Sperm kalitesini belirleyen parametreler nelerdir, ne anlama gelir?

Çiftlerin yaşı ilerlediğinde, özellikle kadının yaşı 35 ve üzerinde olduğunda 1 yıllık deneme süresinin 6 ay olarak düşünülmesi gerekiyor. Bu durumda çiftlerin eş zamanlı olarak kadın hastalıkları ve doğum uzmanları ile üroloji ve androloji uzmanları tarafından muayene edilmesi gerekliliği ortaya çıkıyor. Çiftlerin birlikte değerlendirilmesi kritik derecede önemli. Çünkü kısırlık yalnızca kadın, yalnızca erkek ya da hem erkek hem de kadın kaynaklı olabiliyor. Erkeklerde kısırlığın değerlendirmesinde, genel muayenelerin ardından sperm analizi gerçekleştiriliyor. Sperm kalitesi genel anlamda çok boyutlu bir kavram ve çeşitli parametrelerin eş zamanlı optimal düzeyde olmasını gerektiriyor. Bu haftaki köşe yazımda sperm kalitesini belirleyen parametreler ve ne anlama geldikleri hakkında bilgi bulabilirsiniz. Faydalı olması dileğiyle…

Sperm kalitesini gösteren parametreler

Gerçekleştirilen semen analizi sonrasında laboratuvardan çıkan sonuçlar, meninin kapsamlı değerlendirilmesi ile elde edilen çeşitli değerleri yansıtır. Sperm kalitesi söz konusu olduğunda temel olarak sayı, hareketlilik ve morfoloji belirleyici öneme sahiptir. Bu değerlerin kalite üzerinde etki göstermesinin temel nedeni doğal yolla gebeliğin oluşma mekanizmasıdır. Gebelik oluşumu için öncelikle ejakülat içerisindeki spermler yumurta hücresi ile buluşmalıdır. Bu buluşma için ejakülatta bulunan sperm sayısı yeterli olmalıdır. Sperm sayısının yeterli olması tek başına gebelik oluşumunu sağlayamaz. Spermler doğru şekilde ve ideal hızda yumurtaya ulaşabilmeli ve şeklen normallik kriterlerini karşılamalıdır. Tüm bu parametreler birlikte değerlendirilerek sperm kalitesi hakkında bilgi edinilir.

Toplam sperm sayısı ve sperm konsantrasyonu

Alınan semen örneğindeki toplam sperm sayısı önemli sperm parametrelerinden biridir. Ejakülat başına semenin mililitresinde minimum 15 milyon sperm bulunması gebelik oluşumu için yeterli kabul edilir. Sperm sayısının az olması oligospermi, menide canlı ya da cansız hiç sperm hücresinin bulunmaması ise azospermi olarak adlandırılır. Sperm sayısının azlığı kronik hastalıklara, ejakülasyon problemlerine, toksik maddelere maruz kalındığına, hormon dengesizliğine, enfeksiyonlara ve varikosel hastalığı gibi çeşitli sağlık sorunlarına işaret edebilir.

Total sperm sayısından farklı olarak 1 mililitre menideki sperm sayısı sperm konsantrasyonu olarak tanımlanır. 1 mililitre menide 15 milyondan az spermin bulunması erkek kısırlığı için ciddi düzeyde bir risk faktörüdür. Düşük sperm konsantrasyonu hem sperm sayısının azlığı ile hem de semen hacminin yüksekliği ile ilgili olabilir.

Sperm hareketliliği

Motilite yani hareketlilik; hareket eden spermlerin yüzdesini ifade eden bir değerdir. Cinsel ilişki sırasında ejakülasyon meydana geldiğinde döllenmenin gerçekleşebilmesi adına spermin yumurta ile buluşabilecek hareketliliğe sahip olması gerekir. Spermlerin hareketli olması kadar bu hareketin ideal özelliklerde olması da önemlidir. Normal hareketlilik değerlerinden bahsedebilmemiz için spermlerin en az %40 - %50’sinin hareket edebilmesi gerekir.

Sperm morfolojisi

Sperm morfolojisi en basit şekilde sperm hücrelerinin şekli olarak tanımlanabilir. Sperm hücresi baş, boyun ve kuyruk yapılarından oluşur. Dünya Sağlık Örgütü 2010 yılından bu yana kılavuzlarında sperm morfolojisinin değerlendirilmesinde Kruger kriterlerinin baz alınmasını önermektedir. Meni analizi sırasında Kruger kriterlerine göre sperm morfolojisi değerlendirilir ve veriler yüzdelik değerlerle tanımlanır. Sperm morfolojisinin ideal özelliklerde olabilmesi için spermlerin en az %4’ünün normal şekle sahip olması gerekmektedir. Her ne kadar sperm morfolojisi hareketlilik ve sayı kriterleri ile kıyaslandığında hakkında daha az bilgi sahibi olunan bir olgu olsa da kısırlıkta belirgin bir etkisi olduğu gerçeği göz ardı edilemez. Sperm morfolojisinde sorun olduğu takdirde, erkeklerin sperm sayıları normal olsa dahi erkek kaynaklı kısırlıkla karşılaşma olasılığı gittikçe artar.