ve yürüme çağında farklı cihazlar ya da ayakkabılar seçilerek hem tedavi sürdürülür hem de çocuk ve ailesi için konforlu bir süreç olması sağlanır. Sıkı takip ve tedavi 4 yaşına kadar devam eder. Daha seyrek takiplerle kemik gelişimi tamamlanıncaya kadar kontrollere devam edilir.

Başarısı kanıtlanmış tedavilere rağmen nadiren deformitenin nüks ettiği olgular da görülmektedir. Bu durumlardaki küçük çocuklarda yeniden alçılamaya geçilebileceği gibi aşil tendonunun uzatılmasının tekrarına da başvurulabilir. Daha büyük çocuklarda ise ayakta tekrar gözlemlenen deformitenin kaynağına ve sertliğine göre tendon transferi, aşil uzatma ya da ayak ortasında kemik cerrahilerine başvurulabilmektedir.

Çocuk ortopedisinin tüm ilgi alanında olduğu gibi çarpık ayak kliniğinde de temel amaç normale en yakın sonuçlara ulaşmak ve çocukların her zaman aktif, sporla iç içe ve mutlu bir hayat sürmelerini sağlamaktır.