Spermim sağlıklı mı?

Çiftlerden önce bir sperm tahlili istenir. Ancak çoğu kez bu tahlil yeterli görülerek erkek hakkında bir değerlendirme yapılmaz. İşte akıl karışıklığı da burada başlar. Çünkü sperm tahlili tek başına çocuk olup olmayacağının bir göstergesi değildir. Baba olmuş çoğu erkekte sperm tahliline baksanız ya sayı düşüktür ya da hareketi bozuk. O halde sperm kalitesini gösterecek başka parametreler de olmalı.

Sperm sağlığının başlıca göstergeleri; canlılığı, enerji kapasitesi, yumurta aktivasyon gücü ve DNA kalitesidir. Spermlerin canlılığı tahlillerde hareketli sperm oranına bakılarak anlaşılır. Normalde spermlerin yaklaşık üçte biri ileri doğru hareket edebilmeli. Şayet hareket etmiyorlarsa, bu sperm ölü mü yoksa kuyruğunda bir sorun mu var anlamak için vitalite testleri yapılır. Vitalite testi, özellikle tüp bebeğe girecek olgularda sağlıklı sperm seçimi için önemlidir.

Spermin hareket edebilmesi, yumurtaya girebilmesi ve döllenme yapabilmesi için her canlı gibi enerjiye ihtiyacı vardır. Spermin enerji kaynağı mitokondri dediğimiz organelidir. Mitokondrinin sağlıklı çalışmadığı durumlarda spermin normal işlevlerini yerine getirmesi de beklenemez.

Diğer yandan, özellikle tüp bebekte fertilizasyon yani döllenme olmaması sperme ait 2 önemli nedenden kaynaklanabilir; sentriol bozuklukları ve yumurta aktive edici faktör eksikliği. Yakın tarihli çalışmalarda, sperm başından açığa çıkan fosfolipaz-C adlı bir faktörün, yumurtayı aktive ederek embriyo gelişmesini başlattığı, bunun eksikliğinde döllenmenin gerçekleşmeyeceği ortaya konmuştur. Böyle durumlarda yumurtayı canlandıracak özel tekniklerin kullanılması gerekir. Spermin sentriol hastalıkları ise infertilitenin en zor anlaşılır konusu olup, halen üzerinde çalışmalar devam etmekte.

Günümüzde en kolay tanı konup, başarıyla da tedavi edilebilecek sperm faktörü oksidatif strese bağlı bozukluklardır. Bunun en son basamağında DNA hasarı gelişerek spermler canlılıklarını kaybeder. Sperm DNA hasarları, özellikle son 10 yıl içerisinde sperm sağlığını ciddi ölçüde tehdit eder seviyeye ulaşmıştır. 

Buradan da anlaşılacağı üzere, basit sperm tahlili çok sınırlı bilgi vermekte. İşte, “spermim sağlıklı mı?” sorusuna gerçekçi bir yanıt arıyorsak, çok yönlü, detaylı bir inceleme yapılması gerekir. Günümüzde bu faktörlerin araştırılıp durumlarını ortaya koyabileceğimiz güvenilir teknikler mevcuttur. Ancak bu şekilde, çocuk olmamasının sperme ait olası nedenini bularak uygun tedavisini sağlayabiliriz.