Youtube videolarında dikkat edilmesi gereken hukuki noktalar neler?

İnternetin keşfedilmesinden sonra dünyada oldukça büyük bir etki yaratan Youtube, günümüzde birçok büyük medya kuruluşunun resmi kanalları üzerinden yayın ve içerik takipleri yaptığı bir platformdur. Bugün birçok kişiye kendisini ifade edebilme imkânı tanımaktadır. Youtube kanalına sahip olan kişiler, çektikleri videolar ve oluşturdukları içeriklerle kendilerini ifade edebilmekte, önemli konularda seslerini duyurabilmekte ve kelebek etkisi ile değişim yaratarak birçok kitleyi etkilemektedirler. 2005 yılında kurulan Youtube içerik üretiminde en hassas hukuki konu telif hakkı konusudur. Oluşturulan içeriklerde telif hakları, kişilere yönelik oluşturulabilecek ihlalleri bertaraf etmekte ve Youtube platformu tarafından önemli bir konu olarak görülmektedir.

Telif hakkı; bir kişi ya da kişilerin her türlü fikrî emeği ile meydana getirdiği bilgi, düşünce, sanat eseri ve ürününün kullanılması ve kopyalanması ile ilgili hukuken sağlanan haklardır. Telif hakkının doğması için tescile gerek yoktur. Fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle birlikte doğar.

Birçok ülkede, fiziksel ortama kaydedilmiş orijinal bir eser oluşturan kişi otomatik olarak bu çalışmanın telif hakkına sahip olur. Bu kişiler, telif hakkı sahibi olarak eserin kullanım haklarına sahiptir. Çoğu zaman, yalnızca telif hakkı sahibi başka birinin eseri kullanma izni olup olmadığını belirler. Telif hakları, hukukumuzda 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile korunmaktadır. FSEK, 05.12.1951 yılında Resmi Gazete’ de yayımlanmış olup kanunun amacı fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icracı sanatçıların, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcıların ve radyo-televizyon kuruluşlarının ürünleri üzerindeki manevi ve mali haklarını belirlemek, korumak, bu ürünlerden yararlanma şartlarını düzenlemek, öngörülen esas ve usullere aykırı yararlanma halinde yaptırımları tespit etmektir. Youtube video içeriklerindeki telif hakları Youtube’un kendi oluşturduğu hukuki politikalarla birlikte bu kanun kapsamında da korunmaktadır.

Düşünceler, olgular ve süreçler telif hakkı kapsamında değildir. Telif hakkı yasasına göre, bir eserin telif hakkı korumasına uygun olması için yaratıcı bir ürün olması ve fiziksel bir ortama kaydedilmiş olması gerekir. Bunun dışında şu eserler telif hakkına sahiptir:

• TV şovları, filmler ve çevrimiçi videolar gibi görsel işitsel eserler
• Ses kayıtları ve müzik besteleri
• Dersler, makaleler, kitaplar ve müzik besteleri gibi yazılı eserler
• Resimler, posterler ve reklamlar gibi görsel eserler
• Video oyunları ve bilgisayar yazılımları
• Tiyatro oyunları ve müzikaller gibi drama eserleri

Bazı durumlarda telif hakkıyla korunan bir eserin, sahibinin telif hakkını ihlal etmeden kullanılması mümkündür. Youtube Amerika Birleşik Devletleri merkezli bir şirket olduğu için temelini oradaki yasalar oluşturmaktadır. Bu kapsamda Amerika 1976 Telif Hakkı Yasası’nın 107. bölümüne göre bazı içeriklerin “adil kullanım” kapsamında telif ihlali olmadan kullanılması mümkündür. Adil kullanım ise; telif sahibi olan herhangi bir içeriğin hak sahibi olunan konu dışında başka bir amaçla referans vermek için belirli şartlar altında kullanılmasına verilen izindir.

