Erkek kısırlığı ile ilgili sıkça sorulan sorular

KISIRLIK (İNFERTİLİTE) NEDİR?

Bir çiftin korunmasız düzenli cinsel ilişkiye girmesine rağmen bir yıl içerisinde gebelik olmaması durumuna infertilite (kısırlık) denir.

ÇOCUK SAHİBİ OLAMAYAN ÇİFTLER NE ZAMAN DOKTORA BAŞVURMALI?

En az 1 yıldır korunmasız düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebelik olmaması durumunda doktora başvurmak gerekir.

ERKEK Mİ, KADIN MI İLK OLARAK DOKTORA BAŞVURMALI?

Çocuğu olmayan çiftlerde, kadın ve erkek partnerin birlikte değerlendirilmesi gerekir. Kadınlar bir kadın doğum uzmanı, erkekler ise bir üroloji-androloji uzmanı tarafından eş zamanlı olarak muayene edilir. Hemen bir tüp bebek merkezine gitmek doğru ve ekonomik bir yaklaşım değildir. Çoğu zaman basit tedaviler uygulandıktan sonra çiftler doğal yollarla hamile kalabilir.

ERKEK KISIRLIĞININ NEDENLERİ NELERDİR?

Hormonal nedenler, genetik nedenler, geçirilmiş iltihabi hastalıklar, önceki ameliyatlar, doğumsal anormallikler, çevresel faktörler, kimyasal etkenler, varikosel gibi damarsal bozukluklar erkek kısırlığına neden olabilir. Bu nedenlerden hangisinin erkek kısırlığına yol açtığını bulduktan sonra uygun tedavileri uygulamak sperm kalitesini arttıracaktır.

SİGARA KISIRLIK NEDENİ OLABİLİR Mİ?

Sigaranın sperm yapısı üzerinde son derece olumsuz etkileri mevcuttur. Bu olumsuz etkiler genellikle sigarayı bıraktıktan 3-6 ay sonra ortadan kalkar.

ALKOL KULLANIMI KISIRLIK NEDENİ MİDİR?

Sosyal anlamda alkol kullanımının spermler üzerinde bir etkisi gösterilememiştir. Ancak uzun süreli ve sık sık alkol tüketiminin genel sağlığı ve dolayısıyla sperm kalitesini olumsuz etkileyebileceği unutulmamalıdır.

ERKEKLERDE KISIRLIK NEDENLERİNDEN BİRİ OLAN KANAL TIKANIKLIĞI NASIL OLUŞUR?

1- Zaman içerisinde gelişen kistlere bağlı olarak tıkanıklık ortaya çıkabilir.
2- Genetik nedenlerle tüplerin kısmen veya tamamen gelişmemesi sonucu ortaya çıkar.
3- Cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklar sonucu da bu kanallarda tıkanmalar oluşabilir.

SPERM TESTİ YAPTIRMADAN ÖNCE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KONULAR NELERDİR?

Çocuk sahibi olamayan bir erkekten ilk önce bir sperm testi (spermogram) istenir. Spermogram ile sperm sayısı ve kalitesi ölçüşür. Bu testi uygulamadan önce en az 3, en fazla 5 günlük cinsel perhiz uygulamak gerekir. Aksi takdirde spermogram sonuçları yanıltıcı olabilir. Sperm örneğini vermeden önce aşırı yorgunluk, kimyasal maddelere maruziyet, aşırı sıcak ortamda bulunma ve yakın zamanda geçirilmiş ateşli enfeksiyonlar da spermogram sonucunu olumsuz yönde etkileyecektir.

SPERM ÖRNEĞİ VERİRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Laboratuvar ortamında sperm örneği vermek birçok erkek için zorlu bir süreçtir. Aşırı stres ve kaygı nedeniyle sperm örneği vermek güç hale gelebilir. Bu durumun normal olduğunu kabul etmek ve stres faktörünü olabildiğince azaltmak süreci kolaylaştıracaktır.

Sperm örneği verirken tükürük, sabun veya krem gibi kayganlaştırıcıların kullanılmasının sperm üzerinde olumsuz etkileri mevcuttur. Bu nedenle sperm örneği verirken kayganlaştırıcı herhangi bir madde kullanılmamalıdır. Sperm örneğinin tamamının örnek kabına aktarılması önem taşır. Sperm örneğinin bir kısmı boşalma sırasında yere döküldüyse, laboratuvar ekibi durum hakkında bilgilendirilmelidir. Numune verirken özellikle ilk kısmın kabın içine verildiğinden emin olunmalı.
Sperm örneğinin dış ortamdan korunması gerekir. Sperm örneği verirken ellerin, cinsel organın ve numune kaplarının olabildiğince steril tutmak hatalı test sonuçlarının önüne geçecektir. 

SPERM TESTİNDE BOZUKLUK OLDUĞUNDA NE YAPMAK GEREKİR?

