HPV aşıları nelerdir? Kimlere uygulanır?

Rahim ağzı (serviks) kanseri ile Human Papilloma Virüs (HPV) arasındaki ilişki kesinlikle gösterildikten sonra, bütün enfeksiyöz hastalıklarda olduğu gibi aşı gündeme gelmiştir. Düşüncenin temeli, HPV enfeksiyonu gelişmesini engelleyerek, sebep olduğu rahim ağzı (serviks) kanseri sıklığını azaltmak, hatta difteri, polio gibi enfeksiyöz kökenli hastalıklarda olduğu gibi ‘eradike’ etmektir.

Aşılama ile sağlanmak istenen primer korunmada amaç enfeksiyon alınmadan önce tedbir almak, enfeksiyöz ajan vücuda girdiği anda aşının sağladığı bağışıklık sistemi ile ajan veya fonksiyonlarının ortadan kaldırılmasıdır. Bu durumu sağlayan aşılara proflaktik aşılar demekteyiz. Proflaktik aşının hedef kitlesi Human Papilloma Virüs almamış insanlardır ve aşıyla gelecekteki muhtemel HPV enfeksiyonlarından, dolayısıyla sebep olduğu rahim ağzı (serviks), vulva, vajina, oral ve anal kanserlerden korunma amaçlanmaktadır. Fakat, HPV testi pozitif olan hastalarda aşının, hastada olmayan ve aşı içerisinde bulunan diğer suçlara karşı da belirgin koruma sağladığı gösterilmiştir.

HPV enfeksiyonunun erkeklerde genital siğiller, respiratuar papillomatozis, anogenital, penil ve oral kanserlere de yol açabildiği açıkça ortaya konmuştur. Erkeklerle ilgili temel endişelerden biri taşıdıkları hastalık yüküyle cinsel yolla virüsü kadınlara geçirmeleri ve bu şekilde kadınlardaki serviks kanserinin indirekt nedeni olmalarıdır. Anal kanser gelişme riski ise, özellikle anal ilişkiye giren erkeklerde daha yüksektir. Bu belirtilen hastalıkların önlenmesi amacıyla erkeklerde de aşılama kavramı ortaya çıkmıştır.

HPV aşıları derken primer korunmada şu an dünyada mevcut olan 3 aşıdan bahsetmek istiyorum. İkili (bivalan), dörtlü (kuadrivalan) ve dokuzlu (nanovalan) HPV aşıları.

Dörtlü (kuadrivalan) ve ikili (bivalan) Human Papilloma Virüs (HPV) aşıları kadın populasyon için sırasıyla 2006 ve 2007’de piyasaya sürülmüştür.

Ne kadar etkindir?

İkili (bivalan) aşı tüm dünyadaki rahim ağzı (servikal) kanserlerinin %70’inden sorumlu en onkojenik tipler olan HPV tip 16 ve 18 ‘e karşı geliştirilmiştir. Hpv 16 ve 18’e bağlı serviks, vulva, vajina, anüs, penis ve orofarinks kanserlerinin önlenmesi amacıyla endikasyon almıştır. Dörtlü (kuadrivalan) aşıda ise HPV 16 ve 18’e bağlı kanserlerin önlenmesine ek olarak, genital siğillerin ve rekürren respiratuar papillomatozisin en önemli sebebi olan HPV tip 6 ve HPV tip 11’e karşı da koruyuculuk mevcuttur.

Çalışmalar her iki aşı için de hedeflenmiş HPV tiplerine karşı gelişen kanser öncüsü lezyonlara karşı %90’ın üzerinde etkinlik göstermiş, dörtlü aşıda genital siğillere karşı da aynı etkinlik bulunmuştur.

İmmün bellek çalışmaları ile matematik modellemeler yapılarak aşının koruyuculuğunun en az 20 yıl devam edeceği öne sürülmektedir. Yalnız şu nokta unutulmamalıdır, aşı mevcut enfeksiyona ve hastalığa karşı etkili değildir, aşılama mevcut enfeksiyonun temizlenmesini hızlandırmaz. HPV aşılarının servikal kanser olgularının %70’inden fazlasından sorumlu tiplere karşı (tip 16 ve 18) etkinliği (9’lu aşıda %90’lara varan) olmasına rağmen, tüm HPV tiplerine karşı koruyuculuğu olmamasından dolayı servikal kanser tarama programlarına devam edilmelidir.

