Yurt içinde ve Yurt dışında emekli olmak

Emeklilik sürecine giren bireylerin emeklilik haklarını en iyi şekilde kullanabilmeleri, sosyal devletin önde gelen görevleri arasındadır. Söz konusu görevleri yerine getirmek amacıyla öncelikle tüm bireylere eşit kapsam ve kalitede sosyal güvenlik hizmeti verilen bir yapının oluşturulması için hazırlanan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile norm ve standart birliği sağlanmıştır. Emekliliğe ilişkin tüm haklar ve ödevler bu kanunla düzenlenmiştir. Yurt dışında çalışıp emekli olanlar veya Türkiye’de çalışıp yurt dışında emekli olanlar kanunun uyguladığı bir sistemden yararlanabilirler. Sistemin adı Borçlanma sistemidir.

HEM YURT DIŞINDAN HEM DE TÜRKİYE’DEN EMEKLİ SAYILABİLMEK İÇİN ARANAN ŞARTLAR NELERDİR?

Bunlardan bir tanesi Türk vatandaşlığına sahip olmaktır. Ayrıca çifte vatandaşlıkları bulunanlarda bu haktan yararlanabilir. 18 yaşından büyük olan dönemler emeklilik için Türkiye’de saydırılabilir. Erkekler 18 yaşından büyük çalıştıkları süreleri ve 1 yıldan fazla olmayan işsizlik sürelerini borçlanarak Türkiye’de emekliliğe saydırabilirler. Kadınlar ise 18 yaşından sonra çalışsalar da çalışmasalar da yurt dışında geçirdikleri süreyi emeklilik için saydırabilirler.

Genel olarak yurt dışında çalışıp emekli olanları iki gruba ayrılabilir. Birincisi; Türkiye’de sigortası bulunup, sonradan yurtdışına gidip çalışanlar ya da ev hanımı olanlar. İkincisi; Türkiye’de hiçbir sigortası olmadan yurt dışına gidip çalışan ya da emekli olanlar. Her iki kesimde de bulunanlar da hem yurtdışından hem de Türkiye’den emekli olabilirler. Yurt dışında çalışan Türk vatandaşları bunun için yurtdışı borçlanması yapmalıdır.

Yurt dışı borçlandırması nedir?

Yurt dışında geçirilen sürelerin Türkiye’de sigorta süresine sayılması için yapılan borçlanma türüdür. 3201 sayılı “Yurt dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun” ile yurtdışı borçlanmasına dair nitelikler belirlenmiştir. Bu nitelikler kapsamında Türk vatandaşları, yurtdışında geçirdikleri süreleri sigorta primlerine saydırarak sosyal güvenlik kuruluşlarından emekli olabilirler.

YURT DIŞI BORÇLANDIRMASI ŞARTLARI NELERDİR?

• Türk vatandaşı olanlar ya da doğumla Türk vatandaşı olup çıkma izni alarak Türk vatandaşlığını kaybedenler Türkiye’de emeklilik için yurtdışı borçlanması yapabilirler. Borçlanma emeklilik, malullük, yaşlılık ve ölüm hallerinde geçirmiş hizmet değerlendirmesi için yapılabilir. 18 yaşın dolmadan önceki süreleri borçlanma imkânı bulunmuyor. Yine Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya vatandaşlığın kaybedilmesinden sonra geçen süreler de borçlanma kapsamına girmiyor

• Yurt dışı borçlanması için başvuru yapacak kişilerin hem borçlanma için gösterecekleri tarihlerde hem de başvuruyu yaptıkları tarihte Türk vatandaşı olmaları gerekir.

• Yapılacak olan borçlanma için yazılı dillekçe ile başvuru yapma şartı bulunur. Yazılı bir dilekçe ile Sosyal Güvenlik Kurumuna müracaat etmeleri gerekir. Dilekçeye ek olarak yurt dışı çalışmalarını gösterir hizmet belgeleri de istenir. Bu şartları taşıyanlar yurt dışında çalıştıkları ya da ev hanımı oldukları süreleri borçlanma ile ödeyerek Türkiye’den emekli olabilirler.

• Yurt dışı borçlanması yapmakla yurt dışı borçlanmasıyla emekli olmak iki farklı olay. Birbirine karıştırılmaması gerekiyor. Yurt dışı borçlanması yapmak için yurda kesin dönüş yapmak gerekmiyor. Öte yandan yurt dışı borçlanmasıyla emekli olmak için yurda kesin dönüş yapmış olmak gerekiyor.

• Yurt dışına gitmeden önce sigortası olanların borçlandıkları gün sayısı toplam primlerine ekleniyor. Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise, ilk işe giriş tarihi borçlanılan gün kadar geriye götürülüyor.

• Yurt dışında yaşayıp çalışan bireylerin çalıştığı ülke ve Türkiye arasında bir sözleşme varsa başvuru prosedürü biraz farklı olabiliyor. Hizmet cetveli ve sigorta kartları işsizlikte geçen süreleri gösterir belgeler, kendi namına çalışanların meslek kuruluşlarından alacakları belgeler gerekecektir.

• Sosyal güvenlik anlaşması olmayan bir ülkede çalışılmışsa bulunulan ülkelerdeki Türk temsilciliklerinden alınacak ve yurt dışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgeleri, çalışılan işyerinden alınacak hizmet sürelerini gösterir resmî belgeler götürülmelidir.

Yurt dışında olup ülkesinde emeklilik maaşını almak ve emeklilik avantajlarından faydalanmak isteyen bireyler SGK’nın uygulamış olduğu sistemle hem yurt dışından hem de yurt içinden emekli sayılabilmektedir. 

Avukat Elvan Kılıç