Akran zorbalığı

Daha önce de birkaç kez yazdım, tekrar hatırlatmak da yarar var. Son zamanlarda televizyonda, sosyal medyada özellikle lise çağında çocuklarda zorbalık, şiddet çok dikkat çekiyor. Aman diyeyim, çocuğunuz okula gitmekte zorlanıyorsa, ayakları geri geri gidiyorsa işin zorbalık kısmına da eğilin. Çaktırmadan, inceleyin.

Bu arada zorbalıktan sadece şiddet anlamayın. İşin duygusal ve sosyal kısmı da var. Çocuğunuzun bedeni ya da bir eşyasına zarar görmesi gerekmiyor. Bazen küçük düşürerek, lakap takarak da çocuğunuz zorbalık görmüş olabilir.

Davranış Bilimleri Enstitüsü’nden Klinik Psikolog Cemre Soysal, bakın bu konuda aileleri nasıl uyarıyor:

“Mağdur çocuklar öz güvenlerini geliştirecek etkinlikler içinde olmalı. Kendi adına karar vermesini sağlayacak ufak sorumluluklar vermek, ev içinde alınacak kararlarda onun da fikrini almak gibi kendini ifade etmesini sağlayacak destekler verilebilir. Ayrıca arkadaş edinebilmesi için okul sonrası 2-3 kişilik grup etkinliklerine katılmasına da yardımcı olunabilir.

Akranlarının zorba davranışlarına maruz kaldığını söyleyen çocuk ciddiye alınmalıdır. Bu zor konuyu dile getirdiğinde ebeveyn “sen yanlış anlamışsındır” gibi bir yaklaşımda bulunursa, çocuğun yalnızlık ve çaresizlik hissi daha da derinleşir ve git gide “bana yardım edilemez” noktasına gidebilir.

Bu süreçte okul yönetiminin ve öğretmenlerin de rolü unutulmamalıdır. Okul ortamında şiddete, akran istismarına nasıl bir tutum sergilendiğini öğrencilere net olarak ifade edilmelidir. Mağdur öğrenciyi koruma altına alacak, diğer öğrenciyi de kontrolde tutacak eğitim politikalarının uygulanması okuldaki zorba davranışların azalmasına yardımcı olacaktır."  diyor.

Bu arada uzmanlar, özellikle her boyuttaki zorbalığın azdan başlayarak, zamanla arttığının altını çiziyor. Yani karşısındaki zarar verdikçe sesini çıkarmamak, tepki göstermemek zorbalığı teşvik ediyor. Bu durumda da çocuğun mutlaka öz güvenini arttırmalı, kim olursa olsun başkasının kendisine zarar vermesine izin vermemesi öğretilmeli.

Mağdur olmasa da, zorbalık yapan çocuğun da desteğe ihtiyacı olduğu unutulmamalı. Psikolog Soysal’a göre, zorbalığı yapan çocuklar fiziksel, duygusal veya sosyal açıdan başka bir öğrenciyi tekrarlayan ve sürekliliği olacak şekilde istismar ediyor. Soysal, “Zorbalık davranışını yapan çocukların güçlerini kötüye kullandıkları, mağdur olan çocuğa zarar veren davranışlar içinde olup bundan da pişman olmadıkları görülür. Kendi akranlarına saldırgan davranışlar gösterir ve empati kurmakta zorlanırlar. Özellikle fiziksel üstünlüğe de sahiplerse zorbalık davranışının şiddeti artabilir. Ayrıca zorbalık yapan çocukların ortak özelliklerinden birinin dürtüsellik olduğunu da söyleyebiliriz. Bu çocuklar sıralarını beklemekte zorlanan, sınırlar içinde davranmakta sıkıntı yaşayan çocuklardır.” diyor.

Peki ama çocuklar neden zorbalık gösterir? Bunun cevabını da Cemre Soysal şöyle veriyor:

“Bir çocuğun zorba davranışlar içinde bulunmasının farklı nedenleri olabilir. En belirgin nedenlerden biri çocuğun kendi evinde şiddete maruz kalmasıdır. Şiddet öğrenilen bir davranıştır. Şiddete başvuran ebeveynler, çocuklarına bir sorunu aşmanın yolunun şiddetten geçtiğini öğretmektedirler. Çocuk kendisine vuran ebeveyne karşılık veremediği için, karşılık verebileceği, üstünde güç uygulayabileceği birini bulduğunda aynısını karşısındaki yapacaktır. Ailedeki şiddet derhal durdurulmalı, böylece çocuğun zorbalığa gerek kalmadan iletişim kurabilmesi sağlanmalıdır. Aile içinde iletişimin farklılaştığını gören ve deneyimleyen çocuk, okuldaki zorbalık davranışlarını azaltacaktır. Bir diğer neden çocuğun duygusal anlamda ihtiyacı olan sevgi ve ilgiyi alamamasıdır. Araştırmalar sevgi eksikliği yaşayan çocuklarda saldırganlığın arttığını göstermektedir. Küçük yaşlardan itibaren çocukların ihtiyaçları önemsenmeli, duygusal dünyaları desteklenmelidir”

Okulda zorbalık davranışı gösteren çocuklar, benzer davranışları evde de gösterebilir. Okulda öğretmenler, idari kadro ne kadar istenmeyen davranışları engellemeye çalışsa da evde bu tutuma izin veriliyorsa zorba davranışların azalmasını beklemek uzmanlara göre boşuna. Bunun için de ev ortamında mutlaka belirgin sınırlar koymak şart.

En iyisi mi siz çocuğunuzu iyi gözlemleyin. Ne zorba ne de mağdur olmasına izin vermeyin. Önleminizi önceden alın.