Kendileri küçük mücadeleleri büyük

Hangi bebekler prematüre kabul edilir?

Normal doğum süresi 37 ile 42’nci haftalar arasında gerçekleşen doğum olup ortalama 40’ncı hafta olarak kabul edilir. Tüm dünyada doğumların yüzde 8-12’si ise 37’nci hafta tamamlanmadan gerçekleşir. Bu doğumlara ‘prematüre doğum’ denir. Doğumların %2’sinde ise bebekler 32 haftadan önce ve bizim çok düşük doğum ağırlığı dediğimiz 1500 gramın altında doğar.

Prematüre bebek doğumlarının nedenleri neler?

Prematüre doğumlarda doğum eylemi çoğu durumda kendi kendine başlar ve nedeni tam olarak bilinmez. Anne ve/veya bebeğin hayatının tehlikede olduğu bazı durumlarda ise doktor tarafından erken doğum kararı verilir. Erken doğum çok sayıda nedene bağlıdır. Bunlardan en önemlileri çoğul gebelik ve bebeğin anne rahminde içinde bulunduğu sıvının fazla olduğu ‘polihidramniyos’ durumlarıdır. Her iki durumda da rahim kapasitesinden daha fazla gerilir ve gebelik zamanı dolmadan kasılmalar başlar.

Suyun erken gelmesi ve genital, idrar yolları enfeksiyonları da erken doğum eylemini başlatan önemli nedenlerdir. Plasentanın doğum kanalını kapatması ya da erken ayrılması gibi durumlarda da doğum eylemi erken başlayabilir. Annenin gebelikte ortaya çıkan, gebeliğe ait bazı hastalıkları ya da önceden sahip olduğu kronik hastalıklarının kötüleşmesi gibi durumlarda da hekim erken doğum kararı alabilir. Bebeğin anne karnında başlayan bazı genetik hastalıkları da erken doğum nedenidir.

Anne adayının çok küçük ya da ileri yaşta olması, düşük sosyokültürel düzeyde bulunması, yetersiz beslenmesi, aşırı yorgunluk ve aşırı stres varlığı, ciddi kansızlığı, sigara ve alkol kullanımı gibi bazı önlenebilir nedenler de doğum eylemini erken başlatmada etkili olabilir.

Prematüre bebeklerde en sık karşılaşılan problemler neler? Her prematüre bebek sağlık sorunu yaşar mı?

Erken doğan bebeklerde en sık yaşanan sorun, akciğerlerin gelişmemesine bağlı olarak ortaya çıkan solunum problemidir ki bu sorun başlangıçta tedavi edilse bile daha sonra kronik akciğer hastalığına dönüşebilir. Solunum güçlüğü, bu küçük bebeklerin ilk problemi olmasına rağmen, tek problemi değildir. Özellikle beyin kanamaları çok kolay gelişebilir. Yine bu bebeklerimizde körlüğe kadar götürebilecek, prematüre retinopatisi (ROP) adını verdiğimiz bir görme problemiyle de karşılaşılabilir. Sindirim ve bağışıklık sisteminin gelişmemiş olması sebebiyle nekrotizan enterekolit (NEC) görülebilir. Bağışıklık sistemlerinin gelişmemiş olması sebebiyle enfeksiyonlara eğilimi de yüksek olup her an ağır enfeksiyonlara da rastlanabilir. Uzun dönemde öğrenme problemleri, işitme ve görme sorunları, yaşıtlarına göre gelişim gerilikleri yaşanabilir. Bu problemlerin görülme sıklığı bebek ne kadar erken doğarsa o kadar yüksektir. Ayrıca bebek anne karnında oksijensiz ya da enfeksiyona maruz kaldığında bu sorunlar daha sık ve daha şiddetli görülür. 32-34 haftadan sonra doğan bebeklerde ise özellikle ağır sorunlara nadiren rastlarız.

ANNE KARNINDAKİ GİBİ İMKÂNLAR SUNULUYOR

Prematüre bebeklerin yoğun bakım ünitelerindeki mücadelelerinden bahseder misiniz? Bu süreçte hangi testler yapılıyor?

