Sanat eserleri ve telif hakları

Aslında Türkiye’de sanat eserleri özel bir kanunla sıkı şekilde korunuyor. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu. Eser sahibi sanatçı lehine hükümler içeren bu kanun eser taklitçilerine ise hukuki ve cezai yaptırımlar yüklüyor. İşte bu yazıda, eser ve eser sahipliği tanımlanarak; eser sahibinin mali ve manevi hakları, eser sahibinin haklarının ihlali halinde başvurabileceği yasal yollar açıklanacak.

Eser ve eser sahipliği

Kanunda ‘eser’ kısaca ‘Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri’ olarak tanımlı. Yine kanundan anlaşılacağı üzere sadece bu tanıma karşılık gelen fikri ürünler eser olarak değerlendirilebilecek ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda yer alan sıkı korumadan yararlanabilecek. Tanımda yer alan ‘hususiyet’ kavramı ise, sanatçının yaratıcılığı sonucu ortaya çıkması yani alelade herkes tarafından meydana getirilememesi şeklinde açıklanabilir.

Eser sahibi ise sanat eserini meydana getiren sanatçıdır. Peki ihtilaf halinde sanatçı, sanat eserinin sahibi olduğunu nasıl ispat edecek? Kanun bu noktada eser sahibi için bir kolaylık getirerek eser sahipliği karinesine yer vermiş. Karineye göre, sanat eserinin aslında veya yayınlanmış bir eserin nüshalarında eserin sahibi olarak adını veya bunun yerine tanınmış takma adını kullanan kişi aksi sabit oluncaya kadar o eserin sahibi sayılıyor.

Eser sahibinin mali ve manevi hakları neler?

Sanatçılar meydana getirdikleri eserler üzerinde kanundan doğan mali ve manevi haklara sahip. Eser sahibinin manevi hakları; eseri kamuya arz etme, eserin sahibi olarak tanıtılmasını talep etme, eserde değişiklik yapılmasını önleme ve eserin aslına ulaşma hakkı. Mali hakları ise; çoğaltma, yayma, işleme, temsil, işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim hakkı.

Eser sahibinin haklarının ihlali halinde başvurabileceği yasal yollar neler?

Sanatçılar, eserlerinin izinsiz şekilde taklit edilmesi, kopyalanması veya başka şekillerde eserden kaynaklanan haklarının ihlal edilmesi halinde tecavüzün refi, tecavüzün meni ile maddi ve manevi tazminat davası haklarından faydalanabilir. Sanatçının eser üzerindeki haklarının ihlali aynı zamanda suç da teşkil ettiğinden, şartları mevcutsa Cumhuriyet Başsavcılığı’na şikayette de bulunabilir.