Narsist bir çocuk yetiştirmek

Hayatınızda hep kendini haklı gören kimseler var mı? Belki eşiniz, belki yöneticiniz, belki de çocuğunuzla iletişim kurmakta zorlanıyorsunuz. Ne zaman bir çatışma yaşasanız o ne yapıp edip haklı konumuna geçiyor ve siz boyun eğmek zorunda kalıyorsunuz. Bugünkü yazımda narsizmin çeşitleri ve kökenlerinden bahsedip nasıl değiştirilebileceğini anlatacağım.

1- Şımarık narsistler

Şımarık narsistler kendilerini ‘özel’ görürler. Talepkar ve kontrolcüdürler, her şeyin onların istedikleri şekilde olmasını beklerler. Başkaları buna engel olduğunda kızarlar. Başkalarının duygularına yönelik çok az empati duyarlar. Bu yüzden umursamaz hatta tacizkar algılanırlar.

2- Bağımlı narsistler

Bağımlı narsistler, başkalarına bağımlı olmaya hakları olduğunu düşünürler. ‘Zayıf, yetersiz, ihtiyaç içinde kişi’ rolüne bürünür ve diğerlerinin güçlü olup kendilerine bakmalarını beklerler. Bir çocuk ebeveyn ilişkisinde olduğu kadar buna hakları olduğunu düşünürler. İnsanlar bunu onlara borçludur. Haklı olmaları, zayıf ve incinebilir olmalarından kaynaklanır. Yardıma ihtiyaçları vardır.

3- Dürtüsel narsistler

Dürtüsel narsistler, hayatları boyunca yaşadıkları davranış ve duyguları kontrol edemezler. Sonuçlarını düşünmeden hareket ederler. Ertelemeye eğilimleri vardır. Özellikle sıkıcı ve rutin işlerde odaklanma sıkıntısı yaşarlar. Anlık tatmini tercih ettiklerinden aşırı yeme, madde kullanımı, sigara ya da aşırı cinsellik gibi bağımlılıklar geliştirebilirler. Duygularını özellikle öfkelerini kontrol etmekte sıkıntı yaşarlar. Duygularının hakimi öfkedir, kızgın bir çocuk gibi sabırsız ve huzursuz davranırlar.

Narsist olmanın kökenlerine baktığımızda;

Zayıf sınırlar, kendini hep haklı gören Narsistlerin en sık rastlanan nedenidir. Ebeveynleri, bu çocuklar üzerinde yeterli disiplini ve kontrolü sağlayamazlar. Çocuklarını gereğinden fazla şımartırlar. Şımarık narsistlerin ebeveynleri çocukları ne isterse hemen yapar. Bu maddi istekler ya da ‘bana karışmayın’ istekleri olabilir. Çocuk ebeveynlerini kontrol eder. Dürtüsel narsistlere ise çocukken engellenmeleri tolere etme becerisi öğretilmemiştir. Sorumluluk almaları ya da verilen görevleri bitirmeleri beklenmemiştir. Bunlar evdeki işler ya da okul ödevleri olabilir. Ebeveyn çocuğun sorumsuzluğuna izin verir ve bedelini ödemelerini sağlamaz. Ebeveynler öz-disiplin konusunda modeldirler. Sınırları olmayan ebeveynler, sınırları olmayan çocuklar yetiştirirler.

Bağımlı narsist olmanın kökeni de çocuklarını kendilerine bağımlı yapacak şekillerde şımartan ebeveynlerdir. Günlük sorumlulukları, kararları ve zor işleri onlar için üstlenirler. Çevre o kadar güvenli ve korunaklıdır ve çocuktan o kadar az şey beklenir ki çocuk bu derece ilgiyi talep etmeye başlar.

Narsist kişiler, terapiye en az gelen gruptur. Gelseler bile uzun süre kalmazlar. Değişmeye istekli değildirler. Sorunlarıyla ilgili başkalarını suçlarlar ve değişmemek için mücadele ederler. Terapiye ancak bir kriz sonrası gelebilirler; Ya eşi boşanmak istemiş, ya sevgilisi terk etmekle tehdit etmiş ya da işini kaybetmek üzeredir.

