Şampuanlarda bile paraben var!

Şampuandan göz kalemine kadar birçok ürünün paraben içerdiğini söyleyen Yüksek Kimyager Kozmetolog Elif Gözde Utku Türk, parabenin insan sağlığına bir zararı olup olmadığı hakkında önemli bilgiler verdi.

Parabenler koruyucu olarak kozmetik, gıda ve ilaç endüstrisinde kullanılan maddelerdir. Kimyasal olarak p-hidroksibenzoik asidin alkil esterleridirler. Çeşitli türevleri vardır. Kozmetikte en çok tek başlarına veya karışım halinde metilparaben, propilparaben ve butilparaben kullanılmaktadır.

Parabenler oldukça ekonomik olan koruyuculardır. Geniş bir pH aralığında etkinlik gösterirler. Etki ettikleri mikroorganizma grubu da oldukça geniştir. Kozmetik ürünlerin formülasyonlarında kullanım miktarları düşüktür. Parabenlerin kullanım miktarları hakkında “Kozmetik Yönetmeliği Ek VI Kozmetik Ürünlerin İçerebileceği Koruyucular Listesi”nde sınırlamalar bulunmaktadır. Bir paraben tek başına maksimum %0,4 oranında kullanılabilir. Eğer formülasyonda paraben karışımı kullanılacaksa karışımın toplam oranı maksimum %0,8 olabilir. Avrupa’da yürürlükte olan 1223/2009 EC Avrupa Kozmetik Regülasyonu’na göre de aynı durum geçerlidir.

Hangi ürünlerde paraben kullanılıyor?

Bu olumlu özellikler parabenlerin kozmetik ürünlerde kullanımını yaygınlaştırmıştır. Kozmetik sektöründe hemen her türlü ürünün içeriğinde bir veya birden fazla parabene rastlamak mümkündür. Özellikle yapısında su ve yağ fazlarını taşıyan emülsiyon sistemleri paraben karışımlarının kullanımı için son derece uygun formülasyonlardır. Metilparabenin sudaki, propilparabenin ise yağdaki çözünürlüğünün fazla oluşu, bu ikilinin kombine halde kullanılmalarını çekici hale getirmiştir. El ve yüz kremleri, fondöten gibi emülsiyon sistemlerinden oluşan renkli kozmetik ürünler, vücut losyonları ve daha pek çok ürün genellikle metilparaben ve propilparaben karışımlarını içermektedir. Yalnızca emülsiyon tipi kozmetik ürünler paraben sistemlerini içermezler. Alkol içeriği yüksek olan yüz temizleme tonikleri gibi likit ürünlerde de propilparaben sıklıkla koruyucu olarak kullanılmaktadır. Bunların dışında yüz temizleme jeli, duş jeli gibi jel sistemleri ile formüle edilmiş kozmetik ürünler, göz kalemi gibi renkli kozmetik ürünler, bebek yağları, tıraş ürünleri, şampuanlar ve diğer kozmetik ürünler parabenin oldukça sık kullanıldığı ürün gruplarıdır.

Paraben kansere neden oluyor mu?

2004 yılında yayınlanan bir çalışma, meme tümörlerinde parabene rastlandığını ortaya koymuştur. Ayrıca aynı çalışmada parabenin östrojenik aktivite gösterdiği belirtilmiştir. Ancak bu çalışmada parabenlerin kansere sebep olabileceği sonucuna varılmamıştır.

Parabenlerin östrojenik aktivite gösterdiği 1998 yılında yapılan bir çalışma ile daha önceden bilinmektedir. Her parabenin göstermiş olduğu östrojenik etki aynı değildir. Parabenin zincir uzunluğu arttıkça östrojenik etki de artmaktadır. En yüksek aktivite izobutilparabende, en düşük aktivite ise metilparabende gözlenmiştir.

Parabenler insan cildinden emilirler ve metabolize olurlar. Ancak parabenler kozmetik ürün formülasyonlarına oldukça düşük oranda girmektedir. 2007 yılında gönüllüler ile yapılan bir çalışmada gönüllülere yüksek dozda butilparaben uygulanmıştır. %1’den daha az oranda butilparabenin deriden emildiği ve üreme hormonlarını etkilemediği saptanmıştır.

Yapılan çalışmalar parabenlerin insan sağlığına kesin olarak olumsuz bir etkisi olduğunu ortaya koymamaktadır. Kanser ile parabenlerin ilişkisi kanıtlanmamıştır. Amerika Gıda ve İlaç Birliği (FDA-Food and Drug Administration)’ne ve Avrupa Tüketim Ürünleri Bilimsel Komitesi (SCCP- Scientific Committees Consumer Products) ’ne göre parabenlerin belirtilen limitler içerisinde kullanımının insan sağlığına olumsuz bir etkisi bulunmamaktadır.

Parabensiz ürünler sağlıklı mı?

Günümüzde parabenlerin çok zararlı olduğu bu sebeple kesinlikle parabensiz ürünlerin kullanılması gerektiği tüketicilere dayatılmaktadır. Bu çoğunlukla bir pazarlama stratejisidir. Ülkemizde Kozmetik Yönetmeliği’ne uygun ve yönetmeliğin gerekliliklerini karşılayan ürünler piyasada yer almaktadır. Bu sebeple içeriğinde yönetmeliğin izin vermediği veya yönetmeliğin getirdiği sınırlamayı aşan herhangi bir maddeyi içeren ürünler piyasaya sürülemez. Yönetmeliğin kullanım miktarında sınırlama getirerek kullanılmasına izin verdiği bir maddeyi sağlığı tehdit edici madde olarak kabul etmek yanlıştır. Ancak yine de tüketici eğer parabensiz ürünleri tercih edecekse alacağı üründe paraben yerine hangi koruyucunun kullanıldığını da araştırmalıdır.