Fotoğraf üzerindeki haklar nasıl korunur?

İnternetin hayatımıza getirdiği bu hız ve kolaylık gerek fotoğraf sanatçılarının çekmiş oldukları eser niteliğindeki fotoğrafları, gerekse bizzat her birimizin kendimizi ifade ederken, işimizi geliştirirken yapmış olduğumuz paylaşımları, markaların ürün ve hizmet tanıtımlarını tek tıkla ve saniyede geniş bir kitleye yayma şansı vermektedir. Fotoğrafın bu kadar geniş bir kitleye hızla ve kolaylıkla yayılması aynı zamanda fotoğraf üzerindeki hakların da kolaylıkla ihlal edilmesine yol açmaktadır. İşte bu yazıda fotoğraf üzerindeki haklar, hak sahipleri ile ihlal halinde başvurulabilecek hukuki yollar açıklanacaktır. Her ne kadar yazının girişinde internet teknolojisindeki gelişmelerden bahsedilmişse de konu tüm mecralar kapsamında değerlendirilecektir.

Fotoğraf üzerindeki haklar neler ve hak sahipleri kimler?

Başlangıçta fotoğraf üzerindeki hak ve hak sahipliğini ikiye ayırmak mümkündür. Birincisi fotoğrafı çeken kişinin eser sahipliğinden veya haksız rekabetten doğan hakları, ikincisi ise fotoğraflanan kişinin kişilik haklarıdır. Fotografik eserler 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 4. maddesinde sıralanan ‘Güzel Sanat Eserleri’ arasında sayılmışsa da her fotoğraf eser vasfında nitelendirilemez. Bir fotoğrafın eser olarak nitelendirilebilmesi için estetik değere sahip olması ve sahibinin hususiyetini taşıması gerekir. Eser vasfındaki fotoğraflar Fikir ve Sanat Eserleri Kanun’unda eser sahibine tanınan hak ve korumadan yararlanabileceği gibi eser vasfına sahip olmayan fotoğraflar ise aynı Kanun’un 84. maddesi uyarınca haksız rekabet hükümleri kapsamında korunabilecektir. Örneğin bir haber muhabiri tarafından çekilen ve haber niteliği bulunan bir fotoğraf estetik değere sahip olmadığından eser vasfında nitelendirilemeyecek ancak haksız rekabet hükümleri kapsamında korunabilecektir.

Fotoğraf üzerindeki hakların ihlali halinde başvurulabilecek hukuki yollar neler?

Bir fotoğraf başkası tarafından izinsiz olarak kullanıldığında, yayımlandığında, çoğaltıldığında ve benzeri hak ihlallerinde başvurulabilecek hukuki yollar hak sahipliğine ve fotoğrafın vasfına göre değişkenlik gösterir. Söz konusu fotoğraf eser vasfına haiz ise eser sahibi olan fotoğrafçı Fikir ve Sanat Eserleri Kanun’unda hüküm bulan hak ve korumadan yararlanarak tecavüzün ref’i yani ihlalin durdurulması, tecavüzün önlenmesi yani ihlalin önlenmesi, maddi ve manevi tazminat davalarını açabilir, aynı zamanda eser üzerindeki mali ve manevi hakların ihlali suç da teşkil ettiğinden sorumlular hakkında Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunabilir.

Eser vasfında olamayan fotoğrafın izinsiz kullanımı halinde ise fotoğrafçı haksız rekabet hükümleri uyarınca, haksız rekabetin tespiti, haksız rekabetin men’i yani önlenmesi, haksız rekabetin sonucu olan maddi durumun ortadan kaldırılması, kusurun varlığı halinde maddi tazminat ile kişilik haklarının zedelenmesi halinde manevi tazminat talepli davaları açabilir.

Fotoğrafın izinsiz kullanımı halinde fotoğraflanan kişi ise gerek Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 86. maddesi gerekse Türk Medeni Kanunu genel hükümleri uyarınca kişilik haklarına saldıran kişiye karşı, saldırı tehlikesinin önlenmesi, saldırıya son verilmesi, hukuka aykırılığının tespiti, maddi ve manevi tazminat davalarını açabilecektir. Aynı zamanda söz konusu kişilik hakkı ihlali özel hayatın gizliliğini ihlal ile kişisel verilerin hukuka aykırı olarak ele geçirilmesi, kaydedilmesi, yayılması ve benzeri suçları oluşturuyorsa sorumlular hakkında Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda da bulunabilir.

Tüm bunların yanı sıra fotoğraf internet ortamında kişilik hakları ihlal edilerek yayınlanması halinde fotoğraflanan kişi içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hakimine başvurarak içeriğin yayından çıkarılmasını veya erişimin engellenmesini isteyebilir.

Özetle fotoğraf üzerindeki haklar fotoğrafın vasfına ve hak sahibine göre değişkenlik göstermekle beraber gerek fotoğrafçı gerekse fotoğraflanan kişi açısından Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Türk Medeni Kanunu, Türk Ceza Kanunu, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ve diğer ilgili kanunlar kapsamında geniş ve sıkı şekilde korunmaktadır.