Eğer yukarıdaki tanımlar size uyuyor ve ödediğiniz bedeller artık pahalıya mal oluyorsa işte size değişim için stratejiler:

1. Sınırları kabullenmemenin avantajlarını ve dezavantajlarını listeleyin. Bu değişime motive olmanız için kesinlikle gereklidir. Sonuçları daha gerçekçi hissedebilmek için kötü sonuçların başınıza geldiğini görselleyin.

2. Sınırları kabul etmemenizde kullandığınız bahaneler ile yüzleşin. Bahanelerinizi listeleyin. Bahaneler, durumun gerçekliğini inkâr etmenize yardımcı olmaktan başka bir işe yaramaz.

3. Sınır probleminizin günlük hayatınızda nelere yol açtığını listeleyin. Arkadaşlarınızdan ve ailenizden yardım isteyin çünkü siz pek çok durumun farkında bile olmayabilirsiniz.

4. Haklılığınızla ve öz disiplin sorununuzla mücadele etmek için başa çıkma kartları hazırlayın ve yanınızda taşıyın.

• Çevrenizdekilerin ihtiyaçlarına duyarlı olun. Ne hissettiklerini anlamaya çalışın.
• Diğerleri ile ilişkilerinizi yönetirken karşılıklılık, adalet, eşitlik ilkelerini gözetin.
• Şu anki ihtiyacınızın olumsuz sonuçlarla karşılaşma riskini alacak kadar önemli olup olmadığını kendinize sorun.
• Uzun soluklu hedeflerinize ulaşmak için zorlanmayı göze alın.

5. Değişmeye çalıştığınız süreçte geri bildirim isteyin. Güvendiğiniz kişileri değişim sürecinin bir parçası yapmak önemlidir. Hangi alanlarda gelişime ihtiyaç duyduğunuzu onlardan öğrenmeye çalışın. Bu, aynı zamanda davranışlarla ilgili normal beklentileri anlamanıza da yardımcı olacaktır.

6. Çevrenizdekilerle empati kurmaya çalışın. Empati yoksunluğunuz narsistik tutumunuzu pekiştirmektedir. Bunu geliştirmek için eşinizle ya da yakın bir arkadaşınızla aynalama oyunu oynayabilirsiniz. İki bölümden oluşudur. İlk olarak karşıdakinden ne duyduğunuzu yansıtırsınız. Ardından, o kişinin nasıl hissettiğini söylersiniz.

7. Öz disiplin probleminiz varsa, işlerinizi sıkıntı ve engeller açısından en kolaydan en zora doğru listeleyin. Yavaş yavaş aşağıdan yukarıya doğru çalışın. Her hafta listedeki maddelerden en az birini tamamlamayı hedefleyin.

8. Eğer duygularınızı kontrol etmekte zorlanıyorsanız, ‘mola’ tekniğini kullanın. Eğer öfkeniz şiddetliyse bir neden yaratarak ortamdan uzaklaşın. Eğer bu mümkün değilse içinizden 1’den 10’a kadar sayın. Bu size nasıl tepki vereceğinizi düşünmek için zaman kazandırır. Sakin olun ve kızgınlığınızı ifade ederken kontrollü olun. Karşınızdaki kişiye saldırmayın. Sizi üzecek ne yapıldıysa onu belirtin.

9. Bağımlı narsistseniz, zorluk sırasına göre işlerinizi listeleyin. Başkalarının sizin için yapmasını beklediğiniz şeyleri kolaydan başlayarak üstlenin. Yetkin olduğunuzu kendinize kanıtlayın. Bağımlılık öz saygı yitimine yol açar, başkalarına yük olur ve size zarar verir. Size sürekli destek olan kişilerden bunu durdurmaları için yardım isteyin.

Narsist bir partneriniz ya da çocuğunuz varsa değişmesini beklemeyin.

• Siz değişmelisiniz.
• Partnerinizi ya da çocuğunuzu idare etmeyi öğrenmelisiniz.
• Onların sınırlarını siz belirlemelisiniz.
• Elinizdeki bütün kozları kullanın.
• Sakin ve kontrollü davranın.