Çikolata kisti neden olur?

Her ay adet kanamasında rahim içinden dökülen dokunun adı, rahim iç zarı olarak da bilinen endometriumdur. Rahim içi astar dokusunu meydana getiren, döşeyen hücrelerin rahim haricinde yerleşmiş olması ve adet kanının bu dış bölgede oluşup birikmesi ile çikolata histi hastalığı oluşmaktadır.

Kadınların % 5 ila 10’unda, bebek sahibi olmakta güçlük çekenlerin ise yüzde 30’unda çikolata kisti hastalığı ile karşılaşılmaktadır. Rahim içine kan akışı sağlanırken kan hücreleri kanın geçiş yaptığı alanlara endometrium hücrelerinin yerleşmesi ile meydana gelen çikolata kisti, adet kanamaları neticesinde kistlerin iç kısmı kanlı sıvı ile dolduğundan dolayı bu isimle adlandırılmaktadır.

Kadınlarda üreme çağında sıklıkla karşılaşılan ve şiddetli ağrılarla seyreden çikolata kistlerinin zararları var mıdır?

Yaklaşık olarak her 9-10 kadından birinde rastlanan ve endometriozis olarak adlandırılan çikolata kisti hastalığı sanıldığı kadar masum değil. Çikolata kisti doğru teşhis yapılmaması veya gereken önemin verilmemesi nedeninden ötürü kısırlaştırıcı etki yapabiliyor. Ayrıca çikolata kistleri; kronik ağrı, seksüel ilişki esnasında ağrı hissi oluşturarak gündelik hayatı olumsuz yönde etkiliyor. Kronik karın ağrıları ve kısırlık sorunundan yakınan kadınların yüzde 80”inde çikolata kisti veya karın içi bölgesinde derin ya da yüzeysel endometrioz odakları gözlemlenmektedir.

Çikolata kisti meydana getiren bir yumurtalık, kanser hastalığını da oluşturabilir. Fakat bu ihtimalden yola çıkarak çikolata kistinin kansere neden olduğunu söylemek çok doğru olmaz. Yumurtalık içindeki çikolata kistleri genellikle iyi huyludur. Çikolata kistlerinin çeperinde kanser olma ihtimali binde 4 ila 6 seviyesindedir kısacası çikolata kistlerinin kötü huylu olma olasılığı çok düşük bir ihtimaldir.

Peki, kadınlarda kısırlık sorununu dahi meydana getirebilecek kadar ciddi bir hastalık olan “çikolata kisti neden olur?”

Çikolata kistinin oluşumunun sebebi kesin olarak açıklanamamakla beraber, yapılan araştırmalara göre birinci dereceden akrabalık bağıyla oluşan genetik yapı ve hormonsal bozukluklardan kaynaklı oluştuğuna dair bir kanıya varılmaktadır.

Söz konusu çikolata kistlerinin zararları varsa hangi raddeden itibarendir?

Çikolata kisti hastalığı 4 ayrı evreden meydana gelmektedir. Evreler meydana gelen lezyonlar değerlendirilerek saptanır. Evre 1 ve evre 2 de çikolata kisti kritik bir aşamada değildir. Çikolata kisti hastalığına 1 ve 2. evrenin önemli bir aşama olmamasından kaynaklı olarak hastaya ilaç tedavileri uygulanır ve çikolata kisti bu ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilir. Çikolata kisti hastalığındaki 1 ve 2. evre masum evrelerdir. Çikolata kisti hastalığının yoğun kontrolüne ihtiyaç yoktur.

Çikolata kisti hastalığındaki 3. evre orta evre olarak bilinmektedir. Bu evrede çikolata kisti hastaları tehlike arz eden evreye biraz daha yaklaştığı sebebi ile hastalığın gerilemesi için çeşitli tedavilerden destek alınır.

4. evrede ise var olan yaygın lezyonların dışında büyük çaplı çikolata kistleri de oluştuğundan dolayı uygulanan ilaç tedavisinin yanı sıra cerrahi tedaviler de uygulanmalıdır. Bu evrede yumurtalıkların birbirine yapışması nedeninden dolayı çikolata kistleri, bağırsağın son kısmında, ortasında, bazı durumlarda rahim duvarının arka tarafında yapışmış halde görülebilir. Bu aşama çikolata kistlerinin oluşumunun tamamladığı son evredir. İşte bu raddeden sonra kadınlar çikolata kistlerine bağlı gelişen şikayetleri yaşarlar. Ağrı hissiyatı bu evrede ileri düzeydedir. Lezyonlar da bu evrede renklerine göre; siyah, kırmızı ve beyaz renk olarak ayrılabilir.

Endometriozis yani çikolata kisti hastalığının oluşmasını ve büyümesini önlemek için neler yapılabilir?

Endometriozis hastalığında çikolata kistinin oluşumunu engelleyebilmek adına erken teşhis ve erken tedavi konusu önem teşkil etmektedir. Çikolata kistleri hastalığın ilerleyen dönemlerde oluşmasından kaynaklı olarak adezyonlara erken müdahale gerekmektedir. Endometrium hücrelerinin farklı bölgelere yerleşmesiyle fonksiyonel bozukluklar kistlerin meydana gelmesini sağlar. Çikolata kistleri meydana gelmeden kalıntılar temizlendiği takdirde ve bozulan anatomik yapı eski haline getirildiğinde çikolata kistlerinin oluşması önlenmiş olur.

Çikolata kistinin ilerlememesini önlemek için de 3 cm ebatındaki kistlerin tedavi edilmesi için östrojen ve progesteron hormonu içerikli olan doğum kontrol hapları kullanımından destek alınır. Doğum kontrol hapları içeriğinde yer alan östrojen hormonu sayesinde çikolata kisti ebatının büyümesini önler hatta küçültülmesine ve çikolata kistinden kaynaklı olarak hissedilen ağrıların da giderilmesine fayda sağlamaktadır. 

Çikolata kisti tedavisinde uygulanacak olan tedavi yöntemi saptanmadan önce hastanın, daha önce gebe kalıp kalmadığı, yaş faktörü ve anne olmak isteyip istemediği gibi kriterler dikkate alınarak hareket edilmelidir. Ayrıca hastaların durumuna göre uygulanan kombine tedavi yöntemlerinde cerrahi girişim ile ilaç tedavisi birlikte uygulanmaktadır.

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Bülent Tıraş