Çocuk istismarı ve ihmali

TÜİK verilerine göre 2015 yılında Türkiye’de işlenen suçların %46’sı çocuklara karşı işlenmiş şiddet ve cinsel istismar olduğu belirtildi. 2016 yılında 16.877 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. Sadece 2019 yılının ilk 3 ayında cinsel istismara maruz kalan çocuk sayısı 483. Bunlar sadece tespit edilen ve adli makamlara bildirilen vakalar, bir de henüz açığa çıkmamış istismarlar var. Peki, nedir bu istismar kavramı, neler yapabiliriz?

ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ NEDİR?

İstismar çocuğa yönelik, çocuğun psikolojik ve bedensel sağlığına, gelişimine ve onuruna zarar verici, tehdit edici fiziksel veya duygusal kötü muamelelerin tümüdür. Tüm bu kötü muameleler çeşitlilik gösterir. Duygusal istismar, fiziksel istismar, cinsel istismar, fiziksel ihmal ve duygusal ihmal olmak üzere uzmanlar tarafından belirlenmiş 5 istismar çeşidi var.

• Fiziksel istismar: Çocuğun bedensel ve ruhsal sağlığına, hayatta kalmasına, gelişmesine veya onuruna zarar verici davranışlardır. Çocuğa karşı kasıtlı güç̧ kullanımı; elle veya bir nesne ile vurma, tekmeleme, yaralama, zehirleme gibi birçok şekilde olabilmektedir.

• Duygusal istismar: Çocuğa bağırma, reddetme, aşağılama, küfretme, alaylı konuşma, kötü lakap takma, yalnız bırakma, duygusal ihtiyaçlarını karşılamama, tehdit etme, çocuktan yaşının üzerinde sorumluluklar bekleme, çocuğun yaşıtlarıyla iletişimini engelleme, aile işi şiddete tanık olmasına izin verme, yönlendirme (hırsızlık vb.), gözdağı ile disipline etme, uygunsuz davranışların geliştirilmesine teşvik etme gibi çocuğun duygusal ve psikolojik gelişimini engelleyen davranışlardır.

• Cinsel istismar: Yetişkin bir birey ile henüz cinsel olgunluğa ulaşmamış bir çocuk arasında gerçeklesen, yetişkinin cinsel tatminini sağlamaya yönelik her türlü cinsel temas, cinsel istismardır.

• Fiziksel ihmal: Çocuğun sağlıklı yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan temel beslenme, barınma, giyim gibi ihtiyaçlarının yetersiz karşılanması sonucu çocuğun zarar görmesi fiziksel ihmaldir.

• Duygusal ihmal: Çocuğu önemsememe, temel sevgi ve şefkat gereksinimlerini karşılamama, ilgisizlik, yok sayma, pozitif duygulanım göstermeme, çocuklara sevildiklerini dile getirmeme ve sevildiğini göstermeme, sosyal gelişimini desteklememe, toplumsal kuralları öğretmeme gibi çocuğun duygusal gelişimini engelleyen pasif davranışlardır.

ÇOCUĞUNUZU KORUMAK İÇİN GÖZLEMCİ OLMALISINIZ

Çocukların sadece yabancılar tarafından istismara maruz bırakılmadığını biliyoruz. Yapılan araştırmalarda istismarın %77’sinin olasılıkla aile, %11’i akrabalar, %5’i bakımla ilgisi olmayan kişiler ve %2’sinin ise çocuğun bakımıyla ilgilenen kişiler tarafından gerçekleştirildiği saptanmıştır. Bu sonuçlar gösteriyor ki ebeveynler, akrabalar, öğretmenler, komşular, çocuğa bakım verenler, bakıcılar ve yabancılar istismara sebep olabilir. Herkese şüphe ile yaklaşmak gerekmiyor ama çocuğunuzu korumak için gözlemci olmalı ve çocuğunuza kulak vermelisiniz.

ÇOCUĞUN İSTİSMAR EDİLDİĞİNİ NASIL TESPİT EDEBİLİRİM?

Çocukluk çağı travmaları içerisinde istismar; tekrarlanabilirliği yüksek olması ve çocuğa genellikle en yakınları tarafından yapılması nedeniyle tespit edilmesi ve tedavi edilmesi en zor travma şeklidir. İstismarın belirtilerini tespit etmek zor olabilir. Örneğin çocuktaki morluklar oyun oynarken düşme sonrası oluşmuş da olabilir. Fakat yine de istismara maruz kalmış çocuklarda belli başlı belirtiler gözlemlenebilir. İstismar edilen çocuk yaşadığı travmayı size belirli şekillerde anlatmak istiyor olabilir.

