Mükemmeliyetçilikte sınır ne olmalı?

İnsanın hayat başarısında da akademik başarısında da çok önemli bir faktör olan mükemmelliyetçilik, sağlıklı bir şekilde yürütülürse başarı getiriyor. Sınırlarının belirlenmemesi halinde ise sağlıksız olan mükemmeliyetçiliğe dönüşebiliyor.

Sağlıklı mükemmeliyetçilikte kişinin kendisiyle ilgili düşünceleri sağlıklı olur. Bu kişiler çoğunlukla standartları yüksek kişilerdir. Kişinin kendisiyle ilgili, hayatla ilgili kendi standartları olduğu gibi mesleki standartları olur, yakın ilişki ve yaşantılarında standartları olur. O standartlarının yüksek olması kişinin mükemmeliyetçiliğini gösteriyor. Bu standart yüksekken kişinin zamanı iyi yönetmesi lazım. Zamanında yapabilmesi sağlıklı mükemmeliyetçiliktir. Doğru şeyi, doğru zaman ve doğru şekilde yapabilmesi çok önemlidir. Başarılı olan birçok kimsenin arka planında mükemmeliyetçilik vardır. Kapital sistem, başarı ve proje odaklı bir sistem olduğu için insanları mükemmeliyetçiliğe çok teşvik ediyor.

Modern yaşamın yan etkilerinden biri: Sağlıksız mükemmeliyetçilik

Sağlıksız mükemmeliyetçilik medeniyetin, teknolojinin, modernizmin getirdiği rekabetçi yaşantının yan etkenlerinden biridir. Yaşam standartının yüksek olması, beklentilerin yüksek olması, mükemmeliyetçiliği teşvik ederken bunlar modern insanın mutluluk puanını yükseltmiyor. Mutluluk puanının artırılması için de Batı dünyasında pozitif psikoloji görmeye başladı. Üniversite olarak 2013’te zorunlu ders olarak okuttuğumuz pozitif psikoloji bizden yıllar sonra dünyanın saygın üniversitelerinde ders olarak okutulmaya başlandı. O nedenle insanlık, kapital sistemin rekabetçiliği ve mükemmeliyetçiliği çok teşvik etmesi nedeniyle yaşanan komplikasyonları düzeltme yoluna gidiyor. Türkiye’de biz Anadolu irfanının üstünde yatıyoruz. Tembellik yapmayalım, mükemmeliyetçiliği eleştirmeyelim. Başarıya götüren çok önemli bir şeydir. Mükemmeliyet merkezleri kuralım. Ama bunu sağlıklı bir mükemmeliyetçilik şeklinde yapalım.

Mükemmeliyetçilik iyi yönetilmezse sorunlar baş gösteriyor

Mükemmeliyetçi kişiler başarı tutkunuysa ve mükemmeliyetçiliği iyi yönetemiyorlarsa da çok kolaylıkla bunalıma girebiliyor. Çok kolaylıkla depresyon ortaya çıkıyor veya psikosomatik hastalıklar dediğimiz mide, bağırsak hastalıkları beliriyor. Çünkü bu kişilerin beyinleri sürekli stres hormonu salgılıyor. Stres hormonunda herkesin bir hedef organı vardır. Kiminin midesinde spazm oluyor. Kimisinin kasları kasılıyor, bağırsakları, cildi alerji oluyor, baş ağrıları oluyor, kalp ritmi etkileniyor, tansiyon yükseliyor, çarpıntılar oluyor. Bunları kişilik olarak incelediğimizde mükemmeliyetçi kişilikler olduğunu görüyoruz. Bu sağlıklı olmayan mükemmeliyetçiliktir. Sağlıklı mükemmeliyetçi kişiler, olumsuza odaklı yaşamazlar. Bu kişiler hem olumsuzu hem olumluyu görür. Olumluya odaklı yaşar. Mükemmeli hedeflemez. Elinden gelenin en iyisini yapmayı hedefler ve zamanı en iyi şekilde yönetmeyi hedefler. Kusurlarıyla ilgili kendisine karşı bağışlayıcı olabilir.

Duygusal kabızlık ortaya çıkıyor

Sağlıksız olan mükemmeliyetçilikte kişi kendi kusurlarını bağışlamaz. Devamlı kendisini suçlar, utanç duyar, kendisini değersiz görür. İntihar vakaları sağlıksız olan mükemmeliyetçilerde çok olur ve bu kişilerin çoğu kusursuzluk meraklısı oluyorlar. Hatta bazı mükemmeliyetçiliklerde duygusal kabız dediğimiz durum ortaya çıkıyor. Kişiler duygularını bastırıyorlar. Dışarıya duygu yansıtmıyorlar. Taktir, övgü, onay sözlerini kullanmıyorlar. Kendilerine karşı da duygusal olarak acımasızlar. Kendi duygularını da okuyamıyorlar.

Kişi hep tetikte oluyor

Mükemmeliyetçi kişilerde yaygın anksiyete bozukluğuna çok rastlanır. Bu kişiler kendilerini hiç rahatlatamadıkları için hep tetikte oluyorlar. Yere bir şey düşse hopluyorlar. Televizyonun sesi fazla açık olsa tedirgin oluyorlar. Sese, gürültüye karşı da rahatsız olabiliyorlar. Bu da sağlıksız olan mükemmeliyetçiliktir.

Detaylara takılmak hata yaptırıyor

Kişinin mükemmeliyet beklentisi gerçekçiyse bu o kişiyi başarıya götürüyor. Eğer mükemmeliyetçilik gerçekçi değilse kişiyi başarısızlığa götürür. Biraz somut bir örnek vereyim, başarı ayrıntıdadır denir ama şeytan da ayrıntıdadır. Başarı nasıl ayrıntıdadır? Hedefe yönelik mükemmeliyetçiliğin varsa, hedefe yönelik ayrıntıcılığın varsa bu seni başarıya götürür ama hedefle hiç ilgisi olmayan, hedefe giderken bu neden masada eğri durdu, bu niye burada durdu tarzında konuları zihninizde fazla yorarsanız bu sefer şeytan ayrıntıda durumu ortaya çıkar. Bu da kişiye hata yaptırır, yanlışa yönlendirir. Bu tip kişiler, devamlı kaygıları yüksek olan kişilerdir.

Hayat başarısında ve akademik başarıda çok önemli bir faktör olan mükemmeliyetçiliği, sağlıklı bir şekilde yaşamaya ve hayatımızın bir parçası olarak görmeye gayret edelim. Mükemmeliyetçiliği sınırları içinde yaşarsak pek çok faydasını göreceğimizi fark edelim.