Sperm hücreleri vücudun en hassas hücreleridir ve çevresel faktörlerden çok çabuk etkilenir. Eğer sperm testi sonucu olumsuz ise, aynı test 3-6 hafta sonra tekrarlanmalıdır. Eğer ikinci test sonucu da olumsuz ise zaman kaybetmeden bir üroloji uzmanına başvurmak gerekir.
Çevresel etkenler nedeniyle spermlerde oluşan herhangi bir bozukluğun düzelmesi en az 2 ay alacağı için ikinci testin mutlaka 3-6 hafta sonra yapılması gerekir.

SPERM HAREKETİ NASIL ARTTIRILIR?

Sperm hareketliliğini azaltabilecek varikosel, enfeksiyon veya hormonal bozukluklar gibi hastalıklar düzeltildiğinde spermlerin hareketleri de iyileşecektir. Bunun yanı sıra düzenli uyku, sağlıklı beslenme, stresten uzak durma, sigarayı bırakma, aşırı kilolardan kurtulma ve düzenli egzersiz yapmak da sperm hareketlerini iyileştirir. Sperm sayısını, hareketini ya da şeklini düzeltecek herhangi bir ilaç ya da kür bulunmamaktadır.

SPERM ŞEKİL (MORFOLOJİ) BOZUKLUĞU VAR? NE YAPABİLİRİM?

Sperm şeklini bozabilecek varikosel, enfeksiyon veya hormonal hastalıklar düzeltildiğinde spermlerin şekli de iyileşecektir. Bunun yanı sıra düzenli uyku, sağlıklı beslenme, stresten uzak durma, sigarayı bırakma, aşırı kilolardan kurtulma ve düzenli egzersiz yapmak da sperm morfolojisini (şeklini) iyileştirir. Sperm sayısını, hareketini ya da şeklini düzeltecek herhangi bir ilaç ya da kür bulunmamaktadır.

KABAKULAK KISIRLIK YAPAR MI?

Kabakulak hastalığını ergenlikten sonra geçiren erkeklerin yüzde 30’unda testislerde şişme ortaya çıkar çünkü hastalığa neden olan virüs testisleri de etkiler. Eğer çift taraflı kabakulak orşiti (testis iltihabı) olursa azospermi (menide hiç sperm bulunmaması) durumu ortaya çıkabilir.

“ÇOCUĞUM OLMUYOR” DİYEN BİR ERKEĞİN NEREYE BAŞVURMASI GEREKİR?

Üroloji branşının alt dallarından biri olan androloji bilimi, erkek cinsel ve üreme sağlığı ile ilgilenir. Bu nedenle çocuk sahibi olamayan bir erkek eğer bulunduğu ilde varsa bir androloji uzmanına, eğer androloji uzmanı mevcut değilse üroloji uzmanına başvurabilir. Böylelikle kısırlığa neden olan birçok basit hastalık tedavi edilebilir ve çiftlerdoğal yoldan çocuk sahibi olabilir.

NORMALDE MENİDE OLMASI GEREKEN SPERM SAYISI KAÇTIR?

Meninin 1 mililitresinde en az 15 milyon sperm olması gerekir. Bu sayının altına oligospermi adı verilir.

AZOSPERMİ NEDİR?

Menide hiç sperm bulunamaması durumuna azospermi denir. Cinsel açıdan aktif olan her yüz erkeğin bir tanesinde azospermi sorunu mevcuttur. Kısırlık nedeniyle tedavi olan erkeklerin yaklaşık olarak %15’inde azospermi vardır.

SPERMİYOGRAM TESTİ SONUCUNDA HİÇ SPERME RASTLANMAMASI (AZOSPERMİ) DURUMUNDA NASIL BİR TEDAVİ UYGULANIR?

Verilen sperm örneğinde hiç sperm olmaması durumunda hastaya detaylı testler uygulanır. Bu testlerde tıkanıklık saptanması halinde (obstrüktif azospermi), testislerden sperm toplanır ve tüp bebek işlemi uygulanır. Şayet tıkanıklığa rastlanmazsa (non-obstüktif azospermi), altta yatan hastalığa yönelik bir takım tedaviler uygulanır ve sonrasında testislerden elde edilecek spermler ile tüp bebek tedavisi yapılması gereklidir.

KISIRLIK TANI VE TEDAVİSİ İÇİN SADECE SPERMİYOGRAM TESTİ YETERLİ Mİ?

Sadece spermiyogram testine bakarak karar vermek yanlıştır. Sperm sayısında azlık olan erkeklerde mutlaka detaylı bir fizik muayene yapmak ve ek testler uygulamak gerekir. Çocuk sahibi olmayan çiftlerin yaklaşık üçte birinde hem kadın-hem de erkek partnerde problem olduğu dikkate alındığında, kadın partnerin de detaylı bir jinekolojik muayeneden geçmesi olası hastalıkların erken teşhisine imkan verir.

SPERMİYOGRAM TESTİ SONUCU HİÇ SPERM OLMAMASI DURUMUNDA NASIL BİR TEDAVİ UYGULANIR?

