Diskalkuli (Matematik öğrenme bozukluğu) nedir?

Kim bilir kaç çocuğa zamanında bu teşhis konup gerekli çalışmalar yapılmadığı için matematik yüzünden okuldan nefret etmiş, bu sorunu aşamadıkları için yaptıkları meslek seçimleriyle hayatları farklı yöne gitmiştir. Diskalkuli’yi genel hatlarıyla tanıtmak amacıyla hazırladığım bu yazımda Prof. Dr. Sinan Olkun’la görüşme yaptık. Değerli hocam bu konuda oldukça önemli bilgiler verdi.

Diskalkuli nedir, ne değildir?

Diskalkuli en yalın ifade ile sayma ve hesaplama güçlüğü demektir. Gelişimsel diskalkuli olarak da bilinir. Bir zekâ geriliği ya da genel bir öğrenme güçlüğü asla değildir. Birey, sayma ve hesaplamaya dayalı kavram ve işlemleri öğrenmekte zorluk çeker ancak diğer her şeyi hatta matematiğin diğer konularını bile öğrenebilir. Bu nedenle kimi araştırmacılar buna sayı körlüğü de demektedir. Okul matematiği açısından akranlarından 2 yıl veya daha fazla geride kalabilirler. Genel olarak matematik öğrenmesi son derece yavaş olur. Öğrendiklerini de çok çabuk unutabilir.

Nasıl teşhis edilir? Bu teşhisi veli ya da öğretmenler yapabilir mi, yoksa bu konuda uzman kişiler mi yapmalı?

Diskalkuliyi ve diskalkuliye sahip bireylerin özelliklerini bilmek teşhis süreci açısından oldukça önemlidir. Özellikle bu aşamada velilere ve öğretmenlere oldukça önemli sorumluluklar düşmektedir. Veli ve öğretmenler teşhis koyamazlar ancak öğrenciyi gözlemleyerek diskalkuli belirtileri taşıyıp taşımadığını tespit edebilir ve ilgili uzmanın teşhis koyması için süreci başlatabilirler. Diskalkulisi olan öğrencilerin erken yaşta tespit ve teşhisinin eğitim gidişatları açısından önemi dikkate alındığında okul öncesi ve sınıf öğretmenlerinin diskalkuliyi ve diskalkulisi olan çocukların özelliklerini bilmelerinin önemi daha da artmaktadır. Ancak yakın zamanda yapılan birçok çalışma öğretmenlerimizin diskalkuliyi yeterince bilmediklerini göstermektedir.

Diskalkulisi olan bir öğrenci ile yapılacak özel çalışmalar nelerdir?

Diskalkulisi olan öğrencilere etkili matematik öğretimi için iki yöntemin kullanılmasını tavsiye etmekteyiz.

Birinci yöntemde somut, yarı somut, soyut sıralı stratejiyle doğrudan öğretim yöntemine uygun öğrenme ortamları oluşturulabilir. Bu yöntemin diskalkulisi olan öğrencilerin matematik performanslarını önemli oranda iyileştirmekte olduğunu doğrulayan onlarca bilimsel çalışma mevcuttur. Düzenlemiş olduğumuz eğitici eğitimlerinde matematik öğrenme materyalleri ile sıralı stratejiye uygun öğrenme ortamlarının diskalkulisi olan öğrenciler için faydalarını ele almaktayız. Somut materyaller ayrıca bedenlenmiş biliş teorisi bağlamında öğrenme ortamları oluşturulmasına da fırsat oluşturmaktadır.

İkinci olarak oyunla matematik öğretimini önermekteyiz. Diskalkulik öğrenciler genel olarak bellek güçlükleri yaşamakta ve yüksek matematik kaygısı taşımaktadırlar. Etkili eğitsel matematik oyunları ile hem öğrencinin eğlenerek katılımını hem de oyunun doğasında olan sürekli tekrar ile ilgili bilgi ve beceriyi öğrencinin kalıcı kılması sağlanmaktadır. Bu bağlamda bazı oyunlar özellikle çocukların sayı-çokluk eşleştirmesi ile aritmetik becerileri, sayı- büyüklük eşleştirmeleri ile de zihinsel sayı doğrusu inşa etmelerinde oldukça yararlı olmaktadır.

Bu çalışmalar öğrencinin matematik öğrenmesini ne dereceye kadar geliştirir?

Yapılan boylamsal araştırmalar saf diskalkulisi olan öğrencilerin akranları düzeyinde bir matematik performansına erişemediklerini raporlamaktadır. Bununla beraber diskalkulisi olan bireylerin heterojenliği, farklı özellikler sergilemeleri, eğitsel müdahale yaklaşım veya yöntemi ve zamanı öğrenme süreci açısından oldukça önemli değişkenlerdir. Bu nedenle çocuğun erken yaşta tespit edilmesi ve doğru eğitsel müdahalelere maruz kalması matematik gidişatı açısından kritik öneme sahiptir. Sonuç olarak erken yaşta diskalkulisi olan bir öğrencinin bilişsel ve duyuşsal özellikleri tam olarak belirlenir ve bu özelliklere uygun bir öğrenme ortamı oluşturulursa öğrenci normal gelişim gösteren akranları ile arasındaki matematik performans farkını önemli oranda kapatabilmektedir.

Diskalkulisi olan bir öğrenciyle çalışmak özel uzmanlık gerektirir mi? Gerektiriyorsa öğretmenler bu konuda nereden eğitim ya da destek alabilir?

Diskalkuli bir matematik öğrenme güçlüğüdür derken aslında matematik eğitimi ile birlikte psikolojiye, özel eğitime ve nörobilime atıfta bulunmaktayız. Zira konu ile ilgili alan yazın incelendiğinde tüm bu alan uzmanlarının konuya dair araştırmalar yaptığını görmekteyiz. Bu nedenle diskalkulisi olan bir öğrenci ile çalışma yapma yolunun disiplinler arası bir yaklaşıma sahip olmaktan ve belirtilen disiplinlerin konu ile ilgili terminolojisini bilmekten geçtiği söylenebilir. Sahada büyük emek sarf eden ve tüm vakitlerini özellikle uygulamalara adayan öğretmenlerimizin ise bu disiplinler arası yaklaşımı kendi çabaları ile kısa sürede edinmeleri pek olası değildir. Bu nedenle diskalkuli konusunda uzmanlaşmak isteyen öğretmenlerimiz diskalkuli alanında uzman araştırmacılar tarafından verilen diskalkuli eğitici eğitimlerini alabilirler.