Çocuklarda istenmeyen davranışlarla nasıl baş edilir?

Çocukların yaramazlık yapması, kurallara uymaması, ebeveynlerini dinlememesi ve topluluk içinde ebeveynlerini zor durumda bırakacak davranışlarda bulunması istenmeyen davranışlardır. Uzman Pedagog Nilçin Doyran Bengisu, çocukların bu davranışları neden yaptığını ve ebeveynlerin bu durumla nasıl baş edeceklerini anlattı.

Çocuğun disipline edilmesi ve uyumlu bir çocuk olması için yapılması gereken şeyler çoğu zaman ebeveynlerin kararlı ve tutarlı davranmaları ile şiddetini azaltacaktır. Zaman zaman oyuncakçıda, restoranda istediği alınmadığı için ağlayan ya da kendini yerlere atan çocuklara hepimiz şahit olmuşuzdur. O anda ebeveynin sinirlerine hakim olup durumu kontrol altına alması zor olsa da bunu başarması gerekmektedir.

Davranışlarının nedeni çocuğun duygusal durumu olabilir

Çocukların söz dinlememesi veya toplum içinde istenmeyen davranışlar göstermesi bazen çocuğun duygusal durumu ile ilgili olabilir. Çok yakın zamanda yaşamış olduğu bir ayrılık, kayıp, arkadaş problemi, kardeş doğumu, okula başlama ya da akademik başarısızlıklar gibi sorunlar çocuğun istenmeyen davranışları sergilemesine sebep olabilir. Bunun için ebeveynlerin çocuklarını çok iyi gözlemlemeleri ve son zamanlarda çocuklarındaki değişiklikleri takip etmeleri gerekmektedir.

Çoğu ebeveyn böyle bir durumla karşılaştığında nasıl davranacağını bilememektedir. İstenmeyen davranışları azaltmak ya da ortadan kaldırmak için ebeveynler neler yapmalı?

• Çocuğunuz olumsuz davranış sergilediğinde kısa bir süre için çocuğunuza ilgi göstermeyi bırakın.
• Onunla tartışmaya girmeyin, konuşmayın veya onu azarlamayın.
• Başınızı çevirin ve onunla göz göze gelmekten kaçının.
• Tutum ve davranışınızda, yüz ifadenizde kızgınlık belirtisi göstermeyin.
• Başka bir şeyle uğraşıyormuş gibi yapın ya da odadan çıkın.
• Çocuğunun kötü davranışı karşılığında bir ödül elde etmemesine özen gösterin.
• Olumsuz davranışlarını görmezden gelin olumlu davranışları için geribildirimde bulunun.
• Kötü davranışı son bulunca çocuğa bol bol ilgi gösterin.

Ara verme yöntemi nedir, nasıl uygulanır?

Ayrıca çocuğu sevdiği etkinlikten ayırıp oyuna ya da etkinliğe kısa bir süre “ara verme” yöntemi de çocuğun istenmeyen davranışlarını azaltmak için kullanılabilir. Bu yöntemle, çocuğunuz istenmeyen davranışı sergilediğinde pekiştirici ya da haz verici durumdan çabucak uzaklaştırıp onun açısından hiç de pekiştirici olmayan bir ortamda belli bir süre oturarak etkinlikten uzaklaşması sağlanmalıdır. “Ara verme” yöntemi ile birçok istenmeyen davranış çabucak zayıflar. Ara verme yöntemi hemen istenmeyen davranışın arkasından uygulanmalı ve süresi çocuğun yaşının her yılı için bir dakika olmalıdır. 2 yaşındaki bir çocuk için 2 dakika ara verilmesi gibi. Bunun için alarmlı bir saat kullanılabilir. Saatin alarmının çalmasını bekleyin ve saat çalana kadar çocukla her türlü iletişimi kesin. Saatin zili çaldığında çocuk kendisi sürenin bittiğini anlayıp etkinliğine geri dönebilir. Böylece ebeveynler de kendilerini suçlu hissetmemiş olurlar.

Bu istenmeyen davranışlar hangi sıklıkta görülüyor?

Çocukların istenmeyen davranışlarını çok iyi tespit etmek için hangi durumlarda ve ne sıklıkta ortaya çıktığını belirlemek gerekiyor. Ebeveyn tutumlarına bağlı olan istenmeyen davranışların düzelmesi, ebeveynlerin ortak kararlılığı ve tutarlılığı ile mümkündür. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, bu davranışların belirli bir psikolojik olaydan sonra ortaya çıkıp çıkmadığıdır. Bu gibi durumlarda ebeveynlerin bir uzmandan yardım alması gerekmektedir. Uzman tarafından tespit edilen duygusal bozuklukların erken teşhis ve tedavisi ile hem çocuk hem de ebeveynleri istenmeyen davranışları kontrol altına almış olacaklardır.