Online yargılamaya ilişkin merak edilen konular

Pandemi dönemi ile birlikte gelen tedbirler kapsamında, hukuk alanında birtakım değişiklikler getirilmiştir. Bu değişiklikler daha çok adliyeleri kapsamakla birlikte, adliyelerde mevcut insan sirkülasyonunu azaltarak salgının önlenmesi hedeflenmiştir. Alınan tedbirler kapsamında Adalet Bakanlığı’nın çıkarmış olduğu “Adalet Hizmetlerinde Koronavirüs Tedbirleri Kapsamında Yeni Çalışma Esasları’na ilişkin kılavuz aracılığı ile elektronik ortamda duruşma yapılması hususu düzenlenmiştir. Pandemi döneminde kabul edilen ve e-duruşma hususunu da düzenleyen yargı paketi sonrası e-duruşma çalışmaları hız kazanmış ve uygulanmaya başlamıştır.

Özellikle salgının yayılmasını önlemek ve avukatların ofislerinden duruşmalara katılmalarını kolaylaştırmak amacı taşıyan elektronik duruşma ile online yargılamanın yolu açılmıştır. Normal şartlarda, virüsün olmadığı dönemlerde, avukatların duruşma salonlarına fiziki olarak giderek duruşmaya katıldıkları bilinmekte idi. Uzun bir süredir fiziki olarak yapılan yargılamaların boyutu değişmiş, yeni değişiklikle yargılamaların Covid-19 ile gelen salgından sonra online ortama adapte edilmesi hedeflenmiştir. Adalet Bakanlığı aracılığı ile kabul edilen Yargı Reformu Strateji Belgesi'nde de düzenlenen online duruşmalar ile mahkemelerdeki yoğun duruşmaların doğurabileceği sağlık tehlikelerinin önleneceği düşünülmektedir.

E-Duruşma sistemi öncelikle Ankara Batı Adliyesi`nde Kadastro Mahkemesi, 1. ve 2. Tüketici Mahkemesi ile 1. ve 2. İcra Hukuk Mahkemesinde kullanıma açılmış olup pilot olarak belirlenen bu mahkemelerdeki duruşmalara Avukat Portal veya CELSE uygulamasından "Duruşma Sorgula" menüsü üzerinden e-duruşma talebi gönderilebilmektedir. Avukatlar, yeni gelen uygulama ile, 24 saat öncesine kadar gerekçesini de yazarak e-duruşma talebi gönderebilecek, hâkimin UYAP üzerinden talebi kabul etmesinden sonra duruşma günü, mahkemenin e- duruşmayı başlatarak aktif etmesi üzerine avukatlar, ilgili duruşmaya portal üzerinden katılabileceklerdir. Yine avukatlar aynı işlemleri yapmak suretiyle CELSE uygulaması aracılığıyla cep telefonlarından veya uygulamayı indirdikleri elektronik cihazdan katılabileceklerdir.  Duruşmadan önce de e-imza veya mobil imza ile kimlik doğrulaması yapılacak, avukatın bilgileri ve fotoğrafı hâkim tarafından UYAP sistemi üzerinden teyit edildikten sonra duruşma başlayabilecektir. Duruşma başladığında UYAP Avukat Portal/Celse uygulaması üzerinde “duruşmaya katıl” butonu aktif hale gelecek ve bu yöntemle duruşmaya dahil olunacaktır.

Avukatların E-imza ve Mobil-imza aracılığı ile internet üzerinden ile UYAP Sistemi aracılığı ile bağlanarak online şekilde dava ve icra takibi (e-takip) açabildikleri, yetkileri dâhilinde sistemdeki vekâleti bulunan dosyalarını inceleyebildikleri Avukat Portal, üzerinden de online duruşmalar görülebilecektir. Bu sistem her ne kadar kadastro ve icra hukuk, tüketici mahkemelerinde uygulanmaya başlasa da daha sonrasında aile mahkemeleri, fikri ve sınai haklar hukuk mahkemeleri gibi ihtisas mahkemelerinde, daha sonra da genel olarak hukuk davalarında uygulanabilecektir. Ancak ceza davalarında e-duruşma yapılması ceza yargılamasında mevcut olan “yüzyüzelik” ve “vasıtasızlık” ilkesine aykırı olabileceğinden ceza yargılamasında bu sistem uygulanmamalıdır.

Online yargılamanın bir başka avantajı ise salgının azaltılması yönünde olumlu bir çözüm olmasıdır. Fiziken yapılan duruşmalar eğer dosyada kapalı yargılamaya ilişkin bir karar yoksa halka ve diğer avukatlara açıktır. Ancak salgın sebebiyle adliyelerdeki sirkülasyonun azaltılması hedeflendiği için dosyada mevcut taraflar ve tanıklar dışında dava ile doğrudan ilişkisi olmayan izleyici konumundaki bireylerin adliyeye girişinin sınırlandırılması durumu ortaya çıkmaktadır. Duruşmalara katılan hâkim, savcı, avukat, zabıt kâtibi ve tarafların, başta maske ve sosyal mesafe olmak üzere tüm korunma tedbirlerine titizlikle riayet etmesi elzem olduğundan online duruşmanın bu yönü avantajlıdır.