Prematüre bebeklerin mücadelesinin şiddeti gebelik yaşlarına ve anne karnında yaşadıklarına göre değişen derecededir. Özellikle 28 haftadan küçük doğan aşırı prematüre bebeklerin yoğun bakımda bazen aylarca kalmaları gerekir. Neredeyse anne karnındaki gibi tüm gereksinimlerini teknolojik imkânlarla biz karşılarız; çünkü solunumları yetersizdir, vücut ısılarını koruyamazlar, ememezler. Her dakika değişebilen durumlarına göre bu bakımı sürekli güncelleriz. O nedenle de sayılamayacak kadar çok tetkik ve tedavi uygularız.

Zorlu bir hastane sürecinin ardından eve gitme zamanı geliyor. Bu noktada ailelere neler öneriyorsunuz? Prematüre bebek ebeveynleri nelere dikkat etmeli?

Her anne adayı zamanında ve uygun koşullarda doğum yapmayı, sağlıklı bir bebek sahibi olup onu kucağında emzirip büyütmeyi ve sevdikleriyle bu mutluluğunu paylaşmayı hayal eder. Oysa prematüre doğum demek, beklenmedik bir zamanda, beklenmedik bir şekilde ve genellikle acil ve olumsuz şartlarda doğum yapmak, sonrasında bebeğin hayata tutunabilmesi için anne kucağı yerine teknolojik donanımlı bir yoğun bakım ünitesine alınması demektir. Tüm bu süreç bile yeni doğum yapmış bir anne için yeterince zor olsa da asıl koşu bundan sonra başlar.

Prematüre annesi belki bebeğini kucağına alıp emziremez ama sütünün erken doğan bebeği için daha da kıymetli olduğunu bilir, sağarak sütünün devamını sağlar, sağlık personelinin yönlendirmesi ile yoğun bakımda bebeğinin bakımına katılır, kanguru bakımı dediğimiz yöntemle bebeğini kucağına alıp onun anne karnı huzuruna kavuşmasını sağlar, taburculuk sonrası özel bakımının tüm ayrıntılarını öğrenerek ev ortamını bebeğin bakımına uygun hale getirir. Enfeksiyonlardan koruyucu önlemleri öğrenir, beslenmesini prematüre bebekler için gerekli özel destekleriyle birlikte sağlar. Bizim için prematüre bebeklerde anne sütü olmazsa olmazdır, ancak bu bebeklerin özel ihtiyaçları nedeniyle anne sütünü özel ürünlerle destekleriz. Anne sütü yokluğu ya da yetersizliğinde ise normal formül sütlerin değil bu bebeklere özgü prematüre formül sütlerin kullanılması gereklidir. Taburculuk sonrasında da bebeklerimizi bırakmayız, yüksek riskli bebek izlem polikliniklerimizde bu bebeklerin uygun izlemini sağlarız. Bu bebekler zamanında doğan bebeklerden biraz daha sık kontrollere çağrılır ve yaşadığı sorunlara göre farklı branştaki hekimler tarafından takip edilir. Tüm bu süreç zorlu olsa da ailelerin gözünü korkutmasın.

DOKUZ ÇOCUĞUN HAYATA TUTUNMA HİKÂYESİ GÖZLER ÖNÜNDE

Prematüre bebekler ile ilgili farkındalığı artırmak adına bir fotoğraf sergisi hazırladınız. Detaylarından bahsedebilir misiniz?

Prematüre ailelerinin cesaretini artırmak ve umut vermek için beslenmeden bakıma kadar gerekli tüm önlemler alındığı takdirde, prematüre doğan bebeklerin de sağlıklı bir biçimde gelişimlerini sürdüreceğini ebeveynlere anlatmak üzere “Dünya Prematüre Farkındalık Haftası” olan Kasım ayı boyunca açık kalacak bir fotoğraf sergisi gerçekleştirdik. Çekimleri ünlü fotoğrafçı Tamer Yılmaz tarafından gerçekleştirilen bu sergide, prematüre doğan ve sağlıklı bir şekilde bugün yaşamına devam eden dokuz çocuğun, “hayata tutunma” hikâyelerine yer verildi. “Bilimin Gücüyle, Gelecekleri Emin Ellerde” adlı fotoğraf sergimiz, yaşam savaşına doğar doğmaz başlamış, erken doğumun dezavantajlarını yaşama tutunma gücüne çevirmeyi başarmış binlerce bebekten yalnızca birkaçını resmediyor. Ancak biliyoruz ki; prematüre hallerinin fotoğrafını tutarak yepyeni bir fotoğraf yaratan bu küçük kahramanlar, tüm prematüre bebekleri temsil ediyor. Tüm fotoğraflarda onların yaşama iradesini ve mutluluğunu bir arada görüyoruz. Bu hem prematüre bebeklerimizin hem de onların elinden tutup yaşama tutundurmak için gecesini gündüzüne katan ailelerin ve bizlerin mutluluğu. Eş zamanlı olarak İstanbul Sağlık Bilimleri Üniversitesi Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Marmara Üniversitesi Hastanesi, Liv Etiler Hastanesi ve Ankara Gazi Üniversitesi Hastanesi’nde açılan sergi, Kasım ayı boyunca ziyaret edilebilir.

