Çocuklarda zeka ve beslenme ilişkisi

Bilgi çağında çocuklarımızın başarılı olması için önemli kriter onları en iyi şekilde hayata hazırlayan ebeveynlerin tutum ve davranışlarıdır. Peki çocuğumuzu hayata hazırlarken sürecin anne karnındaki davranışlarımızdan ve beslenmemizden etkilediğini biliyor musunuz? Yapılan araştırmalarda yaşamın ilk 1000 gününde beslenmenin beyin gelişimine doğrudan etkili olduğu belirtilmektedir. Hem hacim olarak hem de fonksiyonel beyin sağlığı için besinlerin önemi artık aşikardır. Bu dönemdeki beslenme ve yiyecekler çok önemlidir. Hamilelik sırasında hücreyle başlayan yaşamın basamakları hücrelerin çoğalmasıyla beyin dahil diğer organları ve sistemleri oluşturur. Bu süreçteki çoğalmanın sağlıklı olması, beslenmeyle doğrudan ilişkilidir.

Beyindeki hücreler, sinirler, sinirler arasındaki bağlantılar ve bu bağlantıların basit veya karmaşık bir durum içinde olması besinlerle doğrudan orantılıdır.  Beyin sinir hücrelerinin etrafındaki yağ dokuların oluşması büyüyen çocuğun duygusal gelişimini etkiler ve bu beyin hücresi ve sinirler arasında iletişimi sağlayan yağ dokuları çocuğun erişkinlikte nasıl hissedeceğine, düşüneceğine dair yön verecek sistemi oluşturur. Bu beyin yapısındaki bağlantılar ve değişiklikler çocuklarda duyusal sistemleri, öğrenmeyi, hafızayı, dikkati, işlem hızını, dürtüleri ve ruh halini kontrol etme yeteneğini ve hatta çoklu görev veya planlama becerisini etkiler. Anne rahminde oluşan İlk hücreden itibaren gelişen beyin yapısı, bağlantılar ve değişiklikler geri alınamaz. Hayat boyu sabit kalır ve eğitimle de yapısal değişikliklerle de geri döndürülemez.

Beslenmenin yanı sıra çocuğun büyüdüğü çevre, gördüğü sevgi ve eğitimde bütün bunların tamamı zeka ve başarı için önemlidir. Beslenme ile ilgili bazı önemli bilgileri edinmek ve bilinçli olarak çocuğa yaklaşmak önemlidir. Ebeveynler büyüme çağındaki çocuklarının beyin gelişimine katkı sağlayan önemli besinleri iyi tanımalı ve ona göre bir beslenme düzeni oluşturmalıdır. Bu besinler hem çocukların beyin yapısal gelişimine hem de beyin fonksiyonuna olumlu etki sağlar. Daha fazla odaklanma ve daha başarılı olma genetik değil multifaktöriyeldir. Bu durumun en önemli unsuru da beslenmedir. Çocuğunuza iyi bir eğitim sağlamak ve beslenmesinde gerekli düzenlemeleri yapmak da tek başına yeterli değildir. Bu durum için en önemli besin öğeleri çeşitli gıda takviyeleri ile sunulmaktadır. Sağlıklı beyin gelişimi için önerilen besinler aşağıdaki öğeleri içermelidir.

Çocuklarda zeka gelişimi için önemli vitamin ve mineraller

1- Kaliteli protein: En önemli Protein vücut için gerekli olan amino asitleri içerendir. Örneğin L-arginin amino asidi boy uzamasına ve hormonal dengenin oluşmasına büyük katkı sağlar. Diğer esansiyel amino asitlerde aynı şekilde vücuda  faydalıdır. Diğer esansiyel amino asitler; Kümes hayvanlarında, kırmızı ette, baklagillerde, deniz ürünlerinde, bezelyelerde, yumurtalarda, soya ürünlerinde, kuruyemişlerde, tohumlarda ve süt ürünlerinde bulunmaktadır. 

2- Çinko: Çinko gerek Bağışıklık sistemi gerekse büyüme ve gelişme için oldukça önemli bir elementtir. İlginçtir ki en çok çinkoya sahip yiyecek istiridyedir. Bunun yanı sıra ette, diğer  balıklarda, süt ürünlerinde ve kuruyemişte çinko elementi  içermektedir. Özellikle ceviz çinko bakımından en zengin kuruyemiştir. Kuruyemişlerde de bulunur. Özellikle ceviz çinko bakımından en çok önerilen kuruyemiştir.

3- Demir: Demir oksijen taşınmasından zekaya kadar pek çok işlevsel ve yapısal görevler için en önemli minerallerden biridir. Çocuklar için içimi kolay yeni nesil emilimi ve tadı iyi olan demir etken maddeleri mevcuttur. Enkapsüle teknolojiyle kaplanmış demirler yeni nesil demir etkenleri arasında yer almaktadır. Et, fasulye, mercimek, zenginleştirilmiş tahıllar, ekmek, koyu yapraklı sebzeler ve fırında patates en iyi demir kaynakları arasındadır. 

4- Kolin: Kolin son zamanlarda keşfedilmiş vitamin olarak sınıflandırılmayan fakat B vitamini grubu özellikleri taşıyan bir bileşiktir. Özellikle enerji ve hücre haberleşmesinde önemli olan maddelerin oluşmasını sağlar. Dışardan kolin desteğinin nörolojik gelişim ve zeka gelişimi üzerine olumlu etkisi bulunmaktadır.