• Belirli bir yere gitmemekte direniyorsa,
• Belirli bir kişinin yanında durmaya direniyorsa,
• Davranışlarında ani ve belirgin değişiklikler gösteriyorsa,
• Vücudunda morluklar, yanıklar veya ağrılar varsa,
• Belirli bir insandan korkmuş görünüyorsa,
• Parmağını emme gibi yaşa uygun olmayan davranışlar gösteriyorsa,
• Aşırı saldırganlık veya uyumluluk gösteriyorsa,
• Kabuslar görüyorsa,
• Tuvalet eğitiminden sonra yatağını ıslatıyorsa,
• Cinsel bilgiyi gelişiminden ötesinde gösteriyorsa,
• Arkadaşlarından veya ailesinden kaçınıyorsa istismardan şüphelenmelisiniz.

“ÇOCUĞUMUN İSTİSMARA MARUZ KALDIĞINI DÜŞÜNÜYORUM, NE YAPMALIYIM?”

İlk olarak çocuğunuza sevgi ve şefkat gösterin, onun yanında olduğunuzu bilmesi ihtiyaç duyduğu korunmayı ona sağlayacaktır. Çocuğunuzun davranışlarını gözlemleyin, istismarcıyı adli kurumlara şikayet edin ve bir uzmana danışarak çocuğunuzun daha fazla zarar görmemesi için destek alın. Eğer bir yakınınızın çocuğunu istismar ettiğini düşünüyorsanız polise şikayet edin ve çocuğun gerekli yardımı alabilmesi için sivil toplum kuruluşlarına bildirin.

İSTİSMAR VE İHMALİN ETKİLERİ ÇOK BÜYÜK

Çocuk istismarı ve ihmalinin çocuklar üzerinde etkileri hem çocuklukta hem de yetişkinlik döneminde devam edebilir. Çocuğun tüm yaşamını etkileyen bu olumsuz yaşantı çocukta;

• Güvensizlik ve korunmasızlık hissine,
• Davranış problemlerine,
• İçine kapanmaya,
• Yalnızlık ve izolasyona,
• Öfke patlamalarına,
• Sebepsiz ağlama krizlerine,
• Gelişim geriliğine,
• Alt ıslatmaya,
• Uyku bozukluklarına,
• Sakatlığa,
• Uygun olmayan cinsel oyunlara,
• Okul başarısında düşmeye,
• Öğrenme güçlüğüne neden olur.

Yetişkinlikte de yıkıcı etkileri devam eden olumsuz çocukluk çağı yaşantıları;

• Depresyon
• Anksiyete
• Travma sonrası stres bozukluğu
• Düşük özgüven
• İletişim kurmada zorluk
• Güvensiz bağlanma
• Madde ve alkol bağımlılığı
• Kendine zarar verici davranışlar
• Yüksek riskli cinsel eylemler
• Sağlığa zarar verici riskli davranışlar
• Obezite
• İntihar davranışları

ÇOCUĞUNUZU İHMAL VE İSTİSMARDAN KORUYABİLİRSİNİZ?

1. Çocuğunuzu sevin, sevgi ve şefkatiniz onu duygusal ihmalden koruyacak, gereksinim duydukları sevgi ve korunma ihtiyaçlarını karşılayacaktır.

2. Çocuğunuzun temel bakım ihtiyaçlarını karşılayın. Acıktığında yemek yedirme, hastalandığında doktora götürme, eğitim almasını sağlama gibi…

3. Çocuğun anlayabileceği dilden konuşun, yaş gelişimine göre sözcükler seçerek çocuğunuza kendi bedenini tanıtın: ‘Bu senin başın, kolun, özel bölgelerin (cinsel bölgelerini gösterin)’ gibi.

4. Sevgi dokunuşuyla cinsel dokunuşları ayırabilmesi için sevgi amaçlı dokunuşları göstererek özel bölgelerine dokunmanın yanlış olduğunu anlatın.

5. Eğer biri ona zarar verirse (bağırma, vurma gibi) ya da cinsel bölgelerine dokunur, cinsel sözler söylerse hemen size anlatması konusunda güven verin.

6. Biri istemediği bir şey yapmaya zorlarsa bağırıp kaçmaları gerektiğini ve en yakın güvenilir yere gitmesi için onları cesaretlendirin.

7. Çocuğunuzun söylediklerini ciddiye alın, ona inanmanız ilk adımdır.

8. Çocuğunuza istemediği bir şey karşısında ‘hayır’ demeyi öğretin.

9. Sosyal medya kullanımı konusunda yabancı kişilere adres, telefon bilgisi vermemesi gerektiğini söyleyin ve özel fotoğraflarını göndermemesi gerektiği hakkında bilgilendirin.

10. Çocuğunuz istismara maruz kalmışsa vakit kaybetmeden gerekli tıbbi ve psikolojik destek sağlanması için uzmanlara danışın. 

Hürriyet Aile Özel