Epidural anestezi nedir?

Epidural (peridural) anestezi ya da bir başka deyiş ile "ağrısız doğum", doğum esnasında ya da sezaryan ameliyatında ağrı duymayı ortadan kaldırmak için uygulanan spesifik bir bölgesel anestezi yöntemidir. Genel anestezi ile farkı anne adayının uygulama sırasında uyanık halde olması, etrafında neler olduğunu bütünüyle algılamasıdır. İstenmeyen etkiler bakımından ise genel anesteziye nazaran oldukça güvenli bir uygulamadır.

Epidural anestezi ya da “belden uyuşturma” bölgesel bir anestezi yöntemidir. Normal doğumda da sezaryen ile doğumda da başarılı bir şekilde uygulanmaktadır.

Topluca “epidural anestezi” ismi ile anılan bu anestezi yönteminin esasında 3 şekilde uygulama yöntemi bulunmaktadır:

1- Saf epidural anestezi – Normal doğumda ve sezaryende
2- Spinal anestezi sadece sezaryende
3- Epidural-spinal ya da başka bir ismi ile kombine anestezi sadece sezaryende uygulanan anesteziye verilen isimdir.

Epidural anestezi nasıl uygulanır?

Epidural anestezi çok ince bir kateter aracılığı ile belden epidural saha ismi verilen bölgeye girilmesi ve buraya lokal anestezik maddeler verilmesi prensibi ile gerçekleştirilir. Anestezi doktoru anne adayını yan yatırır ya da oturur hale getirir. Elinin baş parmağı ile uyguladığı muayene sonucunda anestesizin gerçekleştiriliceği bölgeyi belirler. Bu kısmı antiseptik maddeler ile bakterilerden arındırır. Bunu takiben ise iğnenin batırılacağı bölgedeki cilde ilk olarak anestezik madde enjeksiyonu yaparak esas epidural iğnesinin girilmesi sırasındada ortaya çıkacak ağrı hissini azaltmayı amaçlar.

Bunun ardından esas anestezi iğnesi anestezinin türüne göre saf epiduralde sadece epidural aralık ismi verilen bölgeye (bu bölge omuriliğin dış zarıdır), spinal anestezide beyin omurilik sıvısının yer aldığı boşluğun içine, kombine anestezide ise iki bölgeye de yerleştirilir. İğnenin içinden anestezik madde enjekte edilir.

Spinal ve kombine anestezi, ıkınma esnasında kullanılması gereken kasları da uyuşturur. Bu sebepten dolayı sadece sezaryende uygulanırken saf epidural anestezi hem normal doğumda hem de sezaryen ile doğumda kullanılabilir.

Epidural anestezi ile sezaryende anestezi etkisinin başlaması için 15-30 dakika beklenir. Ancak spinal ve kombine anestezide etki hemen kendini gösterir.

Ağrı hissedilmeden gerçekleşen doğum; doğum sancıların karında basınç, kasıklarda baskı biçiminde algılandığı ve normal bir doğumdur. Yalnızca tek bir farkı mevcuttur. Kişi doğum sancılarını karnında yalnızca kasılma olarak duyumsar. Ağrı ya da acı gibi bir durum söz konusu olmamaktadır. Bölgesel anestesi ardından doğuma dek geçen vakitte yürüme, odada dolaşma gibi imkanlara ulaşılabilir. Kişiyi doğumhaneye alıp, uygun pozisyona getirdikten sonra, hastanın karnında kasılma, kasıklarında baskı hissedilmeye başlayınca, aynı zamanda ıkınır, bebeği aşağıya itmeye çalışır. Her kasılmada bebek, doğum kanalında git gide ilerler ve en sonunda ilk olarak başı, ardından vücudu çıkar.

Doğum ve aşamaları

Doğum, anne rahmi içinde bulunan bebeğin, zamanı gelince birtakım kasılmalar ile doğum kanalında ilerleyip dışarıya çıkması ve dünyaya gelmesidir. Her anne adayının deneyimleme şansına erişebildiği doğumu özeldir. Bu, anne adayı için unutulmaz bir deneyimdir.
Normal doğum üç aşamada oluşur:

1-Açılma (Dilatasyon),
2-Bebeğin çıkışı (gerekirse öncesinde Epizyotomi açılır.),
3-Halas (Plesantanın-bebeğin eşinin çıkımı) ile doğum gerçekleşir.

Doğum zamanı:

Doğum süresi; ilk vya da 2.-3. doğum olması, bebeğin ve annenin boyu, kilosu, bebeğin pozisyonu, kanalın anatomik yapısı, annenin psikolojik durumu ve benzeri pek çok etkenle farklılaşabilmektedir. Tüm bunlarla birlikte; ilk doğumda yaklaşık olarak 6-9 saat; daha sonraki doğumlarda 3-5 saattir.

