Yas

Sevdiğimiz birini kaybettiğimizde yaşanan sürece yas denir. Kaybı kabul etmemiz, kendimizi toparlamamız zaman alır ve hiç bitmeyecekmiş gibi görünen acı dolu bir dönem geçiririz.

Sadece ölüm değil, boşanma ve çok sevdiğimiz birinden ayrılma da bir yas sürecidir.

Yas süreci çoğu zaman aşağıda sıralanan aşamalardan geçerek gelişir.

1- Şok ve inkar: Kaybın hemen arkasından yaşadığınız şok ve hissizlik dönemidir. Bu dönemde inkar ve inanmama yaşarsınız. 

2- Kızgınlık ve isyan: Sizi geride bırakıp gittiği, yaşamdayken yaptığı ya da yapmadığı şeyler için ölene kızgınlık duyabilir, bu kızgınlığınızı başkalarına yöneltebilirsiniz. 

3-Pazarlık: Bu dönemde Tanrı ile pazarlık etme girişiminde bulunursunuz. Bu aşamada yaklaşımınız ‘Başıma gelenleri kabul edeceğim ama bazı şartlarım var’ şeklindedir. Artık kaybınızı kabul etmeye, kayıp sonrası hayatın koşullarını gözden geçirmeye başlamışsınızdır.

4- Depresyon: Başlangıçta büyük bir boşluk hissi yaşayabilirsiniz. Ruh halinizde düzensizlikler, yalnızlık duygusu ve sosyal çevreden uzaklaşma bunu izleyebilir. Bununla birlikte ağlama, iştah bozuklukları, kayıptan önceki gibi iş yapamama görülebilir.

5- Kabullenme: Yaşanılan kaybı kabul eder ve eski yaşamınıza geri dönersiniz.

Yas sürecini sağlıklı tamamlamak için öneriler

• Aileden birini kaybettiyseniz evde herkes farklı tepkiler veriyor olabilir ve duygularınızı diğer aile üyeleriyle paylaşmak zor olabilir. Onları daha çok üzmekten ya da zayıf görünmekten korkmayın. Konuşmak, hatırlamak ve paylaşmak hepinize iyi gelecektir. Arkadaşlarınız da size destek verebilirler. Sizi anlamayacaklarını düşünerek onlardan uzaklaşmayın.
• Daha önce kayıp yaşamış bir kişiyle konuşun. Bu hem size hem ona iyi gelecektir.
• Yaşadığınız duygu ve tepkileri kabul etmeye çalışın, mümkün olduğunca bunları ifade edin. Çünkü bu yaşadıklarınız çok normal. Kendinize yas tutmak için izin verin, bunu engellemeyin.
• Yasın uzun bir süreç olduğunu kabullenin, acele edip bir an önce her şeyi silmeye çalışmayın ama hiç geçmeyeceğini de düşünmeyin. Sabırlı olun.
• Ağlamaktan kaçınmayın. “Güçlü olmalısın”, “Ne kadar güçlü hiç ağlamadı” gibi sözleri önemsemeyin. Ağlamak çok doğaldır ve rahatlamanızı sağlar.
• Konuşmak çok zor geliyorsa yazarak ya da resim yaparak duygularınızı ifade etmek de iyi gelebilir. Yaptığınız ve yapamadığınız şeyler için kendinizi affedin.
• Cenaze, dua, mezarlığa gitmek zor gelse de acınızı yaşamanızı ve ifade etmenizi sağlar. Diğer insanların size destek olduğunu, yalnız olmadığınızı ve yaşamın devam ettiğini görmek iyi gelebilir.
• Yavaş yavaş okul, iş gibi normal aktivitelerinize geri dönün. Sosyal aktivitelerden uzaklaşmayın. Müzik dinleyin, kitap okuyun, yürüyüşe çıkın.
• Fiziksel ihtiyaçlarınızı (uyku, yemek, sağlık) ihmal etmeyin.

Bazı yöntemler anlık rahatlama sağlasa da uzun vadede yas sürecini zorlaştırır

• Acıyla baş etmek için alkol ya da başka maddelere yönelmeyin. 
• Duygularınızı hafife almayın ve yok saymayın. 
• Unutmak için kendinizi işe ya da derse aşırı vererek yormayın. 
• Size yardım etmeye çalışanlara kızıp uzaklaştırmayın. 

Yas ne zaman problem haline gelir?

Uyku ve iştahtaki bozulmalar, kaybettiğiniz kişi ile ilgili aklınızdan çıkaramadığınız düşünceler, üzüntü ve umutsuzluk sizin için baş etmeyi çok zorlaştırabilir. Bazen bu acıya son vermek için yaşamınıza son vermeyi düşünebilirsiniz. Bazen de hissettiğinizin tam tersi, çok neşeli ve uygunsuz davranıyor olmak sizi rahatsız edebilir. Bu süreç 6 aydan uzun bir süredir devam ediyorsa mutlaka bir uzmandan destek alın.

Kayba uğramış birine yardım

Tanıdığınız birisinin bir kayıp yaşaması sizin için de zor bir dönem olabilir. Kayıplar, insanın ne diyeceğini bilemediği, verecek tesellisinin olmadığını düşündüğü, herkesi üzgün ve çaresiz hissettiren durumlardır. Durum ne olursa olsun, sadece “yanında olmanız” bile kayıp yaşayan yakınınıza iyi gelebilir.

• Korku, rahatsızlık ve belirsizlik yaşıyor olsanız da ondan uzaklaşmayın. Cenazede yanında olun, sonrasında arayın, mektup yazın. Desteğinizi çekmeyin.
• “Yapabileceğim bir şey varsa...” demeyin. Bunu siz düşünün ve yapın. Kayıp hakkında konuşulurken konuyu değiştirmeye çalışmayın ve onu yargılamayın.
• İyi bir dinleyici olun. Kendisi özellikle bunu yapmamanızı söylemediği sürece, kayıp hakkında açık açık konuşun. İlgili olduğunuzu gösterin ve benzer bir durum yaşadıysanız kendi duygularınızı paylaşın ama “nasıl hissettiğini biliyorum” demekten kaçının.
• Yaşadığı kaybın olumlu sonuçlarından bahsetmeyin. Onun yaşadıklarını kendinizin ya da başkalarınınkiyle karşılaştırmayın.
• Yardımınızı reddetmesini kişisel bir saldırı olarak algılayıp kızmayın. Sabırlı olun, yasını istediği kadar yaşamasına izin verin.
• Kendisine iyi bakmasına yardımcı olun. Fiziksel ihtiyaçlarını ve normal aktivitelere dönüşünü ihmal etmesine izin vermeyin.

Kayıp yaşamımızın kaçınılmaz ve zor bir parçasıdır. Zaman, sabır ve destekle yas sürecini kendimiz, insanlar ve yaşam hakkında yeni bir bakış açısı kazanarak tamamlayabiliriz. Bu süreç sizin için çok zorlayıcı oluyorsa ve sağlığınızı olumsuz etkiliyorsa mutlaka bir uzmandan destek alın.