Dörtlü ve ikili HPV aşıları tüm servikal kanser olgularının yaklaşık %70’inden sorumlu spesifik HPV tiplerine karşı koruma sağlamaktadır. Daha fazla sayıda HPV tipine karşı koruma sağlaması amacıyla, 5 yüksek onkojenik HPV tipine (HPV 31, 33, 45, 52 ve 58) karşı da koruma sağlayan dokuzlu (nanovalan) aşı piyasaya sürülmüştür ve bu aşı ile tüm servikal kanser olgularının yaklaşık %90’ından sorumlu HPV tiplerine karşı koruma sağlanması beklenmektedir.

Kimlere uygulanabilir?

FDA (U.S. Food and Drug Administration) ve ACIP (Advisory Commitee on Immunization Practices) tarafından önerilen grup, 9 yaşından başlamak üzere ideali 11-12 yaş kız ve erkek çocuklarıdır. 26 yaşa kadar her iki grupta da yüksek etkinlik elde edildiğini bilmekteyiz. 2018 yılında FDA, dörtlü aşı çalışmalarından elde edilen verilerle immünojenisite ve güvenlik yönlerinden 24-45 yaş arası kadın ve erkek HPV aşısı çalışmalarını değerlendirmiş ve aşı yaş grubunu 9-45 olarak genişletmiştir. Yani çalışmalardan 45 yaşına kadar HPV aşılarının etkinliğinin gösterildiğini görmekteyiz. Fakat ideal olanın yani en yüksek etkinliğin HPV ile karşılaşmadan erken dönemlerde yapılan aşı ile sağlandığını bilmekteyiz.

Önceki 3 dozluk dörtlü ya da ikili aşılama sonrası ek dokuzlu aşı uygulaması günümüzde önerilmemektedir. Bununla birlikte, ikili mi dörtlü mü olduğu bilinmeyen, yarım kalmış HPV aşılaması durumlarında her iki cinsiyet için de herhangi bir HPV aşısı güvenle uygulanabilmektedir.

Gebelikte HPV aşısı yapılmış olgular çok az sayıda olup bu olgularda konjenital anomali veya gebelik komplikasyon sıklığı artmamıştır. Tesadüfen gebe iken HPV aşısı olanlarda gebeliği sonlandırmaya gerek yoktur. Hiçbir yan etki görülmemiş olmasına rağmen, gebelerde HPV aşısının uygulanması önerilmez ama aşıya devam edilmemelidir. Emzirme döneminde aşı uygulanabilir.

Kaç doz halinde uygulanır?

Doz şeması; ikili aşı için 0., 1. ya da 2. aylar, dörtlü ve dokuzlu aşı için 0.,1. ve 6. aylar olmak üzere üç doz olarak oluşturulmuştur ve ideal immün cevap için günümüzde de 3 doz şeklinde uygulanmaya devam etmektedir.

2014’te Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 15 yaştan küçük adölesanlarda ≥ 6 ay aralıkla 2 dozluk HPV aşı rejimini onaylamıştır. İki doz arasındaki sürenin de 12 ayı geçmemesi önerilmektedir.

Yan etkisi var mı?

HPV aşıları ile takip çalışmaları çok dikkatle uygulanmaktadır. Yapılan çalışmalarda, enjeksiyon yerinde ağrı, şişlik, kızarıklık ve bazen senkop dışında, istatiksel önemli bir yan etki gösterilmemiştir. HPV aşısının oturtularak yapılması ve aşılama sonrası 15 dakika gözlem önerilmektedir. WHO (Dünya Sağlık Örgütü) ve CDC (Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi) tüm dünyada> 250 milyon doz uygulamasından sonra HPV aşılarının güvenliğini onaylamıştır.