Doğum esnasında hissedilen ağrı: Doğum ağrısı, kendine özgü özelliklere sahip olan çok çeşitli bir ağrıdır ve çoğunlukla anne adayının bu ağrıyı çok şiddetli yaşamasına sebep olur. Pek çok anne adayı için yaşadıkları en şiddetli ağrı olarak tanımlanır. Doğumun ilk aşamasında ağrılar rahim kasılmaları ve rahim boynunun genişlemesi, doğum kanalı açılmasından dolayı ortaya çıkar. Bu kasılmalar çok farklı şekillerde hissedilir ve şiddetli menstruasyon sancısına benzer. 2. aşamada ise bebeğin başının doğum kanalından aşağıya inip dışarı çıkarken kasık ve kalça tabanındaki yumuşak dokuların kasılıp gerilmesinden dolayı meydana gelir.

Doğumun ilk evresinde hipnoz, akupunktur, Aromaterapi, Etonoks gazı, TENS uygulanması ve Petidin enjeksiyonu gibi çeşitli uygulamalar denenmektedir. Ancak tüm bunlar daha sonra yeterli olmayabilir. Doğumun sonraki aşamalarında sadece bölgesel Analjezi yöntemleri etkilidir.

Analjezi ''ağrısızlık, acı, ağrı hissedilmemesi'' manasına gelir. Bölgesel analjezi bireyi uyutmadan, yani şuuru açık iken yalnızca ağrının ortaya çıktığı ya da iletildiği bölgenin geçici olarak uyuşturulması, o bölgedeki ağrı ya da hissin geçici olarak yok edilmesidir.

Normal doğumda bölgesel analjezi 3 farklı yöntem ile gerçekleştirilebilir. En sık kullanılan yöntem epidural analjezidir. 2. yol ise spinal analjezidir. Çoğunlukla doğumun ilerlemiş aşamalarındaki ağrı için tedavide, çıkım öncesi şiddetli sancılarda, ıkınmayı engellemeyecek ilaçlarla yapılır. 3. yöntemde ise kombine spinal epidural analjezidir. Buradaki hedef, her iki yöntemin olumlu taraflarından yararlanabilmektir.

Normal doğum: Epidural analjezi

Normal doğum için en yaygın şekilde tercih edilen, en etkili, en güvenli ve en yaygın kullanılan yöntem epidural analjezidir. Bel bölgesindeki duramater zarı etrafına ağrı kesici ilaçların enjeksiyonu aracılığı ile uygulanır. Anne adayı baskıyı, dokunmayı hisseder. Öyle ki kalkıp yürüyebilir dahi ancak herhangi bir ağrı hissetmez. Normal doğum için gerekli olan doğum sancısı, kasılmalar mevcuttur. Ancak anne adayını rahatsız etmez.

Ne zaman uygulanır ?

Rahim kasılmaları yani doğum sancıları artık düzenli bir hal aldıktan sonra, rahim ağzı yaklaşık olarak % 60-70 oranında incelir ve açıklığı 4 cm’e erişince yani sancılar anne adayını şiddetli şekilde rahatsız etmeye başlayınca uygulaması yapılır. Daha önce uygulanması, kasılmaları etkileyip doğumun gecikmesine sebep olabilir. Geç kalındığında ise hem anne adayının gereksiz ağrı çekmesine yol açar, hem de ağrılar daha fazla geleceğinden anne adayı uygulama süresince hareketsiz kalamaz ve epidural uygulanmasını güçleştirebilir.

Doğumda epidural analjezi

Günümüz şartları ile ayaklarda uyuşukluk ya da ağırlık hissi duyulmadan doğum sancısını bertaraf etmek diğer bir deyiş ile “Mobil ağrısız doğum” yapmak mümkündür. Uygulamadan sonra yürümek, eylemleri gerçekleştirmek mümkündür.

Epidural analjezi kişi sersemletmez yalnızca ağrı hissettirmez, bunun yanında bağırsak hareketlerini durdurmaz, gaz çıkarımını engellemeye sebep olmaz.

Psikolojik olarak rahatlama ve kas spazmının çözülmesiyle normal doğum ihtimalini artırır.

Doğum stresinin büyük bir kısmının giderilmesini sağlar, kaslarda gevşeme ve rahatlamaya yol açar.

Sancıları ağrı olarak değil, basınç ve kasılma olarak hissetmeye sebep olur. Doğum sırasında kasılmalara eş zamanlı ıkınarak doğuma katılabilir, doğumun daha hızlı olmasını sağlayabilmek mümkündür.

Doğum ardından yorgun, bitkin olunmaz. Bu sebeple bebeğin hemen kucağa alınması ve anne tarafından beslenmesi mümkündür.

Deneyimli uzmanların uyguladığı epidural ardından hissedilen baş ağrısı yüzde birlik bir oran kadar ender görülür. Oluşsa dahi tedavisini kolayca uygulamak mümkündür. Tedavi edilmese dahi 7-15 gün içinde kendiliğinden, iz bırakma gibi bir durum söz konusu olmadan geçer.