Verilen sperm örneğinde hiç sperm olmaması durumunda ve bunun nedeni olarak da tıkanıklık saptanmadıysa, o zaman testislerden elde edilecek spermler ile tüp bebek tedavisi yapılması gereklidir.

GENETİK HASTALIKLAR KISIRLIK NEDENİ MİDİR?

Erkekler bir X ve bir Y kromozomu (46XY) taşırlar. Cinsiyet kromozomlarındaki bazı bozukluklar (Klinefelter sendromu) testislerde yapısal değişikliklere yol açarak kısırlığa neden olabilir.
Ayrıca erkeklerdeki Y kromozomunun bazı bölgelerindeki genetik materyalin kaybı da azospermi veya şiddetli sperm sayı azlığına yol açarak kısırlık sebebi olmaktadır.

AZOSPERMİ HASTASIYIM. ÇOCUĞUM OLACAK MI?

Evet. Azosperm hastalarında önce bu duruma neyin sebep olduğunu bulmak ve bu sebebi ortadan kaldırmak gerekir. Günümüzde azospermi hastalarının çoğunda uygun tedavi yaklaşımıyla kendiliğinden sperm çıkışı sağlanabilmekte ya da MicroTESE denilen mikrocerrahi yöntemlerle testisten sperm bulunabilmektedir.

Azosperm tedavisinde en önemli olan şey bireyin sabırlı olmasıdır. Çünkü azosperm hastalarında bir tedavi sürecine girilmektedir ve belli bir plan dahilinde tedavi yapılmaktadır. Bu süreçte kesinlikle umutsuzluğa kapılmamak ve tedavi protokolünü izlemek gerekir. Azosperm hastalarının en az yarısı günümüzde çocuk sahibi olabilmektedir.

MİKROTESE İŞLEMİ NASIL UYGULANIR, NE KADAR SÜRER?

TESE yönteminde testislerin içerisinde bulunduğu kese ve her bir testisi çevreleyen kılıf küçük bir kesi ile açılır. Testis dokusundan küçük parçalar alınır. Kesilen bölümler dikilerek işleme son verilir. Genel veya lokal anestezi altında yapılır. Hastalar TESE işleminden sonra aynı gün taburcu olur ve genellikle evde istirahat gerekmez. MikroTESE işlemi mikroskop altında yapılan TESE işlemine verilen addır.

MİKROTESE SONRASI SPERM BULUNAMADI. TEKRAR MİKROTESE DENEYEBİLİR MİYİM?

Yapılan bir mikroTESE operasyonunda sperm bulunamaz ise, bir sonraki mikroTESE ameliyatı ile sperm bulma ihtimali azalır. Eğer ilk mikroTESE işlemi sırasında sperm öncül hücrelerine rastlanmışsa, uygun hormon tedavileri verildikten sonra tekrar mikroTESE işlemi gerçekleştirildiğinde sperm bulma olanağı %40’a kadar ulaşabilir.

VARİKOSEL NEDİR? SPERMLERLE NE ALAKASI VARDIR?

Varikosel, testislerdeki kanı boşaltan toplardamarların çeşitli nedenlerle genişleyerek varisleşmesidir. Varikosel testisten bacağa yayılan ağrı ve sıcak ortamda torbada belirginleşen kıvrımlı damar yapısı ile fark edilebilir. Kısırlık tedavisi için yapılan tetkikler esnasında el muayenesi ile kolayca saptanabilir. Sperm hücrelerini olumsuz yönde etkileyerek kısırlığa yol açtığı ve bazen de ağrıya neden olduğu için varikoselin tedavi edilmesi gerekir. Ağrı sorunu olmayan ve kısırlık sorunu yaşamayan erkeklerdeki düşük dereceli varikoselin tedavisine gerek yoktur.

VARİKOSEL HASTALIĞIM VAR, AMELİYAT GEREKLİ MİDİR?

Varikosel erkeklerde sık görülen bir durumdur ancak her varikoselin ameliyat ile düzeltilmesi gerekmez. Eğer varikoseli olan bir erkeğin sperm kalitesinde bozulma varsa varikosel ameliyatı gerekir.

KANSER TEDAVİSİ SIRASINDA UYGULANAN KEMOTERAPİ VE RADYOTERAPİ SPERM YAPIMINI BOZAR MI?

Kemoterapi ve radyoterapi hızlı bölünen hücreleri yok etme prensibi ile çalışan tedavi yöntemleridir. Tedavinin asıl hedefi hızlı bölünen kanser hücreleri olsa da, bu tedavilerden vücutta hızla bölünen saç-kök, mide-bağırsak ve üreme hücreleri olan sperm ve yumurta hücreleri de olumsuz etkilenir.

Kemoterapi ve radyoterapi, uygulanan tedavinin türü ve toplam dozuna bağlı olarak erkeklerde geri dönüşsüz azospermi durumuna yol açabilir. Bu nedenle kanser tedavileri öncesinde spermin dondurularak saklanması doğurganlığın korunması için uygulanan tek tedavi yöntemidir.