Aft ve ağız mantarı nedir?

Dudaklar, yanaklar, diş etleri, dil ve damak gibi ağız içindeki yumuşak dokularda zaman zaman çeşitli nedenlerle yaralar oluşabilir. Ağız yaraları genellikle yeme içme sırasında acı ve ağrıya neden olan kızarıklıklar ya da kabarcıklar şeklinde görülür.
Ağız içindeki yerleri ve büyüklüklerine bağlı olarak yemek, içme, yutma, konuşma ya da nefes almayı zorlaştırabilirler. Küçük sorunlardan ciddi rahatsızlıklara kadar geniş bir yelpazede değişen nedenleri olabilen ağız yaralarının en sık görülen türleri aft ve ağız mantarıdır.

AFT NASIL OLUŞUR?

Her yaşta ve herkeste en sık görülen ağız yaraları olan aft, ağız içi yumuşak dokusunda genellikle dil, dudak içi ve boğazda oluşan ağrılı ağız ülserleridir. Aft genellikle herpes simpleks virüsünün neden olduğu ağız uçuğuyla karıştırılır ama uçuktan farklıdır ve aft oluşumuna neden olan birçok faktör söz konusudur. Aftın basit ve karmaşık olmak üzere iki türü vardır. Basit aftlar, daha küçük bir bölgede görülerek bir iki hafta içinde kendiliğinden iyileşir. Karmaşık aftlar, genellikle daha önceden aftı olan kişilerde sık görülür ve ağız içinde daha geniş bir bölgede ve fazla ağrı vererek daha uzun sürer.

Aftın kesin oluşum nedenleri bilinmemekle birlikte basit aftların öncelikli nedenlerinin stres veya doku zedelenmesi olduğu düşünülmektedir. Ayrıca bazı gıdaların (örneğin limon, portakal, ananas, elma, incir, domates, çilek gibi) veya asidik yiyecek ve içeceklerin aftı tetikleyebildiği bilinmektedir. Kimi zaman dil, yanak ya da dudağın ısırılması, sıcak yiyecek ve içeceklerle ağzın yanması, tütün çiğnenmesi, aşırı alkol ve sigara tüketimi, diş protezi, ağız içi aparatlar ya da keskin diş yüzeyi gibi ağız içinde tahrişe neden olan fiziksel faktörlerin de aft oluşumuna yol açabildiği bilinmektedir. Karmaşık aftlar ise daha çok bağışıklık sistemi hastalıkları,Behçet hastalığı,B-12 vitamini, çinko, folik asit veya demir eksikliği, çölyak ve Crohn hastalığı gibi mide bağırsak sistemi hastalıkları ile ilişkili olarak ortaya çıkmaktadır.

AFT NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Basit aftlar için genellikle herhangi bir tedavi gerekmez. Ağız içindeki tükürük sayesinde bir iki hafta içinde kendiliğinden iyileşirler. Bu süreçte, aftın iyileşmesine yardımcı olmak için yapılacaklar arasında ekşi,asitli, baharatlı yiyecek ve içeceklerden kaçınmak, gıdaları çok sıcak tüketmemek, alkol ve sigara kullanmamak, tuzlu-karbonatlı suyla gargara yapmak, ağrı kesici ilaçlar almak yer alır.Ayrıca dut suyu ve zerdeçal da iyileşmeyi hızlandıran doğal tedavi yöntemleridir.Aftın beraberinde ateş olması, üç haftadan uzun sürmesi veya çiğneme ve yutmayı engellemesi durumunda hemen doktora başvurulmalıdır.

AĞIZ MANTARI NASIL OLUŞUR?

Pamukçuk olarak da bilinen ağız mantarı candida mantarının neden olduğu bir enfeksiyondur ve herkeste görülebilir ama bebeklerde, çocuklarda, yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha sık görülür. Candida mantarı sağlıklı her insanın ağız, sindirim yolu ve derisinde az miktarda bulunur ve vücuttaki diğer bakteriler ve mikroorganizmalar tarafından kontrol altında tutulur. Ancak, bazı hastalıklara, strese ya da antibiyotik kullanımına bağlı olarak candida mantarını kontrol altında tutan denge bozulur ve mantar aktive olarak başta ağız içi olmak üzere vücudun çeşitli yerlerinde artışa geçer. 

Ağızdaki mikroorganizmaların dengesini bozarak mantara neden olabilecek faktörler ise şunlardır: antibiyotik, kortikosteroid ve doğum kontrol hapları gibi ilaçların kullanımı, şeker hastalığı, kanser, HIV enfeksiyonu, dubin-johnson sendromu, hamilelik ve emzirme dönemi. Bebeklerde de anne memesinden geçen bakteriler bebeğin ağız içindeki hassas dengeyi bozarak mantar oluşmasına yol açabilir. Ağız mantarı genellikle aniden gelişir ama bu uzun bir süre boyunca devam ederek kronik hale gelebilir. Çoğunlukla dil veya iç yanaklarda, bazen diş eti, bademcik ve boğazda pamuğa benzeyen kremsi beyaz lezyonlar şeklinde görülür. Bu lezyonlar, ağrılı olabilir ve fırçalandığında ya da kazınmaya çalışıldığında hafif kanama olabilir. Ağır vakalarda, lezyonlar yemek borusuna kadar yayılarak yutkunma güçlüğü, acı, ağrı ve ateşe neden olur. Tedavi edilmediğinde akciğerler, karaciğer ve deri gibi vücudun diğer bölümlerine de yayılabilir. Bu durum kanser ve AİDS gibi bağışıklık sisteminin çok zayıf olduğu kişilerde daha sık görülür.

AĞIZ MANTARI NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Ağızda mantar lezyonları görüldüğünde hemen doktora başvurulmalıdır. Mantar enfeksiyonu başka sağlık sorunlarının belirtisi olabileceğinden, altta yatan hastalığın araştırılması ve bunun için uygulanacak tedavi ile birlikte mantarın oluşmasına yol açan faktöre ve kişinin yaşına uygun olarak belirlenecek mantar ilaçlarıyla tedavi edilmelidir. Tedavi sürecinde ağız hijyeninin korunmasına özen gösterilmesi, dişlerin düzenli olarak fırçalanması, ev yapımı yoğurtların bolca tüketilmesi büyük önem taşır.Mantar gelişimini artırabilecek mayalı , şekerli yiyecek ve içeceklerin tüketilmesinden de kaçınılması gerekir.Ayrıca bir çay bardağı suyla karıştırılmış 1 çay kaşığı tuz ve 1 çay kaşığı karbonatla günde 3-4 defa gargara yapılması pamukçuk için bilinen eski tedavilerden biridir ve genelde iyi sonuç verir.