Youtube videolarında FSEK kapsamında bir telif hakkını ihlal etmemek için dikkat edilmesi gereken hususlar:

1. Muvafakat: Bir içeriği kullanmadan önce içeriğin asıl sahibinden yazılı muvafakatını almak telif hakkını ihlal etmeyi önler. Bir başkasının çalışmasını o kişinin izni olmadan videoda kullanılması durumunda hala ihlal söz konusu olduğundan, ihlalin ortadan kaldırılması için eser sahibinden yazılı onay alınması gerekmektedir.
2. Yaptırımlar hakkında bilgi sahibi olmak: Kendisi tarafından oluşturulan Youtube içeriğinin izin alınmadan kullanıldığı fark edilmesi durumunda Youtube’a yapılan şikâyet sonucu içerik yayından kaldırılabilir. Youtube bunun için “İçerik kimliği eşleşmesi/ Content ID” sistemini kullanmaktadır. Bu sistem her ay siteye yüklenen milyonlarca video içinden, telif haklarını ihlal eden içerikleri otomatik olarak eşleştirmek için kullandığı bir sistemdir. Content ID’nin düzgün çalışması için, telif hakkı sahipleri referans dosyalarını, içeriklerinin haklarına sahip olduklarını kanıtlayan orijinal sürümlerini yüklemelidirler.
3. Adil kullanım sağlamak: Telif sahibi olan herhangi bir içeriğin hak sahibi olunan konu dışında başka bir amaçla referans vermek için belirli şartlar altında kullanılmasına verilen izin olduğu yukarıda belirtilmiştir. Telif hakkı istenen araç, eğitim, araştırma, haber, eleştiri veya yorum gibi amaçlar için kullanıldığında adil kullanım sayılmasına olumlu etkisi olmaktadır. Bu sebeple de eser sahibinden muvafakat alınırken, kullanım amacının mutlaka belirtilmesi, kişiyi hak ihlaline sebebiyet verme durumundan korumaktadır.

Youtube videolarında uygunsuz içerik hazırlanması gibi bir durum söz konusu olduğunda, içeriğin şikâyet edilmesi durumunda uygunsuz içerik platformdan kaldırılacaktır. Youtube kendi oluşturduğu hukuki politikalarında, çocuk pornografisi, nefret söylemi ve ayrımcılık, taciz-siber zorbalık, şiddet yanlısı videolar, toplumu olumsuz yönde etkileyecek içerikler gibi uygunsuz kategorisine giren videolar için şikâyet sistemi oluşturmuştur. Bu sisteme göre, videoda bulunan bir araç üzerinden yapılan şikâyet Youtube Platformuna iletilmektedir. Yapılan bu şikâyet hukuki bir çerçevede Youtube tarafından ele alınacaktır. Kişi dilerse yapılan bu şikâyetin yanı sıra bilişim suçu veya telif hakkı ihlali durumuna göre olayı yargı makamlarına intikal edebilecektir. Kişi, uygunsuz içerik hakkında kendisinin bulunduğu yere yakın savcılığa/ bilişim suçları savcılığına müracaat ederek şikayetçi olabilir.

Telif hakkı ihlali durumunda ise; içeriği kendisinden izinsiz bir şekilde kullanılan kişi Youtube Platformuna, bahse konu video ve içeriğin kopyalandığını, kendisinden habersiz ve muvafakati alınmadan kullanıldığını belirterek telif hakkı ihlali bildirimi yapabilir. Bildirim yapıldıktan sonra şikâyet Youtube tarafından incelenir. Kişi, telif hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle, yargı makamlarına başvurarak FSEK’te düzenlenen mali ve manevi haklarının da ihlal edildiği gerekçesiyle tazminat talebinde bulunabilir.

Telif hakkının ihlalinde Youtube Platformun telif hakkı ihlali başvurusunda bulunan kişi FSEK kapsamında şunları yapabilir:

1. Tecavüzün ref'i davası açabilir: Manevi ve mali hakları tecavüze uğrayan kimse tecavüz edene karşı tecavüzün ref'ini dava edebilir. Tecavüz, hizmetlerini ifa ettikleri sırada bir işletmenin temsilcisi veya müstahdemleri tarafından yapılmışsa işletme sahibi hakkında da dava açılabilir.
2. Tecavüzün men'i davası açabilir: Mali veya manevi haklarında tecavüz tehlikesine maruz kalan eser sahibi oluşması muhtemel tecavüzün önlenmesini dava edebilir.
3. Maddi-manevi tazminat davası açabilir: Manevi ve maddi hakları ihlal edilen kişi, uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat ödenmesi için dava açabilir. Mahkeme, bu para yerine veya bunlara ek olarak başka bir manevi tazminat şekline de hükmedebilir.

FSEK kapsamında, bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunmaktadır.