İçe kapanık ergen çocuklara nasıl yaklaşılmalı?

Ergenlik döneminde içe kapanıklığın sık karşılaşılan bir durum olduğunu belirten Psikolog Emir Erünsal, bu durumla baş etme yollarını anlattı.

Ergenlik pek çok değişimi içinde barındırdığından, öncelikle karşılaştığımız tablonun iyi tanımlamasının yapılması gerekmektedir. Ebeveynlerin içine kapanıklık olarak nitelendirdikleri durum belki de genel geçer bir durum değil; ebeveyn-ergen paylaşımının azalması olabilir. Yani “çocuğum küçükken benimle her şeyi paylaşırdı ama artık hiç paylaşmıyor, demek ki içine kapandı” düşüncesi doğru bir önerme olmayabilir.

Bazen ergenler bazı hayat olaylarını kendilerine saklayabilirler. Bu kişisel gelişimin sağlıklı bir parçasıdır. Birey olgunlaştıkça bazı deneyimlerini kendine saklar. Ailesinin karşı duracağı bir tecrübeyi de kendine saklayabilir ya da sadece yakın arkadaşlarıyla paylaşıyor olabilir. Bazen sizin gözlemlediğiniz durum 2 gün içinde tedavülden kalkabilir. Ergen duygulanımları şaşırtıcı derece değişken olabilir.

İçe kapanıklık sürekli mi?

Çocukluktan beri sürekli seyretmediği takdirde, içine kapanma durumu belirli dönemlerde ebeveynlerin gözlemleyebileceği bir davranış olabilir. Önemli olan bu davranış halinin değişmesi ve uzun sürmesi halinde ebeveynler tarafından fark edilmesidir. Bu fark edildiği takdirde çocuğunuzla iletişime geçip bu değişimin farkında olduğunuzu ve ona nasıl yardım edebileceğinizi sorabilirsiniz. Yani bir davranışın sürekli olduğunu gözlemleyebilmeniz için bir süre beklemeniz ve incelemeniz gerekmektedir. Bu şekilde bir davranışın iki yararı olacaktır. İlk olarak ergene karşılaştığı güçlüklerle baş etme fırsatı ilk olarak kendisine verilmiş olacaktır. Bu, çocuğunuzun problem çözme becerisini geliştirmesine imkân vermektir. İkinci olarak da ergenin zorlandığı pozisyonlarda, otorite ve çözüm üreten figürler olarak ebeveynlerine güvenebileceğini fark ettirecektir. Zorlandığında başvurabileceği bir makam olmak, ergenliğin çok değerli bir noktasıdır. Zaten ergenliği çocukluktan ayıran en önemli farklardan biri yetişkinliğe hazırlanırken karşılaşılan yeni durumları çözerek, tecrübe ederek, ebeveynin bir kaç adım geride durup çocuğunun olayları tecrübe edişini izlemesidir. Bırakın çocuğunuz önce kendi çözmeye çalışsın. Beceremezse size danışsın. Tablo daha zorlayıcı ve sizi de yetersiz bırakıyorsa, gayet doğal bir şekilde bir uzmandan yardım alınabilir.

İçe kapanıklığın nedenleri

Klinik olarak baktığımızda içine kapanıklık çeşitli senaryolarla karşımıza çıkabilir. Bunlardan en belirgin olanları değersizlik, yetersizlik, kontrolsüzlük gibi duygulanımlar sonucunda ortaya çıkan içine kapanma davranışıdır. Yani problemlerle yüzleşmek yerine, onlardan kaçınmaktır. Ergen sosyalleşme konusunda kendi performansını beğenmediğinde yetersiz hissedebilir. Bu yetersizlik duygusuyla tekrarlı olarak yüzleşmektense, ondan kaçınmayı ve hayatına hiç sokmamayı tercih edebilir. Belirtmek gerekir ki tekrarlanan davranışlar kas gibi kuvvetlenirler. Yaptıkça yapasınız gelir. Kaçınma davranışı da tekrarlandıkça güçlenecektir. Problem çözme becerisi zayıfsa ikilemlerde iletişim kontrolünü kaybedebilir ve kontrolsüz hissedebilir. Tüm bunların sonucunda da kendini yetersiz ve bu yetersizliği yok etmede kontrolsüz bulursa, kendisini değersiz hissedebilir. Böylelikle kaygıdan depresif duygulanımlara doğru uzanan bir boyutta bulabilir kendini. “Denesem de başarılı olamıyorum, yetersizdim, yetersizim, yetersiz olacağım” gibi aktarımlarla karşılaşabilirsiniz.

İletişiminizi asla koparmayın!

Bir başka senaryo da iletişime geçip sonuç alamama durumudur. Ergen ebeveynleri ile iletişime geçip problemleri çözemediyse ve bu iletişimin işe yararlığını göremediyse bu davranışı yapmayı bırakacaktır. “Aileme anlatsam da anlamayacaklar, beni anlamıyorlar” gibi akla gelen otomatik düşünceler ve ara düşünceler, ergenin iletişime geçme davranışını bırakmasına neden olacaktır. Ebeveynlere düşen ne olursa olsun çocuklarıyla iletişimi koparmamak olmalıdır. İletişiminiz zaman zaman gevşeyebilir ama asla kopmamalıdır.

İçine kapanma davranışı daha önce de belirttiğimiz gibi tekrarlandıkça güçlenecek davranışlardandır. Bu davranışın ortaya çıkardığı riskler ise sosyal kaygının artması, iletişim becerilerinin zayıf kalması, problem çözme yeteneklerinin sınırlı olması gibi hayat kalitesini düşüren durumlardır. Bu şekilde davranışların uzadığını gördüğünüzde bir ergen psikiyatrı veya ergen psikoloğundan yardım alabilirsiniz. Çeşitli davranışsal terapiler, bilişsel uygulamalar içine kapanıklık davranışının azaltılmasında ve değiştirilmesinde yararlı olacaktır.