Çocuğunuz toprak mı yiyor?

Pika; kültürel yönden yenilebilir olmayan maddelerin sürekli olarak yenilmesi ile ilişkili davranışsal bir bozukluktur. Halk arasında her ne kadar toprak yeme alışkanlığı olarak bilinse de saç, kağıt, kömür, kuru kahve, tebeşir, buz, kil, kum, çamur, diş macunu, sabun ve hatta madeni para gibi besleyici özelliği olmayan birçok madde sayılabilir. Pika (İngilizce Pica) aslında saksağan kuşunun ait olduğu familyaya verilen isimdir ve saksağanların toprak dahil hemen her şeyi yiyebilmelerinden yola çıkılarak hastalığa bu isim verilmiştir.

Pika sendromunun nedenleri

Henüz tam olarak nedeni belirlenemeyen bu sendromun ortaya çıkmasında biyokimyasal, psikolojik ve kültürel faktörlerin rol oynadığı sanılır. Başta demir olmak üzere bakır ve çinko gibi elementlerin eksikliği hastalığın ana sebebi olarak düşünülür. Eksik olan bu elemenletleri telafi etmek isteyen bireyde ise önüne geçilemez düzeyde toprak ya da başka bir yabancı madde yeme isteği doğar.

Çocuklarda pika sendromu

Yetişkinlerde ve gebelikte rastlanılan pika, çocuklarda özellikle 1-4 yaş arasında sık görülür. Bebek, ilk yaşında dünyayı tanımak adına her şeyi ağzına götürebilir ama bu geçici bir durumdur. Bu davranış, sonraki yaşlarda devam ederse pika hastalığı yönünden değerlendirilmelidir. Bunun yanı sıra çocuğun bakımsız, ihmal edilmiş, ilgi ve sevgiden yoksun olması, beslenmesinin bozuk ve güven duygusunun gelişmemiş olması, ailedeki huzursuzluklar, iletişim kopuklukları, zihinsel yetersizlik gibi faktörlerin de bu sendromun gelişiminde önemli rol oynadığı düşünülür.

Hamilelikte pika sendromu

Hamile kadınlarda da pika sendromu ile karşılaşılabilir. Gebelik sürecinde demir eksikliğine bağlı olarak bu tablo ortaya çıkabilir. Gebelikte, bulantı hissini azaltacağı düşüncesi ile de toprak gibi maddeler yenilir ve buna bağlı olarak demir eksikliği daha da derinleşir, yani hastalık, tam bir kısır döngüye girer. Bu hastalar incelendiği zaman genellikle kansızlık bulguları saptanır ve yapılan tedavi sonucunda da besin grubuna girmeyen maddeleri yeme ihtiyacı azalır. Kansızlığın etkin tedavisine rağmen, pikanın devam etmesi durumunda ise psikiyatrik değerlendirmenin yapılması önerilir.

Pika sendromunun tehlikeleri

• Pika sonucunda ortaya çıkabilecek en önemli sorunlar, kansızlık ve çocuklarda gelişme geriliğidir. Demir eksikliğine bağlı kansızlık ve çinko eksikliği, çocuğun zihinsel gelişiminde de olumsuz rol oynar.
• Pika sendromu aynı zamanda vücut direncinin düşmesine de yol açar ki bu durumda çocuk enfeksiyonlara açık bir hale gelir. Bunların yanı sıra, yenilen maddelerin hijyenik olmaması da enfeksiyon ve paraziter hastalıklara davetiye çıkartır.
• Hastanın mide ve bağırsaklarında biriken yabancı maddeler sebebi ile (örneğin; ip, kıl yumakları) sindirim sistemi sorunları ortaya çıkabilir ve zaman zaman acil cerrahi müdahaleler gerekebilir.
• Vücuda alınan yabancı maddenin içeriğine bağlı olarak, başta ağır metal zehirlenmeleri (kurşun, civa vb.) olmak üzere, birçok zehirlenme ortaya çıkabilir.

Pica sendromunun tedavisi

Pikanın tedavisi öncelikle varsa; demir, bakır, çinko gibi eser elementlerin eksikliğine yönelik olmalıdır. Bu elementlerin eksiklikleri, ilaç tedavisi yanında doğal gıdalarla da takviye edilmelidir. Demir eksikliği tespit edilmesi durumunda; karaciğer, yumurta, kuru baklagiller, kırmızı et, pekmez, yeşil yapraklı sebzeler bolca tüketilmelidir. Çinko eksikliğinde ise; kuru baklagiller, tam buğday unu ve deniz ürünleri tercih edilmelidir. Ayrıca bu hastalığın psikolojik yönü ve boyutları da değerlendirilmeli, gözden geçirilmelidir.

Pika sendromu, yeterli farkındalığın oluşmadığı küçük çocuklarda daha büyük tehlike arz eder. Çocuk, maddenin zehirli veya tehlikeli olup olmadığını sorgulamadan bu maddeleri yer. Ebeveynlerin, ölümlere neden olabilecek bu duruma çok dikkat etmeleri gerekir.

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Op. Dr. Ghanim Khatib