Çocuklarda gelişim geriliği

Gelişim geriliği, çocuğun gelişim basamaklarına göre beklediğimiz gelişimi zamanında tamamlayamaması ya da geç tamamlamasıdır. Çocuklarda gelişim geriliği dendiğinde aklımıza sadece fiziksel gelişim geriliği gelmemelidir. Aynı zamanda zihinsel, dil, motor, sosyal ve duygusal alanlarda da gelişim gerilikleri sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.

Gelişim geriliğinin nedenleri nelerdir?

Gelişim geriliklerinin nedenleri arasında doğum öncesi, doğum esnası ve doğum sonrası gibi biyolojik faktörler etkili olabileceği gibi çevre faktörleri de etkili olabilmektedir. Gelişim geriliklerinde çevresel faktörler önemli rol oynamaktadır. Bunların arasında en önemlileri; duyuların yetersiz uyarılması, aşırı koruyucu ya da baskıcı anne-baba tutumları, bebeğin çıkardığı seslere ilgi göstermeme, oturma-yürüme gibi motor becerilerinin teşvik edilmemesi, çocuğun istek ve ilgi ihtiyacının karşılanmaması, yaşıtları ile birlikte zaman geçirmemesi, sadece temel bakımının yapılarak oyun ihtiyacının karşılanmaması gibi faktörler sıralanabilir.

Ebeveynlere burada büyük sorumluluk düşmektedir. Bunun için çevresel faktörleri zenginleştirilmeli, çocuğun keşfetmesi ve deneyim edinebilmesi teşvik edilmelidir. Gelişim döneminde çocuk bazı uyaranlarla ya da deneyimlerle karşılaşmazsa “kritik dönem” olarak adlandırılan bu dönemde, çocuk kazanması gereken beceriyi zamanında kazanamadığı için bu işlevi daha sonra tamamlayamaz. Çocuk için gelişim dönemlerindeki bilişsel ve sosyal uyaranlar kritik dönemde olan çocuğun öğrenme deneyimi kazanmasını sağlar.

Zihinsel kapasite çocuktan çocuğa değişiklik gösterir

Gelişim gerilikleri arasında en sık karşılaşılan ise zihinsel faaliyetlerin yerine getirilmesindeki yetersizliklerdir. Zeka geriliği çocuğun yaşından beklenen bilişsel yetileri yerine getirememesi ile karakterizedir. Bu durum çocuğun dili kullanma, dili anlama alanlarında olduğu gibi ayrıca sosyal ilişkilerinde kişiler arası iletişim kurma, uyum gösterme, öz bakımını yerine getirme, akademik alanlarda da ortaya çıkmaktadır. Zihinsel kapasite çocuktan çocuğa değişebildiği gibi bazen çocuk birden fazla gelişim geriliği de gösterebilir.

Normal gelişen çocuklarda gelişim hep bir sıra izler ve çocuk üst üste koyarak ilerler. Fakat gelişim geriliği olan çocuklarda gelişim bireysel farklılıklar gösterse de hep bir gecikme ile tamamlanır ya da gelişimi durur. Bu durumda çocuğun zihinsel, dil, motor, sosyal ve duygusal gelişiminde aksaklıklar ortaya çıkar. Ebeveynlerin çocuklarını çok yakından takip edip gelişim dönemlerini bilmesi bu açıdan önemlidir. Erken dönemde teşhis edilen bir gelişim geriliği, erken müdahale yöntemleri ile çocuğun yaşıtları ile arasındaki farkın açılmamasını sağlar. Toplumumuzda özellikle erkek çocuklarının geç yürümesi ve geç konuşması kültürel olarak normal karşılansa da bu durum bazen bir gelişim geriliğinin habercisi olabilir. Bu dönem kaçırıldığında ya da geç kalındığında bazen geriye dönüşleri olmamaktadır.

Her çocuk belli aralıklarla bir pedagog tarafından takip edilmeli

Her çocuğun belli aralıklarla bir pedagog tarafından takip edilmesi hem normal gelişimin takibi açısından hem de gecikme olduğunda müdahale programı açısından çok önemlidir. Bunun için ideal takip sıklığı 0-3 yaş için 6 aylık periyodlar, 3-6 yaş için ise yıllık periyodla takip etmektir. Aileden alınacak bilgiler ile çocuğa uygulanacak gelişim testleri olası bir gelişim geriliğini tespit ederek uygun tedavi programı düzenlenmesini sağlayacaktır. Böylece ebeveynlerinde dahil olduğu yoğun eğitim programı ile çocuk yetersiz kaldığı alanlarda desteklenerek yaşıtlarının beceri ve gelişim seviyesini yakalayacaktır. Ebeveynlerin işbirliği ve desteği çocuğun hızlı ilerlemesinde oldukça etkili rol oynamaktadır. Bunun için ebeveynlerin de sisteme dahil olup sorumluluk alması çok önemlidir.