5- Folat: Folik asit eksikliği bebeklerde olumsuz nörolojik gelişim bozukluklarına sebep olmaktadır. Bu nedenle, özellikle gebelere folik asit desteği verilmektedir. Kolinle birlikte kullanımı çocukların nörolojik gelişimine olumlu katkı sağlamaktadır. Özellikle hamile anneler için önemli olan bu besin, diğer yiyeceklerin yanı sıra karaciğerde, ıspanakta, zenginleştirilmiş tahıllarda ve ekmekte bulunmaktadır.

6- İyot: İyot özellikle tiroid bezi hormonları sentezi için önemlidir. Tiroid hormonları hem metabolizma hem de nörolojik gelişim için çok önemlidir. Özellikle kaya tuzlarında iyot bulunmamakta ve iyot eksikliğine sebep olabilmektedir. Deniz yosunu harika bir iyot kaynağıdır. Bunun yanı sıra iyotlu tuz, deniz ürünleri, süt ürünleri ve zenginleştirilmiş tahıllarda iyot içermektedir. 

7- A vitamini: A vitamini görmeyle ilişkilendirilmiştir. Ancak gözlerin de nörolojik sistemin bir parçası olduğu unutulmamalıdır.  A vitamini yağda eriyen bir vitamindir ve A vitamini içeren gıdaların tüketilmesi önemlidir.  Karaciğer, havuç, tatlı patates ve ıspanak bu vitamini barındıran gıdalardır. 

8- D vitamini: D vitamini kemik ve kalsiyum metabolizması için, bağışıklık sistemi ve nörolojik gelişim için önemli bir vitamindir.  A vitamini gibi D vitamini de yağda eriyen vitamindir. Genelde balık yağlarında yüksek miktarda D vitamini olduğundan yazın balık yağı tüketimi önerilmemektedir. Fakat yeni nesil modern balık yağlarında D vitamini olmadığından kolaylıkla yaz mevsiminde tüketilebilmektedir. Sonuçta beyin gelişiminde yaz kış ayrımı olmaz. En fazla büyümenin ve gelişmenin yaz döneminde gerçekleştiği de bazı uluslararası yayınlarda belirtilmektedir. Bu nedenle, çocuklara yaz mevsiminde D vitamini ve E vitamini içermeyen sadece DHA içeren balık yağları verilebilir. Bu "güneş ışığı ile sentezlenen bir vitamin’dir. Özellikle D vitamini denen ve balık karaciğerinden üretilen balık yağlarında yüksek miktarda bulunur. Somon gibi yağlı balıkların etinde de bulunmaktadır. 

9- B 6 vitamini: B 6 vitamini nörolojik gelişim için önemlidir. Eksikliklerinde epilepsi nöbetleri görülebilmektedir. Bu nedenle B 6 vitamin kaynağı besinler mutlaka tüketilmelidir. En iyi B 6 vitamin kaynağı karaciğer ve diğer sakatatlar, balık, patates, nişastalı sebzeler ve meyvelerdir.

10- B12 vitamini: B12 vitamini beyin işlevleri için önemlidir. Bu vitaminin iki aktif formu vardır. Bu aktif formlar Metilkobalamin ve adenokobalamindir. B12 eksikliğinde iki aktif formun aynı zamanda alınması gerekmektedir. Aksi takdirde, vücutta diğer aktif formun eksikliğine neden olunabilir. İnaktif formlar vücutta aktif forma dönmektedir. Bundan dolayı syanokobalamin veya hidroksikobalamin alınabilir. B 12 vitamini doğal olarak et, balık, yumurta ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünlerde bulunur. Bazı durumlarda emilim problemi varsa yüksek doz veya enjeksiyon tedavisiyle serum seviyesi normal olana kadar takip edilmelidir.

11- Uzun zincirli doymamış yağ asitleri ve fosfatidilsein (fosfolipitler): Omega 3 yağ asitleri özellikle DHA nörolojik yapıların oluşması için önemlidir. Fosfolipitler de yeni nesil omega 3 sağlayıcılarıdır. Özellikle DHA oranı ve fosfolipitler dışardan desteklenirse sağlıklı nörolojik gelişim ve beyin gelişimi desteklenecektir.

Yukarıda yazılan besin öğelerinin tamamını hamilelerin tüketmesi bazen zor olabilir. Bu tüketimin en zor olduğu durum vegan beslenen hamilelerde görülmektedir. Gerek hamilleler gerekse doğumdan sonra bebeklerin tükettikleri besinler tüm bu besin öğelerini içermeyebilir. Birçok aile maddi yetersizlikler sebebiyle, et ve balık ürünlerini tüketememektedir. Zira, Amerika Pediatri Akademisi ilk 1000 günde çocukların ve dolayısıyla gebelerin beslenme yönünden desteklenmesi gerektiğini savunmaktadır.

Sonuç olarak çocuklarımızın zeka gelişimi için ilk 1000 günde yukarıda belirtilen besin öğelerini gerek gıdalarla gerekse de takviyelerle almasını sağlamalıyız. Böylece çocuğunuz eğitim yaşamında daha başarılı olacaktır.