Prematüre bebekler için anne sütünün öneminden bahseder misiniz?

Bizim için prematüre bebeklerde anne sütü olmazsa olmamızdır. Çünkü zamanında doğan bebeklerden bildiğimiz faydaları bu kırılgan bebekler için çok daha önemlidir. Enfeksiyonlardan ve barsak sistemini nekrotizan enterokolitten koruma gibi pek çok faydasının yanında ilerde zekâ düzeylerinin bile daha iyi olmasını sağlar anne sütü. Bu nedenlerle bebekler yoğun bakım ünitesinde yatarken, anne sütünü desteklemek için çeşitli yöntemler uygulamaktayız. Annelere, bebekleri emmediği için sağarak sütlerini steril saklama kaplarında buzdolabında dondurarak saklamasını öneririz. Bebeklerin özel ihtiyaçlarına göre anne sütünü özel ürünlerle destekleyebiliyoruz. Anne sütü yokluğu ya da yetersizliğinde ise normal formül sütlerin değil bu bebeklere özgü formül sütlerin kullanılması gereklidir.

Prematüre bebekler ne zaman ek gıdaya geçiş yapabilir?

Prematüre bebeklerin ek besine başlama ayı, düzeltilmiş yaşlarına göre zamanında doğan bebeklerle aynı, yani 6. ayından sonradır. Düzeltilmiş yaşını bulmak için ise 40 haftalık doğması gerekirken kaçıncı haftada doğdu ise o kadar haftayı bebeğin kronolojik yaşından çıkartırız. Örneğin 32 haftalık doğmuş bir bebek 8 hafta erken doğmuştur ve 8. ayına geldiğinde bu sekiz haftayı düşersek aslında düzeltilmiş 6. ayındadır. 

Aslında biz 3 yaşına kadar tüm prematüre bebeklerin gelişmelerini ve büyümelerini bu düzeltilmiş yaşa göre değerlendiririz, ailelere de bunu öğütleriz, böylece gelişim basamaklarını yapamıyor ya da büyümesi yetersiz diye gereksiz telaşı da önlemek isteriz.

Prematüre bebeklerin cilt bakımı ve temizliği nasıl olmalı?

Prematüre bebeklerin ciltleri zamanından önce doğdukları için çok hassastır, kolayca zarar görüp enfeksiyonlara açık hale gelebileceği için ekstra özen ister. Göbek kordonu bakımı çok dikkatli yapılmalı ve bölge kuru ve temiz tutulmalıdır. Bebeğin cildinin her zaman temiz tutulması gerekir. Yoğun bakım sürecinde bunu bizler çok dikkatli bir şekilde sağlarız, steril sularla cildi temizleriz. Evde de aynı özenin bir süre devam etmesi önemlidir. Cildin pH dengesini bozan, parfüm ve alkol içeren hiçbir bakım ürünü kullanılmamalıdır. Gözde çapaklanma var ise kaynamış soğumuş suyla ve gazlı bezle sıklıkla temizlenmelidir. Özellikle bebeğin ilk aylarında enfeksiyon kapma riski olduğu için bebeğe dokunmadan önce ve alt temizliği sonrası ellerin temiz olduğundan emin olunmalıdır. Bebeğin kalabalık ve havasız ortamlarda bulunmaması gerekir. Taburcu olduktan sonraki ilk dönemde ziyaretçi akını önlenmelidir, hasta ziyaretçi kabul edilmemelidir.

Evde prematüre bebeğe uygun oda ısısı nasıl olmalı?

Prematüre bebekleri taburcu etmeden önce giyinik iken kendi vücut ısılarını koruyabildiklerinden emin oluruz. Ancak yine de bebeğin vücut ısısı evde de kontrol edilmeli, bulunduğu odanın sıcaklığı buna göre ayarlanmalıdır. Zamanında doğan bebeklere göre prematüre bebekler bir kat daha fazla giydirilebilir.