Stresin olumlu etkileri
İçi su dolu, sabit ve stabil bir kaba iri bir taş attığımızda suda bir süre bir salınım olur ve sonra taşın hacmine göre su yeni bir denge bulur ve durgunlaşır. Taş bırakılınca bir salınım olmaması yani bir tepki görülmüyorsa ya da salınım varsa fakat durulmuyorsa beklenmeyen anormal bir durumdur.
Canonn’un stres modeline göre havuza atılan bu taş stresör (stres oluşturan durum), suyun salınımıyla durgunlaşması arasında geçen süre ise ‘stres’ olarak tanımlanır. Canonn stresi ‘dengenin bozulmasından yeni bir dengenin kurulmasına kadar geçen süre’ olarak tanımlamıştır.
Bu modele göre değişimin olduğu her yerde stres vardır, değişimin olduğu bir yerde stresin olmamasını beklemek gerçekçi bir beklenti değildir. Kısacası pozitif ya da negatif her türlü değişim sistem için stres yaratıyor. Örneğin yaşadığımız bir kayıp sonrasında yas tepkileri göstermek beklenilen bir durumdur fakat bir süre sonra yas tepkilerinde azalma beklenir. Suda hiç sanılınım oluşmaması ya da salınımın bir süre geçmesiyle yeni dengesini bulup durulmaması nasıl beklenmeyen anormal bir şey ise kayıp sonrasında hiç tepki göstermemek, ağlamamak, öfkelenmemek de anormal bir durum olduğunun bize mesajını verir. Özetlemek gerekirse stresin psikolojik ve fizyolojik etkilerini görmek beklenen normal bir durumdur.
Fakat stres her durumda bizler için kötü değildir ve stres mutlaka negatif faktörlerden kaynaklanmaz. Yaşamımızdaki olumlu bir değişim de (yeni bir işe başlamak, evlenmek gibi) stresli hissetmemize neden olabilir. Hans Selye, stresin kendisinin adrenalin ve / veya kortizol yakıtlı uyarılma olduğunu, nispeten nötr bir karaktere sahip olduğunu belirtmiştir. Selye stresi, hoşa giden etmenlerin oluşturduğu “eustress” ve hoşa gitmeyen etmenlerin oluşturduğu “distress” olarak iki gruba ayırmıştır ve Lazarus’da Selye’nin çalışmalarının üzerine stresi negatif ve pozitif stres olarak sınıflandırmıştır. Biz günlük hayatta stresi negatif durumlar için kullanır ve bizim için kötü olduğunu düşünürüz. Fakat stresin pozitif etkileri de vardır. Zihin tehdit ya da tehlike olarak algıladığı durumlarda sempatik sistemin aktive olması ile Savaş ya da Kaç tepkileri vermemiz ile harekete geçmemizi (mobilite) sağlar. Örneğin işte bizi strese sokan bir proje varsa, stres enerjimizin yoğunlaşmasınız sağlar, baş edebilmemizi kolaylaştırır.
Eustress ve Distress özellikleri aşağıdaki sıralanan şekilde belirtilmiştir;
Eustress veya pozitif stres;
Motive eder, enerjiyi odaklar.
Kısa sürelidir.
Başa çıkma yeteneklerimizin içinde algılanır
Heyecanlı hissettirir.
Performansı artırır.
Distress veya negatif stres;
Endişeye veya endişeye neden olur.
Kısa veya uzun süreli olabilir.
Başa çıkma yeteneklerimizin dışında algılanır.
Hoş hissettirmez
Performansı azaltır.
Zihinsel ve fiziksel sorunlara yol açabilir.
Alabama Birmingham Üniversitesi’nden Richard Shelton, stresin her zaman kötü bir şey olmadığını, vücudun savaş ya da kaç tepkisinin zararlı değil koruyucu olmasının amaçlandığını belirtmiştir. Stres kronikleştiğinde veya durumu kontrol etmediğimizi hissettiğimizde sağlığımızı ve iyilik halimizi olumsuz etkiler. Shelton tarafından stres kısa süreli olduğunda olumlu etkilerinin olabileceği yapılan araştırmalarla desteklenerek belirtilmiştir.
Kısa süreli stresin olumlu etkileri
- Beyin gücünü artırmaya yardımcı olur
Düşük sCanonneli stresörler, nörotrofin adı verilen beyin kimyasallarının üretimini uyarır ve beyindeki nöronlar arasındaki bağlantıları güçlendirir. Yapılan hayvan çalışmaları vücudun strese tepkisinin hafızayı ve öğrenme puanlarını geçici olarak arttırabileceğini öne sürmektedir.
- Kısa vadede bağışıklığı artırabilir
"Vücut strese tepki verdiğinde, kendini yaralanma veya enfeksiyon olasılığı için hazırlar ve Bunu yapmanın bir yolu, en azından geçici bir savunma artışı sağlayarak ekstra interlökinler (bağışıklık sisteminin düzenlenmesine yardımcı olan kimyasallar) üretmektir." Diyen Richard Shelton’un görüşünü 2012 yılında Stanford araştırmasında hafif strese maruz bırakılan laboratuvar sıçanlarının kan akışlarında çeşitli bağışıklık hücrelerinin kitlesel hareketliliğinin sağlandığının bulunması desteklemektedir.
- Dayanıklılığınızı (resilience) artırabilir
Stresli durumlarla baş etmeyi öğrenmek gelecekteki stresli durumları yönetmeyi kolaylaştırabilir. Dr. Shelton ‘stresli durumlara tekrar tekrar maruz kalmanın hem fiziksel hem psikolojik kontrol duygusunu geliştirme şansı veriyor’ diyor.
2013 Kaliforniya Üniversitesi San Francisco araştırması, kronik stresin DNA ve RNA'ya oksidatif hasarı teşvik ederken, algılanan günlük stres seviyelerinin aslında buna karşı koruduğunu ve "psikobiyolojik dayanıklılığı artırdığını" buldu.
- Başarılı olmanız için sizi motive eder
İyi stresin (eustress) anahtarı; stresli durumlarla karşılaşıldığında ezici geçilemez bir barikat olarak görmekten ziyade, baş edebileceğiniz bir zorluk olarak görmektir.
Kaynaklar
https://www.health.com/condition/stress/5-weird-ways-stress-can-actually-be-good-for-you
https://www.mentalhelp.net/stress/types-of-stressors-eustress-vs-distress/
