Yumurta dondurma işlemi nasıl yapılır?

Yumurta dondurma işlemi, yumurtanın dondurulması ve daha sonraki zamanlarda kullanılmak üzere saklanması, farklı IVF tedavilerine nazaran daha yeni ve alternatif bir yöntemdir. Tıbbi zorunluluğun olduğu durumlarda, yumurtalar sperm ile döllenmeden daha ileri zamanlarda kullanılmak üzere muhafaza edilebilmekte, dondurabilmektedir. Bu tıbbi zorunluluk durumları, Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan genelgelerle anlatılmaktadır. Avrupa ve Amerika’da yaygın olarak rapor edilen tıbbi yumurta dondurma sebepleri, henüz çocuk sahibi olmayı düşünmeyen, kısır olma riski yüksek olan kadınlarda, kanser tedavisi öncesinde yumurtanın dondurulmasıdır.

Kanser tedavisi öncesinde, hastanın evli olması koşuluyla yumurta dondurulması yerine embriyo dondurulması tercih edilmektedir. 37 yaşının altındaki, iyileşme olasılığının fazla olduğu ve IVF tedavisinden olumsuz etkilenmeyecek kanser hastası olan kadınlarda kanser tedavisi öncesinde uygulanabilir. 37 yaşını altında ciddi endometriozis teşhisi konan ve hamileliği daha planlamayan kadınlarda, 37 yaşının altında erken menopoz olasılığının yüksek olduğu tıbbi rahatsızlıklarda uygulanabilir.

Yumurtaların dondurma işlemi nasıl yapılır?

Yumurtalarının dondurularak saklanmasını isteyen bir kadına, yumurtaların döllenmesi ve embriyoların aktarımı dışında normal bir tüp bebek tedavisinin tüm basamakları uygulanmaktadır. Tüp bebek tedavisi ardından elde edilen yumurtalar derhal dondurulur ve kullanımına gereksinim duyulduğu zaman çözülür. Baba adayından alınan sperm ile döllenmekte ve ortaya çıkan embriyolardan hamilelik şansı en fazla olanlar anne adayının rahmine aktarılmaktadır. Başarıyı etkileyen en önemli etken, yumurtaların donma ve çözülme uygulaması sırasında canlılıklarını kaybetme riskidir. İnsan yumurtası insan vücudundaki en büyük hücrelerden biridir ve yüksek oranda su barındırır. Dondurma uygulaması sırasında bu su, buz kristallerine dönüşebilir ve hücreye zarar verir. Bu da yumurtanın yaşam ve döllenme şansını yok edebilir.

Buna karşın ilerleyen teknoloji, bu olasılığı ciddi boyutlarda aza indirmiştir. Son çalışmalarla beraber %75 ila %95’e kadar çıkan seviyelerde yumurtanın sağlıklı bir şekilde dondurulup çözüldüğü anlaşılmış ve bildirilmiştir. Dondurma ve çözdürme uygulaması, yumurtanın etrafında yer alan ‘zona pellucida’ olarak isimlendirilen kabuğun sertleştirmesine yol açmakta, bu da spermin döllenme sırasında yumurtaya girişini güçlendirmektedir. Bu sebeple döllenme spermin yumurtaya doğrudan enjeksiyon ile uygulanan ICSI tekniği ile sağlanmalıdır. Başarı oranları klasik tüp bebek yöntemi ile aynı kabul edilen bu teknik, ‘vitrifikasyon’ ismi verilen, yeni bir hızlı dondurma tekniği ile hamilelik ihtimalinin daha da yüksek olabileceği bildirilmiştir. Dondurma ve çözülme yöntemlerinden canlı olarak çıkan yumurtalar ile gerçekleşen hamileliklerde dondurma yöntemine bağlı ortaya çıkan bir anormali riski gözlenmemiştir ve bildirilmemiştir.

Dikkat edilmesi gerekenler

Hücre içindeki su, hücre dondurma uygulamalarındaki en fazla dikkat edilmesi gereken sorundur. Bu suyun, donma sırasında buz haline gelmesi hücrenin parçalanması ile sonuçlanabilir. Bu nedenle hücre içindeki suyun olabildiği kadar donma işlemi öncesinde alınması gerekir. Yumurta dondurma uygulaması esnasında hücreye zarar vermeden suyu dışarı almak için spesifik konsantrasyonda hazırlanan sıvılar kullanılır. Bu suyun yerine hücre içine özel bir sıvı aktarılır. Bu şekilde yumurta dondurma uygulamasında suyun kristalleşmesi neticesinde ortaya çıkan problemler engellenmiş olur. Günümüzde kullanılan iki farklı yöntem bulunur. Bunlar;

Yavaş dondurma (slow freezing): Yumurta, özel dondurma sıvılarında bekletilir. Sonrasında ise yavaş yavaş bir cihaz ile soğutulur ve dondurulur. Bu uygulama esnasında -30/-35 C dereceye dek soğutulan yumurtalar, ardından -196 C derecedeki sıvı azot içine batırılır. Yavaş dondurma yöntemi sperm ve embriyoda başarılı bir yöntem iken yumurta dondurma için yeterli başarı oranlarını sağlamaz, bu sebeple tercih edilmez.

Hızlı dondurma (vitrification): Uzun yıllardır embriyo dondurma sırasında da uygulanan bu yöntem, ilerletilerek yumurta dondurma için de kullanılabilir hale getirilmiştir. Hücre, oda sıcaklığı koşullarından 24/-196 C derecedeki sıvı azot içine daldırılır ve soğutulması sağlanır. Camlaştırma olarak da geçen bu yöntem ile yüksek başarı oranlarına imza atılabilmektedir. Yöntem aynı olmasına karşın, merkezler arasında değişik protokoller de uygulanabilmektedir.

Kimlere uygulanır?

Kariyer ve hayat şartları nedeniyle anne olma arzusunu ileri bir tarihe ertelemek isteyen kadınlarda. Kemoterapi, radyoterapi gibi ağır tedavi görmüş ya da görecek olan kadınların tedavi ardından hamileliklerinin sağlanabilmesi için yumurta rezervi iyi olmayan kadınlarda, yumurtalar dondurularak biriktirilebilir ve daha sonra hepsi birlikte çözülerek daha çok embriyo ile başarı şansı yükselttirilir. Tüp bebek tedavisinde yumurtalar toplanmasına karşın baba adayından sperm sağlanamadığı durumlarda, uygulamayı daha sonra yapmak için. Hiçbir endikasyon olmamasına karşın doğurabilme yetisini kaybetme endişesi olan kadınlar için.

Nasıl uygulanır? 

İlk olarak yumurta gelişimi sağlamak adına ovulasyon indüksiyonu ismi verilen ilaç tedavisi uygulanır. Diğer tüp bebek uygulamalarında yapılan bu ilaç tedavisi ile gelişen yumurtalar genel anestezi altında toplanır. Temizlenmiş olan yumurtalardan olgun bulunanlar ayırt edilir ve dondurma uygulamasına sıra gelir. İlaç tedavisi ile yumurta toplanması arasında gereken süre yaklaşık 10-15 gündür.