Çocuklarda öfke kontrolü için tüyolar

Çocuklarda öfke, 8 yaşa kadar ortaya çıkma nedenleri olarak farklılık gösterir. 1,5 yaşına kadar bebekler genellikle fiziksel uyaranlardan rahatsız oldukları için sinirlilik hali yaşarlar. Buna sebep olan fiziksel koşullar açlık, yorgunluk, yüksek ses, kalabalık ortam olarak sıralanabilir. 3 yaşa kadar olan dönemde ise çocuklar kendilerini dünyanın merkezinde görürler, bu sebepten hayal kırıklıklarında yani istekleri tatmin edilmediğinde bu duyguyu yaşarlar ve hala konuşmayı öğrenme sürecinde oldukları için kendilerini rahat ifade edemezler. Bu da onların sinirlilik hali yaşamalarına neden olur. Okul öncesi dönemde duygularını kontrol edemedikleri için daha öfkeli tutumlar içinde olurlar. Okul çağındaki çocuklar ise haksızlığa uğradıklarında bu duyguyu yaşarlar.

ÖFKE KONTROLÜ NASIL SAĞLANIR?

0-18 AY YAŞA UYGULANABİLECEK YÖNTEMLER

• Çocuğunuzu onu rahatsız eden ortamdan uzaklaştırın.
• Onu rahatsız eden uyaranların sonlanmasına özen gösterin.
• Hiçbir bebek veya çocuk ebeveynlerini kızdırmak için ağlamaz. Bu tip durumlar yaşandığında genellikle hangi durumlardan sonra bu durumların yaşandığını düşünün.

18-36 AY YAŞA UYGULANABİLECEK YÖNTEMLER

• Bu dönemde çocuklar otonom duygusuna sahiptirler. Onların seçim yapmalarına izin verin.
• Basit kurallar koyun ve bu kurallara siz de her zaman uyun. Unutmayın ki kuralları önce ebeveynler bozar.
• Bu kuralları onların anlayacağı dille göz teması kurarak basit bir dille ifade edin. Kurallara uyması için tehditler kullanmayın. Korku stresi tetiklediği için çocuğun gerginliğini arttırır. “Sen araba koltuğuna oturacaksın, oturmazsan polis bize ceza yazar veya düşersin” yerine, “Arabada sen bu koltuğa oturup kemerini bağlayacaksın ben de bu koltuğa oturacağım ve kemerimi bağlayacağım bu da benim uymam gereken kural” şeklinde konuşun. Bu çocuğunuzun, “Kurallara uyulur ve kurallar herkes için vardır, sadece çocuklar için değildir” mesajını almasını sağlar.
• Evden çıkmadan önce anlaşma yapın. Gittiğiniz yerde beklediğiniz davranışları ona söyleyin. Evden hangi amaçla çıktığınızı belirtin (Şimdi markete gidiyoruz. Evin ihtiyaçlarını alacağız gibi).
• Düzenli ve dengeli beslenmesine özen gösterin.
• Düzenli uyumasına özen gösterin.
• Gün içinde belli rutinler oluşturun.
• Masaj yapın.

3-5 YAŞA UYGULANABİLECEK YÖNTEMLER

• Onların hangi durumlarda bu duyguyu yaşadığını takip edin.
• Öfke anında emir kipi ve ciddi bir ses tonuyla hitap edin (vurmayı kes gibi).
• Mekan değiştirin (Başka bir odaya gitmek gibi).
• Sizinle iş birliği yapamayacak kadar çok öfkeliyse kontrol edebileceğiniz bir noktada olun ve onun öfkesinin kendiliğinden dinmesini bekleyin. Tepkisiz kalmakla öfkeli davranışların sönmesine ve bu duyguyu kendi kendilerine sakinleştirmeyi öğrenmelerine yardımcı olursunuz.
• Sakinlik sağlandıktan sonra göz teması kurarak onunla bu davranışın kabul görmeyen bir davranış olduğunu söyleyin. Hangi şekilde davranırsa ve konuşursa uygun olacağını basit bir dille anlatın (Örneğin paylaşma konusunda yaşanan bir sorunda siz de onunla bir eşyanızı paylaşın ve paylaşmayı öğrenmesine yardımcı olun).
• Düzenli ve dengeli beslenmesine özen gösterin.
• Düzenli uyumasına özen gösterin.
• Gün içinde belli rutinler oluşturun.
• Yaşına uygun egzersiz yaptırın (Örneğin bedenini sık, gevşet oyunu oynayın. Sırayla gözlerini sıkı kapat ve aç, yumruklarını sık ve aç, kollarını ger ve rahat bırak gibi komutlarla tüm bedenini sıkıp gevşetmesini sağlayın. Bu egzersizi düzenli olarak yapın).

6 -8 YAŞ GRUBU İÇİN UYGULANABİLECEK YÖNTEMLER

• Öncelikle fırtınanın dinmesini bekleyin.
• Sakin ortam sağlandıktan sonra çocuğunuzu dinleyin.
• Bu yaş grubundaki çocuklar kendilerini ifade edebilirler.
• Sorunun çözümlenmesi için birlikte düşünün.

8 VE SONRASI İÇİN UYGULANABİLECEK YÖNTEMLER

• Çocuğun öfke nöbetini kendisinin dindirmesine izin verin veya öfkenin yaşandığı durumlarda çocuğun mekan değiştirmesini sağlayın.
• Sakinleştikten sonra içinde yaşadığı duygunun ve bu duygunun bedeninde yarattığı etkileri fark etmesini sağlayın. Bu duygu tekrar geldiğinde kendini kontrol etmesi kolaylaşacaktır.
• Düşünce üzerine odaklanın. Asıl ihtiyaç olunan durumun ne olduğunu birlikte tespit edin.
• Önce çocuğunuzun çözüm üretmesine izin verin. Siz de ona ürettiği çözümler konusunda başka alternatifler sunun. Kendinize göre değil çocuğunuzun kendine göre en uygun çözüm yöntemini uygulamasına izin verin. Kontrolü elinde tutması bu tip durumları kendine kendine idare edebildiğini yaşaması ona güven duygusunu yaşatacaktır.
• Çocuğunuza öfkeli durumlarda haklı olmak değil faydalı olmak penceresinden düşünmeyi öğretin. Bu durumda ne yaparsak fayda sağlarız, asıl istediğimize ulaşırız bakış açısını yakalamak önemlidir.

Öğretmenler de sınıflarında bu tip durumlarla karşılaştıklarında benzer tutumları uygulayabilirler. Öğrencinin sakinleşebileceği bir ortama yönlendirilmesi, öğrencinin kendini ifade etmesi, öfkesinin sebebini anlatması öğrencinin öfkeli durumlarda iletişim kanallarını açık tutabilmesini sağlar, ki bu da öfke kontrolü için çok önemli bir beceridir. Öğrencinin yaşadığı durumlarda durumu iyileştirmeye yönelik katkılarda bulunmaya yönlendirilmesi, öğrencinin öfkesini sağlıklı ve yapıcı olarak yaşamasını sağlar ve kontrol becerisini geliştirir.

DEHB ve Öğrenci Koçu Esin Aybar

5 ADIMDA ÇOCUKLARDA ÖFKE YÖNETİMİ